«በሰላሠተሳስራችሠከመንáˆáˆµ ቅዱስ የሚገኘá‹áŠ• ለመጠበቅ ትጉᢠበተጠራችሠጊዜ ለአንድ ተስዠእንደተጠራችáˆ
áˆáˆ‰ አንድ አካáˆáŠ“ አንድ መንáˆáˆµ አለᢠእንዲáˆáˆ አንድ ጌታ አንድ እáˆáŠá‰µ እና አንድ ጥáˆá‰€á‰µ አለᢠደáŒáˆžáˆ
ከáˆáˆ‰ በላዠየሆአበáˆáˆ‰áˆ የሚሠራᤠበáˆáˆ‰áˆ የሚኖሠየáˆáˆ‰áˆ አባት የሆአአንድ አáˆáˆ‹áŠ አለá¢Â» ኤáŒ4á¤3-7
የኢትዮጵያ ኦáˆá‰¶á‹¶áŠáˆµ ተዋህዶ ቤተ áŠáˆáˆµá‰²á‹«áŠ• በዘመናችን የደረሰባት የመለያየት እና የመከá‹áˆáˆ ዘመንᤠአንዱ ሌላá‹áŠ•
ለማጥቃት ቀን ቆáˆáŒ¦á£á‰¦á‰³ መáˆáŒ¦á£ ዘገሠáŠá‰…ንቆᣠጦሠሰብቆᣠá‹áŠ“ሠታጥቆá¤áŠáጥ ቀስሮ ወረድ እንá‹áˆ¨á‹µ ተባብሎ
በጦሠመሳሪያ መዋጋት እና በሀገáˆá£ በሰዠኃá‹áˆá£ በማህበራዊ áŒáŠ‘áŠáŠá‰µáŠ“ ማህበራዊ ኑሮá£á‰ ኢኮኖሚ ጥá‹á‰µ ሀገሪቱን
ከአንድáŠá‰µ ወደ መበታተንᣠከማዕከላዊ የንጉሳዊ አስተዳደሠየáŠááሎሽ ሰለባ በማደረጠእድገትዋን እና ሥáˆáŒ£áŠ”ዋን
አንቆ á‹á‹ž ለሰባ ስáˆáŠ•á‰µ ዓመታት ሲያንገላታት የቆየá‹áŠ• የዘመአመሳáንት ታሪካዊ የጥá‹á‰µ áŠáˆµá‰°á‰µ ወá‹áˆ አገዛዠጋáˆ
የሚዛመድ áŠá‹á¢
ቤተ áŠáˆáˆµá‰²á‹«áŠ• የሀገራችን ኢትዩጵያን አብላጫ á‰áŒ¥áˆ ያለá‹áŠ• ሕá‹á‰¥ በሃá‹áˆ›áŠ–ት የáˆá‰µáˆ˜áˆ« በመሆንዋ ሕá‹á‰¡áŠ•
በቀላሉ ለመቆጣጠሠወá‹áˆ ከአንድáŠá‰µ አስወጥቶ ከá‹áሎ ለማስተዳደሠያመች ዘንድ በተለá‹áˆ ከዘá‹á‹³á‹Š ሥáˆá‹Ž
በመንáŒáˆ¥á‰µ ለá‹áŒ¥ በኃላ እራሳቸá‹áŠ• መንáŒáˆ¥á‰µ ያደረጉት ያለá‰á‰µ አáˆá‰£ ዓመታት የኢትዮጵያ መንáŒáˆµá‰³á‰µá¤ መንáŒáˆ¥á‰µ
ሆáŠá‹ ከዙá‹áŠ“ቸዠበወጡ ማáŒáˆµá‰µ ሕገወጥ ጥቃታቸá‹áŠ• እና ጣáˆá‰ƒ ገብáŠá‰³á‰¸á‹áŠ• የሚáˆáŒ½áˆ™á‰µ በኢትዮጵያ
ኦáˆá‰¶á‹¶áŠáˆµ ተዋህዶ ቤተ áŠáˆáˆµá‰²á‹«áŠ• áŠá‹á¢
ቀደሠብሎሠቢሆን ቀዳማዊ ኃá‹áˆˆ ሥላሴ ንጉሰ áŠáŒˆáˆ¥á‰µ መáˆáŠ•á‰…ለ ዘá‹á‹³á‹Š መንáŒáˆµá‰µ አደáˆáŒŽ እራሱን ጊዚያዊ
ወታደራዊ አስተዳደሠመንáŒáˆµá‰µ ብሎ የጠራዠደáˆáŒá¤ ንጉሰ áŠáŒˆáˆ¥á‰±áŠ• በáŒá ከገደለ በኃላ áŠá‰±áŠ• ወደ ቤተ áŠáˆáˆµá‰²á‹«áŠ—
በማዞሠá‹áˆµáŒ¥ á‹áˆµáŒ¡áŠ• እጅጠተናጋሪ á‹°á‹áˆ የሆኑትን እአባህታዊ ቀለመወáˆá‰… ካሣáˆáŠ• እና ሌሎችንሠካህናት
መáˆáˆáˆŽ በለá‹áŒ¡ ማዕበሠበማጥመቅ በቤተ áŠáˆáˆµá‰²á‹«áŠ• ጉáˆáˆ‹á‰µáŠ• ዘመቻ ጀመረᤠአንዳንድ ሊቃአጳጳሳትáˆ
የá“ትáˆá‹«áˆáŠáŠá‰µ ስáˆáŒ£áŠ• áˆáˆ‹áŒŠ በመሆን በደáˆáŒ£ የለá‹áŒ¥ አራማጆችን ደጋአበመሆን ብጹዕ ወቅዱስ አቡአቴዎáሎስ
á“ትáˆá‹«áˆáŠ áˆá‹•áˆ° ሊቃአጳጳሳት በደáˆáŒ በáŒá áŠá‹²áŒˆá‹°áˆ‰ አስተዋጽዖ አድáˆáŒˆá‹‹áˆá¢
በድጋሜ ከደáˆáŒ መንáŒáˆ¥á‰µ ላዠከኤáˆá‰µáˆ«á‹ የገንጣዠá“áˆá‰² ጋሠበመተጋገዘና በመረዳዳት ለአስራ ሰባት ዓመታት
የትጥቅ ትáŒáˆ á‹«á‹°áˆáŒˆá‹ የትáŒáˆ«á‹ áŠáŒ» አá‹áŒ áŒáŠ•á‰£áˆ (ሕወሀት) በáŒáŠ•á‰¦á‰³ 20 ቀ 1983á‹“.ሠደáˆáŒáŠ• ተáŠá‰¶ አዲስ
መንáŒáˆ¥á‰µ ሆኖ ሥáˆáŒ£áŠ‘ን በተቆጣጠረበት ማáŒáˆµá‰µ በኢትዮጵያ አáˆá‰¶áŠ¦áŠáˆµ ተዋሕዶ ቤተ áŠáˆáˆµá‰²á‹«áŠ• ያደረገá‹
ጣáˆá‰ƒáŒˆá‰¥áŠá‰µ በዋናáŠá‰µ የሚጠቀስ ቢሆንáˆá¤ በመንበረ á“ትáˆá‹«áˆáŠ ጠቅላዠጽ/ቤትᣠበአራት ኪሎ እና በአካባቢá‹
የሚገኙ መሀሠሰá‹áˆªá‹Žá‰½ ጥቂት አደባáˆá‰µ ካህናት ጣáˆá‰ƒ ገብáŠá‰±áŠ• በማጠናáŠáˆ ሰላማዊ ሰáˆá በመá‹áŒ£á‰µ ችáŒáˆ©áŠ•
ማባባሳቸዠየሚዘáŠáŒ‹ አá‹á‹°áˆˆáˆá¢áŠ¨á‹šá‹«áˆ በብጹዕ ወቅዱስ አቡአመáˆá‰†áˆ¬á‹ŽáˆµáŠ• በáˆá‹© áˆá‹© áˆáŠáŠ•á‹«á‰µ áŒáˆ« በማጋባታ እና
በማዋከብ ከመንበራቸዠወáˆá‹°á‹ በáŒá‹žá‰µ እንዲቀመጡ አስገዳጂ ትዕዛዠደረሰባቸá‹á¤ ከዚያሠቀጥሎ የሚጠብቃቸá‹
የብጹዕ ወቅዱስ á“ትáˆá‹«áˆáŠ አቡአቴዎáሎስ እጣ á‹áŠ•á‰³ መሆኑን ተረድተዠየሚወዷትን ሀገራቸá‹áŠ• ጥለዠለስደት
ሕá‹á‹ˆá‰µ ተዳረጉá¢
ታሪኩን ለማሳጠሠመንáŒáˆ¥á‰µ በተለወጠá‰áŒ¥áˆ በቤተ áŠáˆáˆµá‰µá‹«áŠ— ላዠየሚታየዠጣáˆá‰ƒ ገብáŠá‰µ ተደጋáŒáˆž የታየ ሲሆን
በዚህ ሃá‹áˆ›áŠ–ታዊ ጣáˆá‰ƒ ገብáŠá‰µ áˆáŠáŠ•á‹«á‰µ በቤተ áŠáˆáˆµá‰²áŠ ቲያን የአንደáŠá‰µ አስተዳደሠያስከተለዠችáŒáˆ እጂáŒ
በጣሠመጠአሰአáŠá‹á¢áŠ¨á‹šáˆ…ሠአንጻሠ«á“ትáˆá‹«áˆáŠ በሕá‹á‹ˆá‰µ እያለ ሌላ á“ትáˆá‹«áˆáŠ አá‹áˆ˜áˆ¨áŒ¥áˆÂ» ከሚለá‹
ሃá‹áˆ›áŠ–ታዊ ሕáŒáŒ‹á‰µ እና ትችት አáˆáŽáˆ ቤተ መáŒáˆ¥á‰±áŠ“ ቤተ áŠáˆ…áŠá‰± በአንድ áŠáለ ሀገሠበተለá‹áˆ በአንድ የአድዋ
ተወላጆች á‰áŒ¥áŒ¥áˆ ሥሠበመዋሉ መንáŒáˆ¥á‰µáŠ• á‹á‰ áˆáŒ¥ በጠባብ ጎሰáŠáŠá‰µ ላዠየተመሠረተ አስተዳደሠእጂጠበጣáˆ
áŠáተኛ በሆአደረጃ እያስተቸዠመጣᢠየቤተ áŠáˆáˆµá‰²á‹«áŠ—ሠአስተዳደሠከመንáˆáˆ³á‹ŠáŠá‰µ á‹áˆá‰… ሥጋዊáŠá‰µáŠ“ የጎሳ áˆá‹©áŠá‰µ
ጎáˆá‰¶ የሚታá‹á‰ ት áŠá‹! የሚለዠáˆáˆœá‰³áŠ“ ትችት የአደባባዠáˆáˆµáŒ¢áˆ ሆáŠá¢ á‹áˆ… በዚህ ላዠእንዳለ አáˆáŠ• በዋናáŠá‰µ
የሚታየዠየቤተ áŠáˆáˆµá‰µá‹«áŠ• መከá‹áˆáˆ ጎáˆá‰¶ ወጣᤠá‹áŠ¸á‹áˆá¦
1ኛ. በብጹዕ ወቅዱስ አቡአጳሎስ/አቡአማቲያስ á“ትáˆá‹«áˆáŠ áˆá‹•áˆ° ሊቃአጳጳሳት የሚመራዠቅዱስ ሲኖዶስᤠአዲስ
አበባᤠኢትዮጵያá¤
2ኛ. በብጽዕ ወቅዱስ አቡአመáˆá‰†áˆ¬á‹Žáˆµ á“ትáˆá‹«áˆáŠ áˆá‹•áˆ° ሊቃአጳጳሳት የሚመራዠቅዱስ ሲኖዶስᤠኒá‹á‹¬áˆáŠá¤ አሜሪካ 3ኛ. «ገለáˆá‰°áŠ› የኢትዮጵያ ኦáˆá‰¶á‹¶áŠáˆµ ተዋህዶ ቤተ áŠáˆáˆµá‰²á‹«áŠ•Â» በማለት እራሳቸá‹áŠ• የሰየሙ አዲስ ባለታሪኮች
በአሜሪካ ና በአá‹áˆ®á“ የሚገኙ ናቸá‹á¢
በዚህ የመከá‹áˆáˆ ዘመን ከሰባት ሚሊዮን በላዠየቤተ áŠáˆáˆµá‰µá‹«áŠ— ተáŠá‰³á‹®á‰½ የጠበስለመሆናቸዠአንዳንድ በጉዳዩ ላá‹
ሰአጥናት ያደረጉ አባቶች áˆáˆµáŠáˆáŠá‰³á‰¸á‹áŠ• እየሰጡ áŠá‹á¢ á‹áˆ…ን á‹«áŠáˆ á‰áŒ¥áˆ ያለዠየቤተ áŠáˆáˆµá‰²áŠ’ቱ አንጡራ ሀብቶች
ሲጠበተጠያቂዠማን áŠá‹? የሚለá‹áŠ• áˆáˆ‹áˆ½ በኃላáŠáŠá‰µ መáˆáˆµ የሰጠየቤተ áŠáˆáˆµá‰µá‹«áŠ— አካሠባá‹áŠ–áˆáˆá¤ በዚህ ጽሑá
አቅራቢ እáˆáŠá‰µ ለአንድ መንጋ አንድ እረኛ አለመኖሩᤠለአንዲት አማናዊት ቤተ áŠáˆáˆµá‰²á‹«áŠ• አንድ ቅዱስ ሲኖዶስ
አለáˆáŠ–ሩá£á‹¨áˆƒá‹áˆ›áŠ–ቱ ባለአደራዎች ሊቃአጳጳሳት አባቶች የተáˆáŒ ረá‹áŠ• መáŠá‹áˆáˆ ለመመለስ በቂ ጥረት
አለማድረጋቸá‹áŠ“ ከዚያሠአáˆáŽ አዲሱ የመለያየት አáˆá‰ ኛ «የገለáˆá‰°áŠ›á‹Â»áŠáሠየá‹áŒá‹áŠ• የዲሞáŠáˆ«áˆ²á‹«á‹Š አስተዳደáˆ
ደጀን አድáˆáŒŽ በáŒáˆˆáˆ°á‰£á‹Š የጥቅሠተገዥáŠá‰µ የቤተ áŠáˆáˆµá‰µá‹«áŠ—ን የመከራ ዘመን እንዲራዘሠአቀንቃአእና አራጋቢ ሆኖ
በመገኘቱ áŒáˆáˆ áŠá‹á¢
በተለዠአሜሪካን ሀገሠበኢትዮጵያ አáˆá‰¶á‹¶áŠáˆµ ተዋህዶ ስሠለገለáˆá‰°áŠ› ቤተ áŠáˆáˆµá‰²á‹«áŠ• መáˆáˆáˆáˆ የተመቻቸች ሰገáŠá‰µ
áˆáŠ“ለችᢠዛሬ በአሜሪካን ኦáˆá‰¶á‹¶áŠáˆµ ተዋህዶ የሚለዠስያሜ እየተዘáŠáŒ‹á¤ ከሀገሠá‹áˆµáŒ¥ áŠá‹ ወá‹áˆµ ከወáŒá‹ ሲኖዶስá¤
ከገለáˆá‰°áŠ› የሸዋ ᤠየጎንደáˆá¤ የጎጃᤠየወሎᤠየጉራጌᣠየኦሮሞ… ቤተ áŠáˆáˆµá‰²á‹«áŠ• በሚሠቤተ áŠáˆáˆµá‰²á‹«áŠ•áŠ• የመከá‹áˆáˆ
የዘመአመሳáንት አስተዳደሠበቤተ áŠáˆáˆµá‰²á‹«áŠ• አንድáŠá‰µ ላዠያáŠáŒ£áŒ ረ የጥá‹á‰µ «ገለáˆá‰°áŠ›Â» ዘመን እያንሰራራ መጥቷáˆá¢
á‹áˆ… አስከአተáŒá‰£áˆ እና መድኅኒት የጠá‹áˆˆá‰µ የጥá‹á‰µ በሽታ ከአሜሪካሠአáˆáŽ ወደ አá‹áˆá“ ዘለቆ በመáŒá‰£á‰µ በáˆá‹•áˆ°
አድባራት ሎንደን ደብረ ጽዮን ቅድስት ማáˆá‹«áˆ አጥቢያ ቤተ áŠáˆáˆµá‰²á‹«áŠ• «ሲኖዶስን እንቀብላለን á“ትáˆá‹«áˆáŠ©áŠ•
አንቀበáˆáˆÂ» በሚለዠሰንካላ áˆáŠáŠ•á‹«á‰µ በሠከá‹á‰½áŠá‰µ የንብረት አስተዳደሠበáˆá‹•áˆáŠ“ን ብቻ በሌላ መáˆáŠ© የመንáˆáˆ³á‹Š
አገáˆáŒáˆŽá‰µ አስተዳደሠበካህናት ብቻ ᤠየሰብካ ጉባዔ አስተዳደሠሥራ አስáˆáŒ»áˆš እና ሥራ አስáˆáŒ»áˆš ያለሆአተብሎ
በአንዲት አጥቢያ ቤተ áŠáˆáˆµá‰µá‹«áŠ• የመáŠá‹áˆáˆ ጥያቄ አስáŠáˆµá‰¶ ቤተ áŠáˆáˆµá‰²á‹«áŠ•áŠ• ኃላáŠáŠá‰± በተወሰአየáŒáˆ ኩባንያ
በማስመá‹áŒˆá‰¥á£ በመáŒáˆ¨áˆ»áˆ ሕንጻá‹áŠ• በáŒáˆ ባለቤትáŠá‰µ á‹áŒˆá‰£áŠ›áˆ ጥያቄ የተáŠáˆ³ የተáˆáŒ ረዠአስቀያሚ á‹á‹áŒá‰¥ ቤተ
áŠáˆáˆµá‰²á‹«áŠ•áŠ• አስገደዶ እስከማዘጋት እና áˆá‹•áˆ˜áŠ“ኑን በመከá‹áˆáˆ ያደረሰዠአደጋ ቀላሠáŒáˆá‰µ የሚሰጠዠአá‹á‹°áˆˆáˆá¢
«áŠáŒˆáˆ áŒáŠ• ወንድሞች ሆዠáˆáˆ‹á‰½áˆ አንድ ንáŒáŒáˆ እንድትናገሩ በአንድ áˆá‰¦áŠ“ በአንድ áˆáˆ³á‰¥ የተባበራችሠእንድትሆኑ
እንጂ መለያየት በመካከላችሠእንዳá‹áˆ†áŠ• በጌታ በኢየሱስ áŠáˆáˆµá‰¶áˆµ ስሠእለáˆáŠ“ችኃለáˆá¢Â» 1ኛ ቆሮንቶስ 1á¤10
ከላዠበተራ á‰áŒ¥áˆ 1ኛ እና 2ኛ የተጠቀሱት ቤተ áŠáˆáˆµá‰²á‹«áŠ• እና በተáŠá‰³á‹© áˆá‹•áˆ˜áŠ“ን የተáˆáŒ ረዠመከá‹áˆáˆ እጅáŒ
የሚያሳዘን ሲሆንᤠቅዱስ ሲኖዶሳቱ በአጠራሩ ሕጋዊ ቢሆንሠባá‹áˆ†áŠ•áˆ እራሱን የቻለ ሀገሠያወቀዠá€áˆá‹ የሞቀá‹
የየራሳቸዠáˆáŠáŠ•á‹«á‰µ ያላቸዠእንደመሆኑ መጠንᤠáŒáˆ«á‰€áŠ™ ችáŒáˆ«á‰¸á‹áŠ• በማወቅ በመረዳት ለእáˆá‰… የመደራደáˆáŠ“
የመቀራረብ ሙከራ በማድረጠላዠቆá‹á‰°á‹‹áˆá¢ የዚህን á‹áˆá‹áˆ áˆá‰°á‰³ በሌላ ጊዜ የáˆáŠ•áˆ˜áˆˆáˆµá‰ ት ሲሆን ለዛሬá‹
በተáŠáˆ³áˆá‰ ት «ገለáˆá‰°áŠ› ቤተ áŠáˆáˆµá‰²á‹«áŠ•Â» áˆáŠ•á‹µáŠ• áŠá‹? በሚለዠብቻ በማተኮሩ መáˆáŠ«áˆ áŠá‹ á¢
«ገለáˆá‰°áŠ›Â» የሚለዠየአማáˆáŠ› ቃሠበእንáŒá‹šá‹˜áŠ›á‹ «Independent» የሚለá‹áŠ• ተመጣጣአ(አቻ) ቃሠያገኛáˆá¢
ትáˆáŒ‰áˆ™áˆ ከሌላ á‹áŒ«á‹Š ኃá‹áˆ ተጽኖ áŠáŒ» መሆንᣠበቀጥታሠሆአበተዘዋዋሪ ሙሉ ለሞሉሠበማንሠበáˆáŠ•áˆ
አለመታዘዠእና አለመመራትᤠበሌሎች ላዠጥገኛ እና áŒáŠ‘áŠáŠá‰µ ወá‹áˆ á‹áˆ…ደት እና አንድáŠá‰µ አለመáጠáˆá¤ እራስን ችሎ
በáŠáŒ»áŠá‰µ መንቀሳቀስ የሚሉትን ትáˆáŒ‰áˆžá‰½ á‹á‹á‹›áˆá¢
ከዚህሠአንጻሠኢትዮጵያ በአáሪካ ገኖ ከáŠá‰ ረ የáˆáˆ«á‰¥ ሀáŒáˆ®á‰½ (የኮሎኒአá‹á‹œáˆ½áŠ•) የእጂ አዙሠቅአአገዛዠ«ገለáˆá‰°áŠ›Â»
«Independent» áŠáŒ» የሆáŠá‰½ አንድ ሀገሠናት ሲባáˆá¤ የተለያዩ ብሔሮች ቋንቋወች ባህሎች ሳá‹áŠáŒ£áŒ ሉ ሳá‹áˆˆá‹«á‹©
በአንድáŠá‰µ ተቻችለዠእና áŒáŠ•á‰£áˆ áˆáŒ¥áˆ¨á‹ በወቅቱ የáŠá‰¥áˆ¨á‹áŠ• የáˆáˆ«á‰¥ ሀገሮች የኢኮኖሚᣠየቋንቋᣠየአስተዳደáˆá£
የባህáˆá£á‹¨á“ለቲካ እና የተገዥáŠá‰µ(ባáˆáŠá‰µáŠ•)á£áˆ›áŠ•áŠá‰µáŠ• አሳáˆáŽ መስጠት .. ከመሳሰሉት ተጽኖዎች ገለáˆá‰°áŠ› (áŠáŒ») መሆንኗን
በራስ መመራትን ብቃትን እና ተከላካá‹áŠá‰µáŠ• ያመለáŠá‰³áˆá¢ á‹áˆ…ሠከላዠእንደተጠቀሰá‹á£ ለዘመናት እንደáˆáŠ“á‹á‰€á‹áŠ“
እንደተማáˆáŠá‹ Indepandant Nation áŠá‰€áŠá‰°áŒˆá‹¥áŠá‰µ ገለáˆá‰°áŠ› ወá‹áˆ áŠáŒ» መሆን የሚለá‹áŠ• የእንáŒáˆŠá‹˜áŠ› አቻ ቃáˆ
የሚá‹á‹ መሆኑን ያስረዳናሠማለት áŠá‹á¢
በመሆኑሠ«ገለáˆá‰°áŠ›Â» የሚለá‹áŠ• ቃሠለመጠቀሠá“ለቲካዊ á‹á‹˜á‰µ እና ሌሎችሠበገሀዱ ዓለሠበሥጋዊ áላጎት እና
ተáˆáŠ”ት ዕራá‹áŠ“ ተáˆá‹•áŠ® ለሚከናወኑ አንድáŠá‰µ እና á‹áˆ…ደት የሌላቸዠáŒáˆˆáˆ°á‰£á‹Š እና ቡደናዊ ድáˆáŒ‚ቶች መሥሪያቤቶች እንዲáˆáˆ የሳá‹áŠ•áˆ³á‹Š ጠባዠያላቸዠáŠáŒˆáˆ®á‰½ እና የመሳሰሉት ሰዋዊ የáˆáˆáˆáˆ áŒáŠá‰¶á‰½ መገለጫ መሆኑን á‹á‰ áˆáŒ¥
ያስተáˆáˆ¨áŠ“ሠእንጅ በáŠáˆáˆµá‰²á‹«áŠ“á‹Š ሕá‹á‹ˆá‰µ እና በቤተ áŠáˆáˆµá‰²á‹«áŠ• አስተዳደሠገብቶ የሚሰራ ቃሠአá‹áˆ†áŠ•áˆá¢
á‹áˆáŠ• እንጂ በኦáˆá‰¶á‹¶áŠáˆµ ተዋህዶ እáˆáŠá‰µ በáŠáˆáˆµá‰²áŠ“á‹Š ሃá‹áˆ›áŠ–ታዊ ትá‹áŠá‰µ እና ቤተ áŠáˆáˆµá‰²á‹«áŠ“á‹Š አወቃቀሠቀኖና እና
ስያሜ አንጻሠ«ገለáˆá‰°áŠ› ቤተ áŠáˆáˆµá‰²á‹«áŠ•Â» የሚለዠመጠሪያáŠá‰µ áŒáˆˆáˆ°á‰£á‹Š ጠቀሜታ እና áላጎትን የማስከበሠዓላማ
ያለዠበሌላ በኩሠደáŒáˆž ተዋህዶና እንድáŠá‰µ áˆáŒ¥áˆ® ከመኖሠá‹áˆá‰… የመለያየትᣠየመበታተን የመከá‹áˆáˆáŠ“ ብሎáˆ
የáŠá‰ ረን ማንáŠá‰µáŠ• (መጠሪያን) የማጣት እና ከአንድáŠá‰µ ጉባኤ የመለየት የመጥá‹á‰µ አመሠራረት áŠá‹á¢ «áˆá‹‹áˆá‹«á‰µ
በሰሯት በአንዲት ቅደስት ቤተ áŠáˆáˆµá‰²á‹«áŠ• እናáˆáŠ“ለን» ከሚለዠáˆáˆ‰áˆ ካናትና እና áˆá‹•áˆ˜áŠ“ በáˆáˆ‰áˆ አብያተ
ከáˆáˆµá‰²á‹«áŠ“ት በየቀኑ ከሚጸለየዠየአንደáŠá‰µ የሃá‹áˆ›áŠ–ት ጽሎት እና የሊቃá‹áŠ•á‰µ ሃá‹áˆ›áŠ–ታዊ ድንጋጌ የመወጣት áŠá‹á¢
ለቤተ áŠáˆáˆµá‰µá‹«áŠ“ችን አንድáŠá‰µ የእáˆáŠá‰³á‰½áŠ• ሥራዓትá£á‰€áŠ–ና እና ሕáŒáŒ‹á‰µá£ ትá‹áŠá‰µáŠ“ አáˆáŒ»áŒ¸áˆá£ አስተዳደáˆáŠ“ የስተዳደáˆ
መዋቅሠመጽáˆá ቅዱሳዊ መሠረት ያለዠáŠá‹á¢ በመሆኑሠመጽáˆá ቅዱሳዊ áŒáŠ‘áŠáŠá‰µ ጥገáŠáŠá‰µá£ መሠረትáŠá‰µá£
ተጠቃሽáŠá‰µ አስረጂáŠá‰µ የሌለዠሃá‹áˆ›áŠ–ታዊ áŠá‹‹áŠ” áˆáˆ‰ ተቀባá‹áŠá‰µ የለá‹áˆá¢ በቤተ áŠáˆáˆµá‰µá‹«áŠ• á‹áˆµáŒ¥ የሚገኙት
አገáˆáŒ‹á‹®á‰½ እና ተገáˆáŒ‹á‹®á‰½ በአንድáŠá‰µ áŠáˆáˆµá‰²á‹«áŠ–ችᣠየሚደáˆáŒ‰á‰µ አገáˆáŒáˆŽá‰¶á‰½ መንáˆáˆ³á‹Š እና መገáˆáŒˆá‹«á‹Žá‰½ áˆáˆ‰ ንዋየ
ቅሳት ተብለዠየሚጠሩት በዚሠáˆáŠáŠ•á‹«á‰µ áŠá‹á¢ ስለሆáŠáˆ እáŠá‹šáˆ… ቃላት ተደጋጋአወá‹áˆ ጥáˆáˆµáŠ“ ከንáˆáˆ ሆáŠá‹ አንድ
ሆáŠá‹ የሚኖሩ እንጂ áˆáŠáŠ•á‹«á‰µ እየáˆáŒ ሩ አንዱ ከአንዱ የማá‹áŠáŠ«áŠ« «ገለáˆá‰°áŠ›Â» ተብሎ የሚጠራ አá‹á‹°áˆˆáˆ á¢
መጽáˆá ቅዱስ በáˆáˆˆá‰µ ዋና ዋና áŠáሎች ያሉት ሲሆን እáŠáˆ±áˆ የብሉ ኪዳን መጽáˆá áŠá‰¢á‹«á‰µ በዘመንᣠበጊዜᣠበቦታá£
በቀን በሳዓታትᣠአመላáŠá‰°á‹ ወደáŠá‰µ የሚáˆáŒ¸áˆ˜á‹áŠ• የተናገሩትን የትንቢትና የሕጠመጻሕáትን የሚያጠቃáˆáˆ ሲሆን
áˆáˆá‰°áŠ›á‹ የáˆá‹²áˆµ ኪዳን መጽáˆá áŠáሠáˆáŒ£áˆª በተáŠáŒˆáˆ¨áˆˆá‰µ ትንቢትᣠበተቆጠረለት ዘመንᣠበታወጀለት ቦታ በኃá‹áˆˆ
መንáˆáˆµ ቅዱስ ከቅድስት ድንáŒáˆ ማáˆá‹«áˆ በሥጋ ከተወለደበት ከቤተáˆáˆ”áˆá£ በተሰደደበት áŒá‰¥áŒ½á£ ተዘዋá‹áˆ®
ባስተማረባት በከንአን/ኢስራኤáˆá£ በጸለየበት ገዳመ ቆረንቶስᣠከተሰቀለበት ቀራንዮᣠከተቀበረበት ጎáˆáŒŽá‰³ በአáˆáˆ‹áŠáŠá‰±
ሞትን ድሠአድáˆáŒŽ እስከተናሳበት ድረስ ያሰተማረá‹áŠ•á£ ያደረገá‹áŠ• ገቢረ ታáˆáˆ«á‰µá£á‹¨áˆ™á‰³áŠ• ማስáŠáˆ³á‰µ እና ለእኛ
የሰጠá‹áŠ• ተስዠመንáŒáˆµá‰° ሰማያት የሚያስተáˆáˆ¨á‹áŠ• áŠá‹á¢ የáˆáˆˆá‰± áŠáሠጥáˆáˆ¨á‰µá£ አስረጂáŠá‰µá£ ገላáŒáŠá‰µáŠ“
ተወራራሽáŠá‰µá£ ተáŒá‰£á‰¢áŠá‰µáŠ“ ተደጋጋáŠáŠá‰µ በአንድáŠá‰µ መጽáˆá ቅዱስ ተብሎ á‹áŒ ራáˆá¢á‰ መሆኑሠበá‹áˆµáŒ¡ ባሉት
የመጽáˆáት አንድáŠá‰µ መካከሠ«ገለáˆá‰°áŠ›Â» የሚለዠስያሜᤠአወቃቀáˆáŠ“ አመሠራረት ቦታ የለá‹áˆá¢
በመጽáˆá ቅዱስ የአንድáŠá‰µ መጽáˆá á‹áˆµáŒ¥ የሚገኙት መጽáˆáት áŠáŒ»á£ áŒáŠ‘áŠáŠá‰µ የሌለá‹á£ እራሱን የቻለᣠለየብቻá‹
የሆáŠá£ የተከá‹áˆáˆˆá£ የተለየ áŒáŠ•á‹›á‰¤ የሚሰጥ «ገለáˆá‰°áŠ›Â» መጽáˆá የለáˆá¤ á‹áˆá‰áŠ•áˆ አንዱ በአንዱ ላዠጥገáŠáŠá‰µ
አንድáŠá‰µá£ ተáŒá‰£á‰¢áŠá‰µáŠ“ አንድ አá‹áŠá‰µ መáˆá‹•áŠá‰µ የሚያስተላáˆá አንድ ቅዱስ መጽáˆá ተብሎ የሚጠራ ዘመን
የማá‹áˆ½áˆ¨á‹á£ ጥቅሠየማá‹áˆˆá‹«á‹¨á‹á£ ተáŠáŒ£áŒ¥áˆŽáŠ“ ተለያá‹á‰¶ የማá‹á‰³á‹ áˆáˆ‰áˆ በአንድáŠá‰µ ሕያዠየአንድ የአáˆáˆ‹áŠ ቃáˆ
ብለን የáˆáŠ•á‰€á‰ ለዠእና የáˆáŠ“áˆáŠá‹ áŠá‹á¢ ስለሆáŠáˆ «ገለáˆá‰°áŠ›Â» ብለን የáˆáŠ•áˆ°á‹áˆ˜á‹ አንድሠáŠáŒˆáˆ የለሠሊኖáˆáˆ
አá‹á‰½áˆáˆá¢
«á‹áˆ…ንንሠያደረገዠየáŠáˆáˆµá‰¶áˆµ አካሠየሆáŠá‰½á‹ ቤተ áŠáˆáˆµá‰²á‹«áŠ• እንድትታáŠáŒ½ áˆáŠ¥áˆ˜áŠ“ን ለáŠáˆáˆµá‰²á‹«áŠ“á‹Š አገለáŒáˆŽá‰µ
ለማዘጋጀት áŠá‹á¢ እንዲáˆáˆ በእáˆáŠá‰µ የእáŒá‹šáŠ ብሔáˆáŠ• áˆáŒ… በማወቅ ወድሚገኘዠአንድáŠá‰µ á‹°áˆáˆ°áŠ• áŠáˆáˆµá‰¶áˆµ
áጹáˆáŠ“ ሙሉ እንደሆáŠá‹ እኛሠሙሉ ሰዠእንድንሆን áŠá‹á¢Â» ኤጠ4á¤12-13 እንáŒá‹²áˆ… ከላዠበá‹áˆá‹˜áˆ
እንደተመለከትናዠከወንጌáˆáŠ“ ከሀገራችን ታሪአጋሠእንዳገንዘብáŠá‹ በማስረጃ á‹á‹˜áŠ• እንደተከታተáˆáŠá‹ «ገለáˆá‰°áŠ› ቤተ
áŠáˆáˆµá‰µá‹«áŠ•Â» የሚለዠአስተሳሰብ áŒáˆˆáˆ°á‰£á‹Š ጥቅáˆá£ áላጎትና እና áŒá‰¥á‹áŠá‰µ የተáˆáŒ ረ በቤተ áŠáˆáˆµá‰²á‹«áŠ• á‹áˆµáŒ¥ ተቀባá‹áŠá‰µ
የሌለዠተáŒá‰£áˆ መሆኑን እንረዳለንá¢
«ገለáˆá‰°áŠ› ቤተ áŠáˆáˆµá‰µá‹«áŠ•Â» የሚለዠከኦáˆá‰¶á‹¶áŠáˆ³á‹Šá‰µ ተዋህዶ አንዲት ቤተ áŠáˆáˆµá‰²á‹«áŠ• የወጣᣠየብáˆáŒ£á‰¥áˆáŒ¦á‰½ የንáŒá‹µ
መáˆáŠ¨á‰¥ በሌላ አቅጣጫ á‹°áŒáˆž የአኩራáŠá‹Žá‰½ ወá‹áˆ እንቢተኞች በራሳቸዠáˆá‰ƒá‹µ የመሠረቱት መደበቂያ ዋሻ መሆኑ
በáˆáˆ‰áˆ ዘንድ á‹á‰³á‹ˆá‰ƒáˆá¢ á‹áˆáŠ• እንጂ «ወáˆá‹µ ሲáŠáŠ« አብ á‹áŠáŠ«áˆÂ» በማለት ወንጌሠየጠገቡ áˆáˆµáŒ¢áˆ የመረáˆáˆ©
አባቶቻችን እንደሚተáˆá‰±á‰µ áˆáˆ‰ ቤተ áŠáˆáˆµá‰²á‹«áŠ—ን በሚበታትን ደካማ «የገለáˆá‰°áŠáŠá‰µÂ» áŒáˆˆáˆ°á‰£á‹Š የመáŠá‹áˆáˆ አስተሳሰብ
ብዙዎቹ ታታላቅ የሚባሉ ዛሬ ለቤተ áŠáˆáˆµá‰²á‹«áŠ•á‹‹ ተቆáˆá‰‹áˆª áŠáŠ• የሚሉ አባቶች áŒáˆáˆ የዚህ አሳá‹áˆª እና የአንድáŠá‰µ
አደራ ጠባቂáŠá‰µ ጉድለት ተáŒá‰£áˆ በቀጥታሠሆአበተዘዋዋሪ ተባባሪ እና ተሳታአሆáŠá‹ ቆá‹á‰°á‹‹áˆ ᤠለሃá‹áˆ›áŠ–ቱ ተቆáˆá‰‹áˆª áŠáŠ• የሚሉ አንዳንድ ማህበራትሠእንደዚህ ያለá‹áŠ• ሕገወጥ «የገለáˆá‰°áŠ› ቤተ áŠáˆáˆµá‰²á‹«áŠ•Â» የሚለá‹áŠ• የአንድáŠá‰µ
አáራሽ ተá‹áˆ³áŠ ለማጋለጥ አáˆá‹°áˆáˆ©áˆá¢
á‹áˆ… በቤተ áŠáˆáˆµá‰²á‹«áŠ• ላዠየሚታየዠ«የገለáˆá‰°áŠáŠá‰µÂ» ጥቃት አዲስ የሚመሠረቱትን አብያተ áŠáˆáˆµá‰²á‹«áŠ“ት ብቻ ሳá‹áˆ†áŠ•
ከላዠእንደተ ገለጸዠወደ አá‹áˆ®á“ሠዘለቆ በመáŒá‰£á‰µ በተለá‹áˆ የዛሬ አáˆá‰£ ዓመት በቅድስ ሲኖዶስ á‹áˆ³áŠ” እና በብጹ
ወቅዱስ አቡአቴዎáሎስ á“ትáˆá‹«áˆáŠ áˆá‹•áˆ° ሊቃአጳጳሳት ዘኢትዮጵያ የተመሠረተችá‹áŠ• መንáˆáˆ³á‹Š መዋቅሩን ጠብቃ
ስትመራና ስትገለáŒáˆ የቆየችá‹áŠ• የáˆá‹•áˆ° አደባራት ለንደን ደብረ ጽዮን ቅድሥት ማáˆá‹«áˆ áŠá‰£áˆ ቤተ áŠáˆáˆµá‰²á‹«áŠ•áŠ•
የተደራጠáŒáˆˆáˆ°á‰¦á‰½ የሕንጻ ቤተ áŠáˆáˆµá‰²á‹«áŠ‘ የáŒáˆ ባለቤት ለመሆን በገለáˆá‰°áŠáŠá‰µ ለማደራጀት ባስáŠáˆ±á‰µ ከáተኛ አመጽ
áˆáŠáŠ•á‹«á‰µ መንáˆáˆ³á‹Š አገለáŒáˆŽá‰± በኃá‹áˆ ተቋáˆáŒ¦ áˆá‹•áˆ˜áŠ“ን ተከá‹áለዠከአንድ ዓመት በላዠየቆየ á‹á‹˜áŒá‰¥ áˆáŒ¥áˆ®
በመጨረሻ በዚሠáˆáŠáŠ•á‹«á‰µ እጅጠበጣሠበሚያሳá‹áŠ• áˆáŠ”ታ መንáˆáˆ³á‹Š አገáˆáŒáˆŽá‰± በáŒá ተቋáˆáŒ¦ ቤተ áŠáˆáˆµá‰µá‹«áŠ‘
ከተዘጋ ስáˆáŠ•á‰µ ወራት ተቆጠሩá¢
የኢትዮጵያ ኦáˆá‰¶á‹¶áŠáˆµ ተዋህዶ አጥቢያ ቤተ áŠáˆáˆµá‰²á‹«áŠ• ሲመሠረተዠቢያንስ áŠáŠ ራት መቶ ያላáŠáˆ± áˆá‹•áˆ˜áŠ“ን
የሚገለገሉበት ቤተ áŠáˆáˆµá‰²á‹«áŠ• የሚያገለáŒáˆ‹á‰¸á‹ ካህን እንደሚያስáˆáˆáŒ‹á‰¸á‹ እና ለመንáˆáˆ³á‹Š አገáˆáŒáˆŽá‰± የሚሆáŠá‹áŠ•
መባá‹áŠ•á£ ማስቀደሻá‹áŠ• እና ማወደሻá‹áŠ• áˆáˆ‰ እንደሚችሉ ተáˆáˆ«áˆáˆ˜á‹ ሲያቀáˆá‰¡áŠ“ አስáˆáˆ‹áŒŠáŠá‰± በቅዱስ ሲኖዶስ
ሲታመንበት á‹áˆ˜áˆ ረታáˆá¢ áŠáŒˆáˆ áŒáŠ• «ገለáˆá‰°áŠ› ቤተáŠáˆáˆµá‰µá‹«áŠ•Â» የሚለዠá‹áˆ…ን መመዘኛ ሳያሟላ በአስተዳደሠበደáˆ
ደረሰብአብለዠያኮረበሊቃአጳጳሳትᣠበáŒáˆ ጥቅመáŠáŠá‰µ áŒáˆˆáˆµá‰£á‹Š áላጎት ያላቸዠካህናትና መáŠáŠ®áˆ³á‰µ ወዳጂáŠá‰µ
ካላቸዠጳጳሳት በáŒáˆ ጽላት እያስባረኩ እንደ ሱቅ በደረቴ በተመቻቸዠአጋጣሚ «ገለáˆá‰°áŠ›Â» አድáˆáŒˆá‹ á‹áˆ°á‹áˆ™á‰³áˆá¢
መáŠáŒˆáŒƒ ታáˆáŒ‹á‹ የኢትዮጵያ ኦáˆá‰¶á‹¶áŠáˆµ ተዋህዶ ቤተ áŠáˆáˆµá‰²á‹«áŠ• የሚሠáŠá‹á¢ እá‹áŠá‰³á‹ áŒáŠ• የወቅቱን áŒáˆáŒáˆ
ተጠáŒá‰¶ በáŒáˆˆáˆ°á‰¦á‰½ áˆá‰ƒá‹µ ብቻ የተመሠረተ ከአንድáŠá‰µ ጉባዔ የተለየ አስመሳዠ«ገለáˆá‰°áŠáŠá‰µÂ» áŠá‹á¢ áˆáŠáŠ•á‹«á‰±áˆ
áŒáˆˆáˆ¶á‰¹ ያለáˆá‰€á‹±áˆˆá‰µ ሊቀ ጳጳስ ገብቶ ያማá‹á‰£áˆáŠá‰ ትᣠáŒáˆˆáˆ°á‰¦á‰¹ á‹«áˆáˆá‰€á‹±áˆˆá‰µ ካህን የማያገለáŒáˆá‰ ትᣠáˆá‹•áˆ˜áŠ“ን ቢሆን
እንደ መጻተኛ ለጎሪጥ የሚታዩበት የሚገላመጡበት እና «መጤዎች» ተብለዠየሚሰደቡበት የተበሻቀጠáŒáŠ•á‹›á‰¤
የጎደለዠስሪት áŠá‹á¢ በመሆኑሠአáˆáŠ• በሎንደን ደብረ ጽዮን ቅድስት ማáˆá‹«áˆ ቤተ áŠáˆáˆµá‰²á‹«áŠ• የተáˆáŒ ረዠችáŒáˆ የዚህ
በሽታ አዛማቾች ወá‹áˆ ተላላኪወች «ገለáˆá‰°áŠ›Â» እና የቤተ áŠáˆáˆµá‰²á‹«áŠ•áŠ• ሕንጻ በáŒáˆˆáˆ°á‰¥ ለመያዠየሚደረጠእጅáŒ
በሚቀá áˆáŠ”ታ በቤተ áŠáˆáˆµá‰²á‹«áŠ• መንáˆáˆ³á‹Š አስተዳደሠመዋቅሠላዠየተደረገ በመለያየት የተሞላዠየጥቅሠያደáŠá‹˜á‹˜á‹
አሳዛአዘመቻ áŠá‹á¢
«ገለáˆá‰°áŠ› ቤተ áŠáˆáˆµá‰²á‹«áŠ•Â» ማለት በታሪአአጋጣሚ የተáˆáŒ á‹áŠ• የአባቶች መለያየት áŠáተት እንዲቀጥሠየተሳሳተ
መገድ የሚጠáˆáŒ áŠá‹á¢ ቤተ áŠáˆáˆµá‰²á‹«áŠ• áˆáˆ‰áˆ የáŠáˆáˆµá‰µá‹«áŠ–ች ማáˆáˆˆáŠªá‹«á£ የመንáˆáˆµ ቅዱስ ሀብት መሆንዋ ቀáˆá‰¶ ጊዜ
የáˆá‰€á‹°áˆ‹á‰¸á‹á£áŠƒá‹áˆˆ የተሰማቸá‹á£ በጉáˆá‰ ታቸá‹áŠ“ በገንዘባቸዠየተመኩ áŒáˆˆáˆ°á‰¦á‰½ በቡድን ተደራጅተዠበቤተ
áŠáˆáˆµá‰µá‹«áŠ— á‹áˆµáŒ¥ áŒáŠ•á‹›á‰¤ የጎደላቸዠáŒá‰¥áˆ¨ በላተኞችን እና ገንዘብ አáˆáˆ‹áŠª መሰሠካህናትን በማስተባበáˆá¤ ከቤተ
áŠáˆáˆµá‰²á‹«áŠ• አንድáŠá‰µ የወጣá£á‰ ጠባብ ጎሰáŠáŠá‰µáŠ• መሠረት ያደረገᣠበáŒáˆˆáˆ°á‰¦á‰½ የáŒáˆ ባለቤትáŠá‰µ የተያዘᣠአስታራቂáˆ
ታራቂሠያáˆáˆ†áŠá£ የቤተ áŠáˆáˆµá‰²á‹«áŠ• ማዕከላዊ መንáˆáˆ³á‹Š መዋቅሠየተለየá‹á£ ተቆጣጣሪና የበላዠጠባቂ የማá‹á‰³á‹ˆá‰…በትá£
መለያየትና መበታተን የሚጠናከáˆá‰ ት ከሀገራችን ኢትዩጵያ እና ከኢትዩጵያ ኦáˆá‰¶á‹¶áŠáˆµ ተዋህዶ ቤተ áŠáˆáˆµá‰²á‹«áŠ•
የአንድáŠá‰µ ታሪአá‹áˆµáŒ¥ ታá‹á‰¶áˆ ተሰáˆá‰¶áˆ የማá‹á‰³á‹ˆá‰… ጸረ አንድáŠá‰µ አስተሳሰብ እኩዠተáŒá‰£áˆ áŠá‹á¢
ስለዚህ áˆáˆ‰áˆ ኢትዩጵያዊ በተለá‹áˆ የኢትዮጵያ ኦáˆá‰¶á‹¶áŠáˆµ ተዋሕዶ ቤተ áŠáˆáˆµá‰²á‹«áŠ• ተáŠá‰³á‹©á‰½ áˆáˆ‹á‰½áŠ• «እáˆáˆµ በáˆáˆµáˆ·
የተለያየች መንáŒáˆ¥á‰µ አትጸናáˆÂ» ብሎ መጽáˆá እንደሚያስተáˆáˆ¨áŠ• እáˆáŠá‰µáŠ• በáቅሠበሰላሠለማከናወን የሀገáˆ
አንድáŠá‰µáŠ• ለማስጠበቅ በጋራ ጥቅሠላዠየተመሠረተ ለá‹áŒ¥ ለማáˆáŒ£á‰µ የሚቻለዠየእáˆáŠá‰µáŠ“ የታሪአበለአደራ
የሆáŠá‰½á‹áŠ• ቅደስት ኦáˆá‰¶á‹¶áŠáˆ³á‹Šá‰µ ተዋህዶ ቤተ áŠáˆáˆµá‰µá‹«áŠ• በáˆá‹‹áˆá‹«á‰µ ትዕዛዠመሠረት በአንድáŠá‰µ ስንጠብቅ
እáˆáŠá‰³á‰½áŠ• የጸና መሆኑን አወቀን «ገለáˆá‰°áŠ›Â» በማለት እየተቋቋሙ የቤተ áŠáˆáˆµá‰²á‹«áŠ•áŠ• የመከራ ጊዜ የሚያረዘሙ ትáˆáŒ‰áˆ
የጠá‹áˆˆá‰µáŠ• የጸረ አንድáŠá‰µ áŒáˆˆáˆ°á‰£á‹Š የጥቅመኞች ጎዞ እንዲገታ ማድረጠየአዲሱ ትá‹áˆá‹µ ታሪካዊ áŒá‹´á‰³ áŠá‹á¢
እንዚአብሔሠቤተ áŠáˆáˆµá‰²á‹«áŠ“ችን በአንድáŠá‰µ á‹áŒ ብቅáˆáŠ•!
መ/ጥ መንገሻ መáˆáŠ¬
ኅዳሠ2006 ዓመተ áˆáˆ¨á‰µ ዘመአማáˆá‰†áˆµ ወንጌላዊá¤
«ገለáˆá‰°áŠ› ቤተ áŠáˆáˆµá‰²á‹«áŠ•Â» áˆáŠ•á‹µáŠ• áŠá‹?
Read Time:39 Minute, 43 Second
- Published: 11 years ago on December 5, 2013
- By: maleda times
- Last Modified: December 5, 2013 @ 9:36 pm
- Filed Under: Ethiopia
- Tagged With: news
Average Rating