በáˆáˆáˆŒ 1955á‹“.ሠየወጣá‹Â መáŠáŠ• መጽሔትᣠ(7ኛ ዓመትᣠá‰.10 ዕትáˆá£ በገጽ 27) ላዠእንዲህ የሚሠዘገባ አá‹áŒ¥á‰¶ áŠá‰ áˆá¤ “እኚህ የ33 ዓመት ወጣት በአባታቸዠጎንደሬᣠበእናታቸá‹áˆ á‹á‹á‰´ ሲሆኑᣠበአማáˆáŠ› የበሰሉ በመሆናቸዠየመናገáˆáŠ“ የማስረዳት ስጦታ ያላቸዠትáˆá‰µ ወጣት ናቸá‹á¤â€ ሲሠá‹áŒˆáˆˆáŒ»á‰¸á‹‹áˆá¡á¡ ለጥቆሠየወጣቱን መስáን ወáˆá‹° ማáˆá‹«áˆ ሦስት áˆáˆ³á‰¦á‰½ እንደሚከተለዠአስáሮት á‹áŒˆáŠ›áˆá¡á¡ “ማናችንሠበዘመኑ የáˆáŠ•áŒˆáŠ ትá‹áˆá‹¶á‰½ በáˆáŠ“á‹á‰€á‹áŠ“ በተማáˆáŠá‹ ችሎታችን ተሽለን ተገáŠá‰°áŠ•á£ የዚህ ዕድሠተሣታአለመሆን የሚጓጉ ወንድሞቻችንን ለመáˆá‹³á‰µ የáˆáŠ•á‰¦á‹áŠ•á‰ ት ትáˆá ጊዜ እንዲኖረን አያሻáˆá¡á¡ …. እኔ ካወቅሠሌላዠእንዲያá‹á‰… መድከሠየለብáŠáˆ ማለትᤠበዚህ ዓለሠላዠብቻዬን በአንድ እáŒáˆ¬ ቆሜ እኖራለሠብሎ እንደማሰብ የሚቆጠሠáŠá‹á¡á¡….የሰዠáˆáˆ‰ የተáˆáŒ¥áˆ® ባሕáˆá‹© ለየቅሠመሆኑ ሲታመንᤠá‹áˆ…ን የየáŒáˆ የáŠá‰ ረá‹áŠ• መንáˆáˆµ ሰብስቦ ለማስተማሠያለዠየመáˆáˆ…ሮች ድካሠበቀላሉ የሚገመት ባá‹áˆ†áŠ•áˆá£ á‹áˆ…ን ከመሰለዠጋሠመሰለáሠለመáˆáˆ…ራኖች የታሪአáŠá‰¥áˆ áŠá‹á¡á¡â€Â áˆá‰¥ በሉ á‹áˆ… ንáŒáŒáˆ የታተመዠየዛሬ ሃáˆáˆ³ ዓመት ገደማ áŠá‹á¡á¡ ወጣቱ መስáንሠየገባá‹áŠ• ቃሠለመáˆáŒ¸áˆáŠ“ ለዕá‹á‰€á‰µ “የሚጓጉትን ወንድሞቻችንን ለመáˆá‹³á‰µáŠ“ ለማስተማáˆâ€ በወሰáŠá‹áˆ መሠረትᣠሆኖ ተገáŠá‰·áˆá¡á¡ ቃáˆáŠ“ ተáŒá‰£áˆ ተስማáˆá‰°á‹ ሲገኙ áˆáˆŒáˆ ያስመሰáŒáŠ“ሉᤠያስከብራሉáˆá¡á¡
መáŠáˆ¸á እንደኢትዮጵያ ታሪáŠá¤ (“áŠáስ ካለᣠመáጨáˆáŒ¨áˆ አá‹á‰€áˆáˆ!â€) በሰሎሞን ተሰማ ጂ. (SEMNAWOREQ)
Read Time:36 Minute, 32 Second
ከመጋቢት 2002 ዓመተ áˆáˆ…ረት ጀáˆáˆ®á£ á‹áŠ¼áŠ•áŠ• መጽáˆá ሲያሳትሙ አራተኛ ሥራቸá‹/መጽáˆá‹á‰¸á‹ áŠá‹á¡á¡ በሠላሳ ሦስት/አራት ወራት á‹áˆµáŒ¥ አራት ደህና-ደህና መጽáˆáትን ጽᎠማሳተሠከባድ ተáŒá‰£áˆ áŠá‹á¡á¡ በተለá‹áˆ ሩጫዠከዕድሜና እáˆáŒ…ና á‹á‹žá‰µ ከሚመጣዠጫና ጋሠሲታሰብ ከባድ á‰áˆáŒ áŠáŠá‰µáŠ• á‹áŒ á‹á‰ƒáˆá¡á¡ ኧረ ለመሆኑᣠሰማኒያ ሲደመሠ(80+)….áˆáŠ“áˆáŠ• ሆኖ በሣáˆáŠ•á‰³á‹Š ወá‹áˆ በየáˆáˆˆá‰µ ሳáˆáŠ•á‰± የሚወጣ ጋዜጣና መጽሔት ላዠየሚጽá ኢትዮጵያዊ ማáŠá‹?  ማáŠá‹ ወቅታዊ áˆáŠ”ታዎችን ዕለት-በዕለት ተከታትሎ ከዕድሜና ከኑሮá‹/ከተሞáŠáˆ®á‹ እንዲáˆáˆ ከተማረዠትáˆáˆ…áˆá‰µ ጋሠመáˆáˆáˆ®áŠ“ áˆá‰µáˆ¾ ለሕá‹á‰¥ እáˆáŠá‰±áŠ•áŠ“ እá‹áŠá‰±áŠ• ባደባባዠየሚጽáˆá‹? ማáŠá‹áˆµ በጡረታ ዘመኑᣠ“አገዛá‹áŠ• አáˆáˆáˆ«áˆâ€ ብሎ የሰብዓዊ መብት ተሟጋች ጉባኤ/ድáˆáŒ…ት ከተባባሪዎቹ ጋሠአቋá‰áˆž ገዢዎችን የሚሞáŒá‰°á‹? ብዙዎችᣠገዢዎችን áˆáˆá‰°á‹á£Â  በááˆáˆá‰µáˆ ተሸብበá‹áŠ“ በተስዠመá‰áˆ¨áŒ¥ ተሰንገዠዳሠቆመዠሲመለከቱ (á‹áˆ³áŠ«áˆ-አá‹áˆ³áŠ«áˆ) ከሕá‹á‰¥ ጎን/ጋሠተሰáˆáŽ በሦስቱሠሥáˆá‹“ቶች የተገኘዠሊቅ ማáŠá‹?(á‹« ሰዠበሚያá‹á‹« 16 ቀን 1922á‹“.ሠእዚሠአዲስ አበባ ከተማ የተወለደá‹-á•áˆ®áŒáˆ°áˆ መስáን ወáˆá‹° ማáˆá‹«áˆ áŠá‹á¡á¡)
á•áˆ®áŒáˆ°áˆ መስáን ዋናዠየጥናት መስካቸዠጂኦáŒáˆ«áŠ áŠá‹á¡á¡ በ1945á‹“.ሠወደ ሕንድ ሀገሠሔደዠከá‘ንጃብ ዩኒቨáˆáˆ²á‰² በááˆáˆµáናና በጂኦáŒáˆ«áŠ ትáˆáˆ…áˆá‰µ የመጀመሪያ ዲáŒáˆªá‹«á‰¸á‹áŠ• አáŒáŠá‰°á‹‹áˆá¡á¡ በ1948á‹“.ሠወደኢትዮጵያ ተመáˆáˆ°á‹ በትáˆáˆ…áˆá‰µ ሚኒስቴáˆ-በጆኦáŒáˆ«áŠáŠ“ በካáˆá‰³ አáŠáˆ£áˆ¥ ኢንስቲቱት á‹áˆµáŒ¥ ለጥቂት ወራት ሢሠሩ እንደቆዩᤠበዚያዠዓመት አሜሪካን አገሠበሚገኘዠየáŠáˆ‹áˆáŠ ዩኒቨáˆáˆ²á‰² ለáˆáˆˆá‰µ ዓመታት ያህሠበጂኦáŒáˆ«áŠ ትáˆáˆ…áˆá‰µ የማስተáˆáˆµ ዲáŒáˆªá‹«á‰¸á‹áŠ• አáŒáŠá‰°á‹‹áˆá¡á¡ በ1950á‹“.ሠወደኢትዮጵያሠተመáˆáˆ°á‹á£ ወደአሜሪካን ከመሔዳቸዠበáŠá‰µ á‹áˆ ሩበት በáŠá‰ ሩበት መሥሪያ ቤት ተመድበዠለáˆáˆˆá‰µ ዓመታት ያህሠአገáˆáŒáˆˆá‹‹áˆá¡á¡ ከዚያáˆá£ በ1952á‹“.ሠወደቀዳማዊ ኃá‹áˆˆ ሥላሴ ዩኒቨáˆáˆ²á‰² ኮሌጅ ተዛá‹áˆ¨á‹ የጂኦáŒáˆ«áŠáŠ“ የካáˆá‰³ አáŠáˆ£áˆ¥ ትáˆáˆ…áˆáŠ• በማስተማáˆáŠ“ በዚሠáŠáሠኃላአበመሆንሠእያገለገሉ ናቸá‹á¤â€ ሲሠጅማሯቸá‹áŠ• ያትታáˆá¡á¡ በጣሠá‹áˆ±áŠ• በሆአአኳኋን የጻá‰á‰µáŠ•áŠ“ መጠáŠáŠ› ማሳያ ተደáˆáŒŽ ሊቆጠሠየሚችለá‹áŠ• “አገቱኒá¡- ተáˆáˆ¨áŠ• ወጣን (መጋቢት 2002á‹“.áˆ) የጻá‰á‰µáŠ• የራሳቸá‹áŠ• መጽáˆá ማንበቡ የተሻለ መረጃ ስለሚሠጥ አንባቢያን እáˆáˆ±áŠ• እንዲያáŠá‰¡á‰µ á‹áˆ˜áŠ¨áˆ«áˆ‰á¡á¡
ወደዋናዠጉዳያችን እንመለስᤠá‹áŠ¼áŠ›á‹ የá•/ሠመስáን ወáˆá‹° ማáˆá‹«áˆ መጽáˆáᣠ“እንጉáˆáŒ‰áˆ®â€ ብለዠ(1967á‹“.áˆ) ያሳተሙትን የáŒáŒ¥áˆ መጽáˆá ሳá‹áŒ¨áˆáˆá£ በአማáˆáŠ› ከጻáቸዠመጽáˆáት á‹áˆµáŒ¥ ሰባተኛዠáŠá‹á¡á¡Â  በተመሳሳá‹áˆá£ በእንáŒáˆŠá‹áŠ› ቋንቋ ሰባት መጽáˆáትን በáˆá‹© áˆá‹© የኢትዮጵያ አንገብጋቢ ጉዳዮች ላዠጽáˆá‹‹áˆá¡á¡ በተለያዩ የሀገሠá‹áˆµáŒ¥áŠ“ የá‹áŒ አገሠጥናታዊ መጽሔቶች ላዠየታተሙ ከሃያ በላዠጥናቶችን አሳትመዋáˆá¡á¡ እጅጠብáˆá‰±á£ ከማጥናትና ከመመራመሠየማá‹á‰³á‰€á‰¡ አዛá‹áŠ•á‰µ ናቸá‹á¡á¡Â በቀጥታᣠለáŒáˆáŒˆáˆ› ወደመረጥáŠá‹ እáˆá‹•áˆ° ጉዳዠእንáŒá‰£á¡á¡ “መáŠáˆ¸á እንደኢትዮጵያ ታሪáŠá¤Â (ኢትዮጵያ ሀገሬᣠሞአáŠáˆ½ ተላላᤠየሞተáˆáˆ½ ቀáˆá‰¶á£ የገደለሽ በላ!) á‹áˆ°áŠ›áˆá¡á¡Â በታኅሣሥ 2005á‹“.ሠለመጀመሪያ ጊዜ ታትሟáˆá¡á¡ ጠá‹á‰„ እንደተረዳáˆá‰µ ከሆáŠá£ መጽáˆá‰ በደáˆáŒ ዘመን ተጀáˆáˆ® በáˆáŠ«á‰³ ጥናቶችና áˆáˆáˆáˆ®á‰½ ሲደረጉበት የቆየ መጽáˆá áŠá‹á¡á¡ ዋጋዠብዙ አá‹á‹°áˆˆáˆá¤ በ45.00 የኢትዮጵያ ብሠገá‹á‰¶ á‰áˆáŠáŒˆáˆ መá‹áˆ¨á ያጓጓáˆá¡á¡ መጽáˆá‰-ካáˆá‰³á‹Žá‰½áŠ•á£ áŽá‰¶á‹Žá‰½áŠ•áŠ“ አባሪዎችን አጠቃሎ 238 ገጾች አሉትá¡á¡ ገጽ በገጽ ሲገáˆáŒ¡á‰µ በአዳዲስ ሃተታዎች የታጨቀ áŠá‹á¡á¡ የተለየ ጥáˆá‰€á‰µáˆ አለá‹á¡á¡ (áˆáŠ“áˆá‰£á‰µáˆá£ á‹áˆ…ንን መጽáˆá በአንድ áŠáሠብቻ መገáˆáŒˆáˆ™ በቂ ላá‹áˆ†áŠ• á‹á‰½áˆ‹áˆá¡á¡ እንዲያá‹áˆ “ንá‰áŒáŠá‰µ áŠá‹!†ቢባሠአያስገáˆáˆáˆá¡á¡)
ያሠሆኖᣠየáˆáŠ•áŒˆáˆ˜áŒáˆ˜á‹ መጽáˆá እጅጠከá ያለ ዋጋ የሚሰጠá‹á¤ የá–ለቲካ-ጂኦáŒáˆ«áŠá£Â የታሪáŠá£ የትáˆáˆ…áˆá‰µá£Â የማህበራዊ ሳá‹áŠ•áˆµáŠ“ የባህáˆ/ስáŠ-ሰብዕ á‹á‹˜á‰µ ያለዠሥራ áŠá‹á¡á¡áˆµáˆ˜-ጥሠየጂኦ-á–ለቲካ ሊቅáŠá‰³á‰¸á‹ ብቻ ሳá‹áˆ†áŠ•á£ በተደጋጋሚ ያሳዩት አገዛዞችን የመዳáˆáˆ ችሎታቸዠበዚህሠመጽáˆá á‹áˆµáŒ¥ ተንá€á‰£áˆá‰‹áˆá¡á¡ ስሠእየጠሩና ማስረጃ እያጣቀሱ ብዙዎቹን የታሪአ“ሊቃá‹áŠ•á‰µâ€ እና “ታሪአሠሪዎች†ተችተዋáˆá¡á¡ ከታሪአሊቃá‹áŠ•á‰± መካከáˆá£ ከá•áˆ®áŒáˆ°áˆ ስáˆáŒá‹ áˆá‰¥áˆˆ ሥላሴ በስተቀሠከሠላ ትችታቸዠያመለጠየለáˆá¡á¡ á•/ሠስáˆáŒá‹áŠ• áŒáŠ•á£ “የኢትዮጵያን ታሪአበዘመናዊ መáˆáŠ በኢትዮጵያዊ መሠረት ላዠለመትከሠብዙ የሠራና እጅጠየሚጥáˆáˆ ሰዠáŠá‰ áˆá¤â€ ሲሉ ያመሰáŒáŠ—ቸዋሠ(ገጽ 89)á¡á¡
ከታሪአሠሪዎቹሠáŠáŒˆáˆ¥á‰³á‰µ መካከሠበተራ አᄠቴዎድሮስᣠአᄠዮáˆáŠ•áˆµáŠ“ አᄠáˆáŠ’áˆáŠ ሚዛን አንስተዋáˆá¡á¡ አᄠቴዎድሮስን “መድá የሠራ†ብቸኛ ንጉሠáŠáŒˆáˆ¥á‰µ áŠá‰ ሩ ካሉ በኋላᣠ“ያንንሠመድá መቅደላ ተራራ ላዠማá‹áŒ£á‰±áˆ ራሱ ሌላ ትáˆá‰… ሥራ áŠá‹á¤â€ ሲሉ á‹áŒˆáˆáŒ§á‰¸á‹‹áˆ(ገጽ 165)á¡á¡ አᄠዮáˆáŠ•áˆµáŠ•áˆ በተመለተᣠ“የቴዎድሮስን áˆáˆˆáŒ ተከትለá‹á£ ከá‹áˆµáŒ¥ አáˆá‰£-ገáŠáŠ–ችና ከá‹áŒ ወራሪዎች ጋሠየመረረ ትáŒáˆ እያካሔዱᣠከአᄠቴዎድሮስ የተሻለ á‹áŒ¤á‰µ አሳá‹á‰°á‹‹áˆá¤â€ ሲሉ ተገቢá‹áŠ• áŠá‰¥áˆ á‹áˆ ጧቸዋáˆ(ገጽ 166)á¡á¡ ስለአᄠáˆáŠ’áˆáŠáˆ ሲያወሱᣠቄሣራዊያን ኃá‹áˆŽá‰½ ኢትዮጵያን ሊቃረጧት ባሰáˆáˆ°á‰á‰ ት በዚያን የመከራ ወቅትᣠየኢትዮጵያን ሀገረ-መንáŒáˆ¥á‰µ ከመደáˆáˆ°áˆµ “የረዳዠየአᄠáˆáŠ’áˆáŠ አመራáˆáŠ“ የዘመኑ የኢትዮጰያ ሕá‹á‰¥ የመንáˆáˆµ ወኔና አáˆá‰ ገሠባá‹áŠá‰µ የሰጣቸዠኃá‹áˆ áŠá‹â€ ብለዋáˆ(ገጽ 168)á¡á¡ አáŠáˆˆá‹áˆá£ “አᄠáˆáŠ’áˆáŠ በንጉሠáŠáŒˆáˆ¥á‰µáŠá‰µ ዘመናቸዠáˆáˆˆá‰µ ጠባዮችን በጉáˆáŠ… አሳá‹á‰°á‹‹áˆá¡á¡Â አንደኛᣠለጎበá‹áŠ“ ለጀáŒáŠ“ áŠá‰¥áˆáŠ• የሚሰጡ በመሆናቸዠáˆáˆáŒŠá‹œáˆ በጀáŒáŠ–ችና በታላላቅ ሰዎች የተከበቡ†መሪ áŠá‰ ሩ-á‹áˆá‰¸á‹‹áˆá¡á¡Â “áˆáˆˆá‰°áŠ›áˆá£ ከመቅደላ ወደሸዋ ሰመለሡ ከወጋቸዠከአቶ በዛብህ ጀáˆáˆ® እስከ እáˆá‰£á‰¦ ጦáˆáŠá‰µ ላዠለንጉሥ ተáŠáˆˆ ሃá‹áˆ›áŠ–ት እስካሳዩት†የመንáˆáˆµ áˆá‹•áˆáŠ“ ድረስᣠ“የወጋቸá‹áŠ•áˆ እንኳን በáŠá‰¥áˆ የመያá‹áŠ“ በእáˆáˆ³á‰¸á‹ አመራሠአáˆáŠ– ጠቃሚ የሚሆንበት ዕድሠየመስጠት ችሎታ áŠá‰ ራቸá‹á¤â€Â በማለት ከá-ያለ ዋጋ á‹áˆ ጧቸዋáˆ(ገጽ 166-7)á¡á¡
“አᄠáˆáŠ’áˆáŠ አጠáቸዠየሚባሉት áŠáŒˆáˆ®á‰½ በብዛትᣠአá„ ዮáˆáŠ•áˆµ ንጉሠáŠáŒˆáˆ¥á‰µ ሳሉ በአᄠዮáˆáŠ•áˆµ ትዕዛá‹áŠ“ አá‹á‰…ና የተáˆá€áˆ™ እንጂ በአᄠáˆáŠ’ሊአጉáˆá‰ ተኛáŠá‰µ ወá‹áˆ áŒáˆáŠáŠá‰µ የተáˆá€áˆ™ አá‹á‹°áˆ‰áˆ!†ሲሉ á‹áŠ¨áˆ«áŠ¨áˆ«áˆ‰á¡á¡ “የደቡቡᣠየáˆáˆµáˆ«á‰áˆ ሆአየáˆá‹•áˆ«á‰¡ የአᄠáˆáŠ’ሊአዘመቻዎች ያለአᄠዮáˆáŠ•áˆµ እá‹á‰…ናና ትዕዛዠየተደረጉ አáˆáŠá‰ ሩáˆá¡á¡ ሆኖሠáŒáŠ•á£ ታሪአያላáŠá‰ ቡት ወያኔዎችና ሻዕቢያዎችᣠእንዲáˆáˆ የቄሣራዊያን የታሪአቅጥረኞች ሆን ብለዠታሪካችንን ለማáŠáˆ¸áና ዋጋ ለማሳጣት ሲሉᤠእየተቀባበሉ የደንቆሮ ለቅሷቸá‹áŠ•áŠ“ ሙሾአቸá‹áŠ• ያወáˆá‹ˆá‹³áˆ‰á¡á¡â€ á‹áˆ…ንን የመሠለ መሰሪ የተቀáŠá‰£á‰ ረ የá–ለቲካ á‰áˆ›áˆ የሚጫወቱ áˆáˆ‰áˆá£ ዞሮ-ዞሮ አንድ ዓላማና áŒá‰¥ ያላቸዠኃá‹áˆŽá‰½ ናቸá‹á¤ እáˆáŠáˆ±áˆ የኢትዮጵያን ሉዓላዊáŠá‰µáŠ“ ለዘመናት የተገáŠá‰£ የሕá‹á‰¦á‰½ ሕንრለማáረስ የሚáˆáˆáŒ‰-ከáˆá‹²á‹Žá‰½ ናቸá‹-ብለዋሠ(164-169)á¡á¡áŒ€áŒáŠ“á‹áŠ• ራስ አሉላ አባáŠáŒ‹áŠ•áˆ አá‹áˆµá‰°á‹á¤ “የሥራቸá‹áŠ• ዋጋ ሳያገኙ ሞቱá¤â€ ሲሉ á‹á‰†áŒ«áˆ‰(ገጽ 114)á¡á¡
ከáŠá‹šáˆ… የታሪአሠሪዎችና ከá•/ሠስáˆáŒá‹ በስተቀáˆá£ ብዙዎቹን ኢትዮጵያዊያን በአራት á‹“áˆá‹¶á‰½ ስሠሰድረዠá‹á‰°á‰¿á‰¸á‹‹áˆá¡á¡ የመተቻ መስáˆáˆá‰¶á‰¹áŠ•áˆ ተጠቅመዠየአንባቢያንን ሕሊና ለማንቃት ያደረጉት ጥረት የሚደáŠá‰… áŠá‹á¡á¡ እዚህሠእዚያሠተሰባጥረዠየሚገኙትን áŠáŒ¥á‰¦á‰½â€œáˆ˜áŠáˆ¸áá£â€ “ታሪáŠâ€á£â€œá‹µáŠ•á‰ áˆáŠ“-ወሰንâ€á£Â እንዲáˆáˆÂ “ቄሣራዊ ኃá‹áˆŽá‰½â€Â ባáˆá‰¸á‹ አኃዞች አደላዳá‹áŠá‰µ “የኢትዮጵያን ታሪáŠáŠ“ ደንቃራዎቹንâ€á£ በáˆáˆáŒ…-በáˆáˆáŒ ሊያደራጠጥረት አድáˆáŒˆá‹‹áˆá¡á¡ ሙከራቸá‹áˆ áˆáˆ©áŠ• ያለቀቀ áŠá‰ áˆá¡á¡….  የአንድ ትáˆáˆ…áˆá‰µ ዘáˆá ጥገኛ ለመሆን ስላáˆáˆáˆˆáŒ‰áˆá¤ ከታሪáŠáˆá£ ከá–ለቲካáˆá£ ከስáŠ-ቃáˆáŠ“ ከባሕላችንሠá‹áˆµáŒ¥ ጠቃሚ የሆኑትን ሃሳቦችና áŠáŒ¥á‰¦á‰½ ተáˆáˆ‹áˆáŒˆá‹ በማጠናቀሠከመጀመሪያዠአስከ መጨረሻዠየአንባቢን ቀáˆá‰¥ ለመáŒá‹›á‰µ ተáጨáˆáŒáˆ¨á‹‹áˆá¡á¡
á‹áˆáŠ•áŠ“ᣠáˆáŠ•áˆ እንኳን የገለáˆá‰°áŠ›áŠá‰µ መንገድን ለመá‹áˆ°á‹µ ቢጥሩáˆá£ የስሜታቸዠተከታዠከመሆን አላመለጡáˆá¡á¡ በገጽ-64 ላዠእንደጠቀሱትና ለስቬን ሩቢንሰን በ1969á‹“.ሠእንደáŠáŒˆáˆ©á‰µá£ ኢትዮጵያዊ በመሆናቸዠ“ኢትዮጵያ ስትደማ አብሬ እየደማáˆá¤ እንዴትስ ስሜት አá‹áŠ–ረáŠáˆ?†በማለት ራሳቸá‹áŠ• ያጋáˆáŒ£áˆ‰á¡á¡ “የኢትዮጵያ ታሪáŠáŠ“ ቄሣራá‹á‹«áŠ• áˆáˆáˆ«áŠ•â€ የሚለዠáˆá‹•áˆ«á ሥáˆáˆá£ የደራሲá‹áŠ• የሃሳብ አካሄድና የአስተሳሰብ áˆáˆˆáŒ በá‹á‰ áˆáŒ¥ የሚመሰáŠáˆ áŠá‹á¡á¡Â “ታሪአየáˆáŠá‰¶á‰½ ድáˆá‹°áˆ« አá‹á‹°áˆˆáˆá¤ የተዋናዮቹን ‘አስተሳሰብና ስሜትᤠጨዋáŠá‰µáŠ“ ብáˆáŒáŠ“’ የሚሉትንᤠ‘áŠá‰¥áˆáŠ“ á‹áˆá‹°á‰µâ€™ የሚሆንባቸá‹áŠ•áˆ የጨáˆáˆ«áˆá¤â€Â á‹áˆ‹áˆ‰(ገጽ-63)á¡á¡Â አያá‹á‹˜á‹áˆá£ ታሪአየáˆáŠá‰¶á‰½ ገለáƒ/Descriptive/ ብቻ አá‹á‹°áˆˆáˆá¤ ስáŠ-ሰብዕ/Ethnographic/ áŒáˆáˆáˆ መሆን አለበት-የሚሉ á‹áˆ˜áˆµáˆ‹áˆá¡á¡ የኢትዮጵያን ታሪአከá‹áŒ ሆáŠá‹ የሚያጠኑት የá‹áŒ አገሠዜጎችሠሆኑ በá‹áŒ አገሠዩኒቨáˆáˆ²á‰²á‹Žá‰½ መሽገዠየሚያጠኑት ብዙዎቹ ኢትዮጵያá‹á‹«áŠ• የታሪአ“ሊቆች!†– “ስለኢትዮጵያ áˆáŠ•áˆ ስሜት የላቸá‹áˆá¡á¡ ስለሆáŠáˆá£ ኢትየጵያ ስትደማ አብረዠአá‹á‹°áˆ™áˆá¡á¡â€Â በተለá‹-በተለá‹á£Â “በአá‹áˆ®á“ሠሆአበአሜሪካን የሠለጠኑት የታሪአባለሙያዎችᣠለኢትዮጵያá‹á‹«áŠ• በኢትዮጵያá‹á‹«áŠ• ቋንቋ ከመጻá á‹áˆá‰…ᣠበባዕዳን ቋንቋዎች ለባዕዳን áŠá‹ የሚጽá‰á‰µâ€Â ብለዋáˆ(ገጽ-65)á¡á¡Â በዚህሠአተያá‹á£ እንደá•/ሠ“ባሕሩ ዘá‹á‹´ ያለá‹á£ አንድ አስተማሪዠያስታጠቀá‹áŠ• ጉዳá‹â€ á‹á‹ž “የማያá‹á‰€á‹áŠ• áŠáŒˆáˆ á‹áŒ½á‹áˆâ€ ሲሉ አብጠáˆáŒ¥áˆˆá‹‹áˆ(ገጽ-8/9)á¡á¡Â ቀጥለá‹áˆá£ “ዱሮሠሆአዛሬ የታሪአጸáˆáŠá‹Žá‰»á‰½áŠ• ትኩረታቸዠበእንጀራቸዠላዠáŠá‹á¤â€Â ሲሉ ዜና መዋዕሠጸáˆáŠá‹Žá‰¹áŠ•áˆ ሆአዘመናዊዎቹን የታሪአ“ጸáˆáŠá‹Žá‰½â€ ያለáˆáˆ•áˆ«áˆ” ተችተዋሠ(ገጽ-76)á¡á¡
ዘመናዊዎቹ ታሪአጸáˆáŠá‹Žá‰½áŠ“ አስተማሪዎቻቸዠየáˆáˆˆáŒ‰á‰µáŠ• ያህሠቢሳሳቱሠእንኳንᤠበገጽ 54 እና 56 ላዠእንደገለጹትᤠ“የኢትዮጵያ ታሪአእየተጠናከረ መሔድ የጀመረá‹á£ ዋናዎቹ የኢትዮጵያ ታሪአጸáˆáŠá‹Žá‰½áŠ“ አስተማሪዎች የá‹áŒ አገሠሰዎች†መሆን ከጀመሩ በኋላ áŠá‹-በማለት እá‹á‰…ና á‹áˆ°áŒ£áˆ‰á¡á¡ ሆኖሠá‹áˆ‹áˆ‰ መስáንᣠ“ለáˆáŠ• áŠáŒ®á‰¹ በኢትዮጵያá‹á‹«áŠ• ላዠየሚያደáˆáŒ‰á‰µ ጥናት ስለዘáˆá£ ስለቋንቋና ስለባህሠብቻ ሊሆን ቻለ?†በማለት á‹áŒ á‹á‰áŠ“ᣠáˆáŠáŠ•á‹«á‰±áˆ áŒáˆáŒ½ áŠá‹-á‹áˆ‹áˆ‰á¡á¡ “እኛን እንደáˆáˆˆáŒ‰ አድáˆáŒˆá‹ ሊቀáˆáŒ¹áŠ• የሚያደáˆáŒ‰á‰µâ€ ቄሣራዊ ሙከራቸዠአካሠáŠá‹á¤ ሲሉ በአጽንዖት á‹áŒˆáˆáƒáˆ‰á¡á¡ “እኛን እንደጥá‰áˆ ሰሌዳᣠእáŠáˆáˆ±áŠ•áˆ እንደáŠáŒ ጠመኔ ያለ ባሕáˆá‹ ሠጥተን መቀበላችንንáˆá¤â€ በብáˆá‰± á‹á‰ƒá‹ˆáˆ›áˆ‰á¡á¡ ትáˆá‰†á‰¹áŠ• ቄሣራá‹á‹«áŠ• áˆáˆáˆ«áŠ•á£ ለáˆáˆ³áˆŒ እንደትሪንáŒáˆƒáˆáŠ“ ዶናáˆá‹µ ሌቪን የመሳሱትን በስሠጠቅሰá‹á£ “ብዙ የመረጃ áˆáŠ•áŒ®á‰»á‰¸á‹áŠ• ሳá‹áˆ˜áˆ¨áˆáˆ©á£ የá‹áˆºáˆµá‰¶á‰½áŠ• ትáˆáˆ…áˆá‰µáŠ“ áˆá‹© ቄሣራዊ ዓላማ አáŠáŒá‰ á‹/ስላላቸá‹á¤â€ የኢትዮጵያን ታሪአአጎደá‰á¤ ሲሉ አማረዋáˆ(ገጽ-59-60)á¡á¡ በሶማáˆá‹«áŠ“ በቄሣራዊ á“ስá–áˆá‰µáŠ“ ቪዛ የሚáˆáŠáˆ¸áŠáˆ¹á‰µ እáŠá‰ ረከት-አብ ሀብተ ሥላሴሠኢትዮጵያን መካዳታቸዠሣያንስᣠየሀሰት ታሪአመጻáን “የእንጀራቸá‹â€ መብያ አድáˆáŒˆá‹á‰³áˆ ሲሉ á‹áŠ•áŒˆá‰ ገባሉ(ገጽ-179)á¡á¡
የá•/ሠታደሰ ታáˆáˆ«á‰µáŠ•áŠ“ የá•/ሠመáˆá‹µ ወáˆá‹° አረጋá‹áŠ•áˆ ጥናቶች አንድ ባንድ አያወሱᣠከገጽ 90-103 ባሉት ሃተታዎች á‹áˆµáŒ¥ በእጅጉ á‹áˆžáŒá‰·á‰¸á‹‹áˆá¡á¡ “ለኢትዮጵያ áˆá‹© ተáˆáŒ¥áˆ®áŠ“ ባሕáˆá¤ በተለá‹áˆ የኢኮኖሚá‹áŠ“ የኑሮዠáˆáŠ”ታ የáˆáŒ ረá‹áŠ• የá–ለቲካና የአስተዳደሠሥáˆá‹“ት በመመáˆáˆ˜áˆ-ከኢትዮጵያ ተጨባጠታሪአየሚያገኙአቸá‹áŠ• የá–ለቲካ áˆáŠá‰¶á‰½ መሠረት አድáˆáŒˆá‹ ባለመáŠáˆ³á‰³á‰¸á‹á¤ ስሕተት ላዠወደá‰â€ ብለዋáˆ(ገጽ-88)á¡á¡Â  በተለá‹áˆá£ ታደሰ ታáˆáˆ«á‰µ “ስቴትና ኢáˆá“የሠ(State and Empire) የሚሉትን ከአá‹áˆ®á“ ባሕáˆáŠ“ ታሪአመድረአየáˆáˆˆá‰á£ ተለዋዋáŒáŠ“ የተወሳሰበታሪአያላቸዠáˆáˆ³á‰¦á‰½â€ ለኢትዮጵያ ተጠቅመá‹á£ ለቄሣራá‹á‹«áŠ• አስተሳሰብ መሣሪያ ሆኑ-ብለዠተከራáŠáˆ¨á‹‹áˆ(ገጽ-90)á¡á¡ በተጨማሪáˆá£ á•/ሠታደሰ መጽáˆá “ከሣáˆáŠ“ ከቅጠሉ በስተቀáˆá£ የኢትዮጵያን áˆáŠ”ታ áˆáˆ‰ በሃá‹áˆ›áŠ–ት ሚዛን á‹áˆˆáŠ«áˆá¤â€ ያሠስሕተት እንደሆአአሳá‹á‰°á‹‹áˆ(ገጽ-91)á¡á¡ á•/ሠመáˆá‹µáŠ•áˆ አንስተá‹á£ ስለኢትዮጵያ ወሰንና ዳáˆ-ድንበሠሲያጠና “አáˆá‰«áˆ¬á‹ ስለደጋዠየኢትዮጵያ ወሰን የጻáˆá‹áŠ• “ተረት áŠá‹â€ ብሎ አጣጥሎᣠለቆላማዠኢትዮጵያ ሲሆን áŒáŠ• ያለማመንታት á‹á‰€á‰ ለዋáˆá¡á¡ ያንንሠየተዋሰዠከማáˆáŒ€áˆª ááˆáˆƒáˆ ሀሳብ áŠá‹á¡á¡â€ በመሆኑáˆá£ ‘መáˆá‹µ ሳያá‹á‰€á‹á£ ለቄሣራá‹á‹«áŠ• ተንኮሠየድáˆáŒ½ ማጉያ ሆáŠ!’ ለማለት á‹á‰ƒáŒ£á‰¸á‹‹áˆ(ገጽ-101/2)á¡á¡
ወደ“መáŠáˆ¸áâ€áŠ“ ስለኢትዮጵያ ታሪአአከሻሸá ያወሱትን ለማጤን እንሞáŠáˆá¡á¡ በኢትዮጵያ á‹áˆµáŒ¥ ያሉትን “ከሻá‹â€ áŠáŒˆáˆ®á‰½ በሦስት ከá‹áለዋቸዋáˆá¡á¡ እáŠáˆáˆ±áˆá¤ ጨáˆáˆ°á‹ የከሸá‰(ገጽ-19)ᣠበመáŠáˆ¸á ላá‹-ያሉ(ገጽ 11-18)ᣠእና እስከዘመናችን ድረስ ያለከሸáˆ(ገጽ-10) በማለትá¡á¡ ያለከሸáˆá‹ “ለáŠáƒáŠá‰µáŠ“ ለáŠá‰¥áˆ በመስዋዕት†መሆኑ ብቻ áŠá‹á¡á¡Â  በተረáˆá£ በገጽ-26 ላዠእንዲህ á‹áˆ‹áˆ‰á¤Â “በኢትዮጵያ በኳስ ጨዋታዠሳá‹á‰€áˆ መáŠáˆ¸á ጎáˆá‰¶ á‹á‰³á‹«áˆá¤ በረጅሠáˆá‰€á‰µ ሩጫሠá‰áˆá‰áˆˆá‰±áŠ• የጀመáˆáŠá‹ á‹áˆ˜áˆµáˆ‹áˆá¡á¡ ከባሕሠጠለሠአካባቢ የሔደዠሶማሊያዊዠሞ á‹áˆ«áˆ…ᣠደገኞቹን (ከደጋማዠየኢትዮጵያ áŠáሠየሔዱትን ሯጮች) ቀደማቸá‹á¡á¡ መáŠáˆ¸á ባህላችን መሆኑ áŒá‹´á‰³ áŠá‹ እንዴ?!â€Â ለáŠáŒˆáˆ©áˆ›á£Â “ከሸሠወá‹áˆ እከሌ አከሸáˆá‹ እንላለን እንጂᣠእኛ ራሳችን ከሽáˆáŠ•-አከሸááŠá‹ አንáˆáˆ!â€Â ሲሉ á‹áŒˆáˆ¥áƒáˆ‰(ገጽ 29-31)á¡á¡Â
በመጨረሻáˆá£ ከበድ ያለና ተገቢ ማሳሰቢያ ለአንባቢያኑ ያቀáˆá‰£áˆ‰á¡á¡ በገጽ 104 ላዠስለሦስቱ የቄሣራá‹á‹«áŠ• ኃá‹áˆŽá‰½ áŒá‹›á‰µ ለማስá‹á‹á‰µ የሚጠቀሙባቸá‹áŠ• ዘዴዎች ተንትáŠá‹ ሲያበá‰á¤ በገጽ 145 ላዠደáŒáˆž ለáˆáŠ• ቄሣራá‹á‹«áŠ• የኢትዮጵያን ለመáŒá‹á‰µáŠ“ ወሰኗን ለመማጥበብሠእንደáˆáˆˆáŒ‰ የሚያሳዩ “ሦስት መሠረታዊ ጥቅሞቻቸá‹áŠ•â€ ከበቂ ማብራሪያና ማስረጃዎች ጋሠያቀáˆá‰£áˆ‰á¡á¡ እáŠá‹šáˆ…ንáˆá£ የቄሣራá‹á‹«áŠ•áŠ• ሴራዎችና ተንኮሎች ሳንረዳ የáˆáŠ•á‰€áˆ ከሆáŠá£ በá‹áŒ«á‹Šá‹ የቄሣራá‹á‹«áŠ• áŒáŠá‰µáŠ“ ሴራ መáŠáˆ¸á‹á‰½áŠ• እንደማá‹á‰€áˆ ያስገáŠá‹á‰£áˆ‰á¡á¡ “በመሆኑáˆá¤â€ á‹áˆ‹áˆ‰ á•/ሠመስáንᣠ“በኢትዮጵያ ታሪአá‹áˆµáŒ¥ መáŠáˆ¸á ለብዙ áˆá‹•á‰°-ዓመታት†ቦታ የያዘ መሆኑን ገáˆáŒ¸á‹(ገጽ-8)ᤠ“ከ1928á‹“.ሠወዲህ áŒáŠ•á£ የáŠáˆ½áˆá‰± á‹“á‹áŠá‰µ የተለየ ሆኗáˆá¡á¡ ስለዚህáˆá£ ማኅበረሰባዊ ችáŒáˆ®á‰½áŠ•áŠ“ ለሥáˆáŒ£áŠ• የመስገብገብ ጉዳዩንሠአስከአአድáˆáŒŽá‰³áˆâ€(ገጽ-12) á‹áˆ‹áˆ‰á¡á¡ ስለሆáŠáˆá£ “የሥáˆáŒ£áŠ• áˆáŠ•áŒ ሙሉ-ለሙሉ የኢትዮጵያ ህá‹á‰¥ ሆኖᣠሰዠለሰዠየሚገዛበት ሥáˆá‹“ት እስካáˆáˆáˆ¨áˆ°áŠ“ᣠዜጎች በሕጠáŠá‰µ እኩሠመብትና እኩሠáŒá‹´á‰³ ያለባቸዠመሆኑ በተáŒá‰£áˆ እስካáˆá‰°áˆ¨áŒ‹áŒˆáŒ ድረስ†መáŠáˆ¸á‹á‰½áŠ• አá‹á‰€áˆ¬ መሆኑን ጠá‰áˆ˜á‹‹áˆ(ገጽ-201)á¡á¡
እስቲ á‹°áŒáˆž ስለመጽáˆá‰ የቋንቋ አጠቃቀሠጥቂት áŠáŒ¥á‰¦á‰½áŠ• እናንሳ! “መáŠáˆ¸á እንደኢትዮጵያ ታሪáŠá¤â€á£ በቃላት አሰካáŠáŠ“ አደራደሩ ስáˆá‹“ትን የተከተለ áŠá‹á¡á¡ ቃላቱᣠለአጫá‹áˆªáŠá‰µáŠ“ ለአዳማቂáŠá‰µ áˆá…ሞ áˆáˆ°áˆáˆ©áˆá¡á¡ ቀáˆá‰¥áŠ• ገá‹á‰°á‹ መደመጽáˆá‰ ማብቂያ ያንደረድራሉá¡á¡ ሆኖáˆá£ እዚህáˆ-እዚያሠየáŠá‹°áˆ áŒá‹µáˆá‰¶á‰½ ታá‹á‰°á‹‹áˆá¡á¡ ለáˆáˆ³áˆŒáˆ ያህáˆá£ በገጽ-53 ላዠ“ሲጀáˆáˆâ€ የሚለá‹áŠ• “ሺጀáˆáˆâ€á¤ በገጽ-78 ላዠ“ያተረá‰â€ የሚለá‹áŠ• “ያተረá‹â€á¤ በገጽ-88ሠላዠ“áˆáŠá‰¶á‰½â€ የሚለá‹áŠ• “áˆáŠá‰µá‰½â€á¤ በገጽ-93 ላá‹áˆ “አማáˆáŠ›á‹â€ የሚለá‹áŠ• “አማራኛá‹â€á¤ በገጽ-127 ላá‹áˆ “መሀከáˆâ€ መሆን ሲገባዠ“በሀከáˆâ€á¤ በገጽ-168ሠላዠ“ኢትዮጵያ†የሚለá‹áŠ• “ኢጥዮጵያâ€á¤ እና በገጽ-194 ላዠደáŒáˆž “የሚተላለá†ለማለት “የሚታላለá†የሚሉትን መጥቀስ á‹á‰»áˆ‹áˆá¡á¡ ከáˆáˆ‰áˆ-ከáˆáˆ‰áˆ áŒáŠ•á£ በገጽ-9 ላዠየወጣዠስሠስህተት ሊታለá አá‹áŒˆá‰£á‹áˆá¡á¡ áŠá‰³á‹áˆ«áˆª “ተáŠáˆˆ áˆá‹‹áˆªá‹«á‰µ ተáŠáˆˆ ማáˆá‹«áˆâ€ መባሠሲገባá‹á£ áˆáŒ…የዠ“áŒáˆáˆ›á‰¸á‹â€ ያለቦታቸዠተተáŠá‰°á‹‹áˆá¡á¡ ከገጽ-12 እስከ 14 ባሉት አንቀጾችሠá‹áˆµáŒ¥á£ á‹“.áˆ(ዓመተ-áˆáˆ…ረት)ና áˆá‹•á‰°-ዓመት(áˆ.á‹“ – የሚባሠአጠቃቀሠካለሠáŠá‹á£) ተዛንቀዋáˆá¡á¡ መጽáˆá‰ በድጋሚ ሲታተáˆáˆá£ እáŠá‹šáˆ…ን የáŠá‹°áˆáŠ“ የስሠáŒá‹µáˆá‰¶á‰½ አáˆáˆž እንደሚወጣሠእáˆáŠá‰´ áŠá‹á¡á¡
ማጠቃለያá¤Â በሀገሠá‹áˆµáŒ¥áˆ ሆአበá‹áŒ አገራት ላሉት አንባቢያንá£Â መጽáˆá‰ እንደáˆá‰¥ ገበያ ላዠá‹áŒˆáŠ›áˆá¡á¡ ዋጋ የሚáá‰áŠ“ የሚደáˆá‹™ ወገኖች እንዳያáŒá‰ ረብሯችáˆá£ ዋጋዠአáˆá‰£ አáˆáˆµá‰µ/45/ ብሠብቻ መሆኑን በድጋሚ áˆáŠ“ስታá‹áˆ³á‰½áˆ እንወዳለንá¡á¡ በá‹áŒ አገራትሠያላችáˆá£ በሃያ/20/ ዶላሠገá‹á‰³á‰½áˆ ለማንበብ ወደ ኢሳት-ስቶáˆÂ http://ethsat.com/store/ ጎራ በሉᤠታገኙታላችáˆá¡á¡ መጽáˆá‰áŠ• “á‹á‹ ባáˆáˆ†áŠá‹ ማተሚያ ቤት†ያሳተሙትን, á•/ሠመስáንና ተባባሪዎቻቸá‹áŠ• በሙሉ ከáˆá‰¥ እናመሰáŒáŠ“ለንá¡á¡ እንዲáˆáˆá£ መጽáˆá‰áŠ• በመተየብና የአáˆá‰µáŠ¦á‰±áˆ ስራ ያገዙትን áˆáˆ‰á£ በአንባቢያኑ ስሠ“áŠá‰¥áˆ¨á‰µ á‹áˆµáŒ¥áˆáŠ•!†áˆáˆ‹á‰¸á‹ እመዳለáˆá¡á¡ (የሳáˆáŠ•á‰µ ሰዎች á‹á‰ ለን!)
- Published: 12 years ago on January 14, 2013
- By: staff reporter
- Last Modified: January 14, 2013 @ 7:27 pm
- Filed Under: Ethiopia
- Tagged With: news
Average Rating