የኢትዮጵያ ሲቪአንቅናቄ
Ethiopian Civic Movement
Â
Email: ethiocivic@gmail.com
Â
Â
Â
ሕዳሠ2006
የኢትዮጵያ አንድáŠá‰µáŠ•áŠ“ የመንáŒáˆµá‰µ ስáˆá‹“ቱን የሚመለከቱት የመለስ ሃሳቦችና ድáˆáŒŠá‰¶á‰½ ለኢትዮጵያ ህá‹á‰¥ ከባድና አሳሳቢ ትáˆáŒ‰áˆ አላቸá‹á¡á¡ የአንድáŠá‰± ጥያቄ የኢትዮጵያ እንደ አገሠየመኖáˆáŠ“ ያለመኖሠጉዳዠሲሆንᣠስáˆáŠ ቱ á‹°áŒáˆž በኢትዮጵያ ህá‹á‰¥ መብቶች ላዠማን መወሰን እንደሚችሠያመለáŠá‰³áˆá¡á¡ የአገሠህáˆá‹áŠ“ እና የህá‹á‰¥ መብትን ያህሠትáˆá‰… ጉዳዠሊኖሠስለማá‹á‰½áˆ áŠá‰¥á‹°á‰±áŠ“ አሳሳቢáŠá‰± አያጠያá‹á‰…áˆá¡á¡
መለስ አንድáŠá‰µáŠ• በሚመለከተዠሃሳቡ ትáŒáˆ«á‹áŠ• ከመገንጠሠኣላማ ጀáˆáˆ® ሳá‹á‰°áŒˆá‰¥áˆ¨á‹ ቢቀáˆáˆá¤ ኢትዮጵያን ወደብ አáˆá‰£ አድáˆáŒ“áˆá¤ ህá‹á‰¥áŠ• በቋንቋ áŠáˆáˆŽá‰½ ከá‹áሎ በጉራ áˆáˆá‹³áŠ“ ቤኒሻንጉáˆ-ጉሙዠለተከሰቱት አማሮችን የማáˆáŠ“ቀሠáŒá መሰረት ጥáˆáˆá¤ የመገንጠሠ“ህገ መንáŒáˆµá‰³á‹Šâ€ áŠ áŠ•á‰€á… áŠ á‹˜áŒ‹áŒ…á‰·áˆá¤ ለሱዳን መሬት አድáˆáˆá¤ ዜጎችን አáˆáŠ“ቅሎ ለሠመሬት ለá‹áŒ ድáˆáŒ…ቶች በáˆáŠ«áˆ½ ለረዥሠጊዜ አከራá‹á‰·áˆá¡á¡
የመንáŒáˆµá‰µ ስáˆá‹“ቱ በቃላት መድብለ á“áˆá‰² በተáŒá‰£áˆ ያንድ á“áˆá‰² አá‹áŠ ስáˆá‹“ት áŠá‹á¡áˆµáˆˆá‹šáˆ…ሠስáˆá‹“ቱ በኢትዮጵያና በኢትዮጵያá‹á‹«áŠ• ላዠወሳኙ መለስ እንደáŠá‰ ረ ለ21 ዓመታት ደጋáŒáˆž አረጋáŒáŒ§áˆá¡á¡ ሰá‹á‹¨á‹ በኢትዮጵያ በáŠá‰ ሩ መንáŒáˆµá‰³á‰µ በተለመደ መሳሪያ ማለትሠየáˆáˆ‹áŒ ቆራáŒáŠá‰µ ስáˆáŒ£áŠ•áŠ• በመጠቀáˆá£ በኢትዮጵያ áŒáŠ• á‹«áˆá‰°áˆˆáˆ˜á‹°áŠ“ በá‹áŒ ሃá‹áˆŽá‰½áˆ á‹«áˆá‰°áˆ³áŠ«á£ ኢትዮጵያን የማáረስ ዓላማ ለመተáŒá‰ ሠሞáŠáˆ¯áˆá¤ በከáŠáˆáˆ ተሳáŠá‰¶áˆˆá‰³áˆá¡á¡
አáˆáŠ• ጥያቄዠከመለስ ህáˆáˆá‰°-ህá‹á‹ˆá‰µ በáˆá‹‹áˆ‹ የኢትዮጵያ ህá‹á‰¥áŠ• አáኖ አንድáŠá‰±áŠ• የሚሸረሽረዠስáˆá‹“ት áˆáŠ• á‹áˆáŠ•? áŠá‹á¡á¡ መáˆáˆ±áˆ የመለስ ስáˆá‹“ት መáረስᣠአስተሳሰቡሠመወገዠአለበት እንደሆአለኢትዮጵያá‹áŠ• አሻሚ መሆን የለበትáˆá¡á¡
በዚህ መሰረት ካáˆá‰³áˆ¨áˆ™ ለወደáŠá‰±áˆ ሊቀጥሉ የሚችሉᣠህወሓት የትጥቅ ትáŒáˆ ከጀመረበት ጀáˆáˆ® እሰካáˆáŠ• ያሉ በዋናáŠá‰µ ከመለስ የáˆáˆˆá‰ ጎጂ አስተሳሰቦችና አሰራሮች ባáŒáˆ© መቃኘት ያስáˆáˆáŒ‹áˆá¡á¡
á‹«áˆá‰°áƒáˆ የጥንት ታሪአአáˆáŠ• ሲáƒá á‹«áˆá‰°áˆ¨áŒ‹áŒˆáŒ¡ ወሬዎችና áŒáˆá‰¶á‰½ እንደ እá‹áŠá‰°áŠ› ታሪአየመáƒáˆá‰¸á‹ አደጋ ከáተኛ ቢሆን የሚጠበቅ áŠá‹á¡á¡ ታሪኩ ሲáˆá€áˆ የáŠá‰ ሩ ሰዎች በህá‹á‹ˆá‰µ እያሉና የá…áˆá ማስረጃዎች ሳá‹á‰³áŒ¡ á‹«áˆá‰°áˆá€áˆ˜ ታሪአብቻ ሳá‹áˆ†áŠ• የእá‹áŠá‰± ተáƒáˆ«áˆª የሆአታሪአሲáƒáና ሲáŠáŒˆáˆ áŒáŠ• በጣሠያሰገáˆáˆ›áˆá¡á¡ ጠንá‰áˆ ብዙ áŠá‹á¡á¡ እንደዚህ á‹“á‹áŠá‰µ á‹áˆ¸á‰µ የሚያሰራጩ ሰዎችን እንዴት ማመን á‹á‰»áˆ‹áˆ? ለáˆáŠ•áˆµ በዚህ መáˆáŠ á‹á‰€áŒ¥áˆ‹áˆ‰? |ብለን መáˆáˆµ-አዘሠጥያቄን በማቅረብ ጉዳዩን ላንባቢዎች ááˆá‹µ መተዠእንችሠáŠá‰ áˆá¡á¡ á‹áˆáŠ• እንጂ በመለስ ትእዛዠá‹áˆ¸á‰±áŠ• የሚያሰራጩት ሰዎች á‹°áŒáˆž በበኩላቸዠበá‹áˆ¸á‰± የሚያáˆáŠ‘ ሰዎችን መáጠሠችለዋáˆá¤ áˆáŠáŠ•á‹«á‰±áˆ በጉáˆá‰ ት መገናኛ ብዙሃንን ለáˆáˆˆá‰µ አሰáˆá‰µ ዓመታት በብችáŠáŠá‰µ በመቆጣጠሠየተወሰአህá‹á‰¥ ጀሮን አá‹áŠ•áŠ“ አእáˆáˆ®áŠ• ተቆጣጥረዠህá‹á‰¡ መስማትᣠማየትና መáŒáˆˆá… ያለበትን ሲወስኑ ቆá‹á‰°á‹‹áˆá¡á¡ ስለዚህ á‹áˆ¸á‰± እá‹áŠá‰µ መስሎ ህá‹á‰¥áŠ• ማወናበዱ እንዳá‹á‰€áŒ¥áˆ የሚያመዛá‹áŠ• አእáˆáˆ® ያላቸዠዜጎች እá‹áŠá‰±áŠ• ለማወቅና ለማሳወቅ ጥረት ማድረጠአለባቸá‹á¡á¡ ባንድ በኩሠበá‹áˆ¸á‰µ ላዠበተመሰረተ ቅስቀሳ የተስá‹á‹á‹áŠ• ድንá‰áˆáŠ“ ማጋለጥና ማስወገድᤠበሌላ በኩሠለዘለቄታዊ የህá‹á‰¥ ደህንáŠá‰µ ጥá‹á‰µ የሚያስከትሉትን ሃሳቦችና አሰራሮች እንደ አደገኛ ቆሻሻ ላንዴና ለáˆáˆŒ መቅበሠያስáˆáˆáŒ‹áˆá¡á¡
መለስና áŒá‰¥áˆ¨-አበሮቹ በ1968 ባወጡት የህወሓት (የዚያን ጊዜ ተሓህት) መáŒáˆˆáŒ« (ማኒáŒáˆµá‰¶) ትáŒáˆ«á‹áŠ• ከኢትዮጵያ የመገንጠሠዓላማ እንደáŠá‰ ራቸዠበá‹á‹ ስለገለáᣠመለስ ኢትዮጵያን የሚያáˆáˆáˆµ እንጂ ኢትዮጵያን የሚጠቅሠራእዠá‹á‹ž ለትáŒáˆ አáˆá‰°áˆ°áˆˆáˆáˆá¡á¡ ሰá‹á‹¨á‹ የáˆáˆˆáŒˆá‹ ራእዠቢኖረዠኢትዮጵያን የሚመለከት በጎ áŠáŒˆáˆ ሊሆን አá‹á‰½áˆáˆá¡á¡ ሃበá‹áˆ… áŠá‹á¤ በቃá¡á¡
የመለስ áጡራን ማኒáŒáˆµá‰¶á‹ መታረሙን በመጥቀስ á‰áˆ áŠáŒˆáˆ የተናገሩ ሊመስላቸዠá‹á‰½áˆ‹áˆá¡á¡ á‰áˆáŠáŒˆáˆ©áŠ• áŒáˆ«áˆ½ የሳቱት ቢሆኑáˆá£ ማኒáŒáˆµá‰¶á‹ እንደታረመ የሚገáˆáት ሰዎች ቢያንስ የእáˆáˆ›á‰±áŠ• አስáˆáˆ‹áŒŠáŠá‰µ ስለሚገáŠá‹˜á‰¡ á‹áˆ…ንን áŒáŠ•á‹›á‰¤ ከሌላቸዠሰዎች á‹áˆ»áˆ‹áˆ‰á¡á¡ ሆኖáˆá¡
1ኛ ትáŒáˆ«á‹áŠ• ከኢትዮጵያ የመገንጠሠዓላማ ማንሳቱ ራሱ በኢትዮጵያዊáŠá‰± በሚያáˆáŠ• ሰዠሊáŠáˆ³ እንደማá‹á‰½áˆ ሊያስተባብሉ አá‹á‰½áˆ‰áˆá¡á¡
2ኛ እáˆáˆ›á‰± (በ1971 የህወሓት ጉባኤ) በመገንጠሠáˆáŠ•á‰³ የትáŒáˆ«á‹ ህá‹á‰¥ የራሱን እድሠበራሱ እንዲወስን መታገሠእንደ ድáˆáŒ…ታዊ ዓላማ ማስቀመጥ ስለáŠá‰ ረ ከማáŒá‰ áˆá‰ ሠየተለየ ትáˆáŒ‰áˆ የለá‹áˆá¡á¡ áˆáŠáŠ•á‹«á‰±áˆ በአንድáŠá‰µáŠ“ በመገንጠሠአማራጮች አንድ ህá‹á‰¥ ድáˆáን በመስጠት መወሰን የሚያስáˆáˆáŒˆá‹ የአንድáŠá‰µáŠ“ የመገንጠሠሃá‹áˆŽá‰½ ሲኖሩ áŠá‹á¡á¡ á‹°áˆáŒ á€áˆ¨ ዴሞáŠáˆ«áˆ² ቢሆንሠአቋሙ ላንድáŠá‰µ áŠá‰ áˆá¤ የትáŒáˆ«á‹ ህá‹á‰¥áˆ የመገንጠሠጥያቄ አላáŠáˆ³áˆá¡á¡ ስለዚህ የመገንጠሠáላጎቱ የመለስና áŒá‰¥áˆ¨-አበሮቹ አቋሠáŠá‰ áˆá¡á¡ መለስና áŒá‰¥áˆ¨-አበሮቹ በመገንጠሠáላጎታቸዠያáˆá‰€áŒ ሉበት አንዱ áˆáŠáŠ•á‹«á‰µ በተለዠህá‹á‰¥áŠ• አááŠá‹ ከመቆጣጠራቸዠበáŠá‰µ ለዓላማቸዠየህá‹á‰¥ ሰአድጋáና ያንዳንድ ታጋዮች ትብብሠእንደማያገኙ ስለተገáŠá‹˜á‰¡ áŠá‹á¡á¡ በዛሠáˆáŠáŠ•á‹«á‰µ በድáˆáŒ…ታቸዠá‹áˆµáŒ¥ በ68 የáƒá‰á‰µáŠ• ማኒáŒáˆµá‰¶ ለድáˆáŒ…ቱ አባሎች ሳያሰራጩ ቀáˆá‰°á‹‹áˆá¡ áˆáˆˆá‰°áŠ›á‹ áˆáŠáŠ•á‹«á‰µ የህወሓት ሰራዊት በኢትዮጵያ ደረጃ ስáˆáŒ£áŠ• ለመያዠየሚያስችሠጥንካሬ ስላካበተና እአመለስ ራሳቸዠበጠáˆáŒ áቸዠአሻንጉሊት ድáˆáŒ…ቶች መሳሪያáŠá‰µ ኢትዮጵያá‹á‹«áŠ•áŠ• እየከá‹áˆáˆ‰áŠ“ እጨáˆáŒ¨á‰ መáŒá‹›á‰µáŠ“ መá‹áˆ¨á ስለቻሉ áŠá‹á¡á¡ ትáŒáˆ«á‹áŠ• የመገንጠሠቅሰቃሳ ከቆመ በáˆá‹‹áˆ‹áˆ የመለስ áŠáŒˆá‹µ-ተኮሠá–ለቲካ በመገንጠሠመብት ስሠህጋዊ áˆá‰£áˆµ እንዲያገአበህገ መንáŒáˆµá‰µ ተካትቷáˆá¡á¡
እá‹áŠá‰± ከላዠእንደተገለá€á‹ የማሻማ እያለ መለስ የተቆጣጠረዠህወሓት ከመጀመሪያ ጀáˆáˆ® ለኢትዮጵያ አንድáŠá‰µ እንደታገለᣠያ ቡድን ዓላማዠኢትዮጵያን ለመታደጠእንደáŠá‰ ረ አáˆáŠ• የሚወራዠየáˆáŒ ራ ታሪአከየት መጣ? በኢህአዴጠየረቀቀዠህገ መንáŒáˆµá‰µ ኢትዮጵያን ከመገáŠáŒ£áŒ ሠእንዳዳአየሚሰራጨዠቅስቀሳ በታሪአá‹áˆ¸á‰µá£ በአመáŠáŠ•á‹® የተዛባ áŠá‹á¡á¡ ሻዕብያ በራሱ አቅáˆáŠ“ በመለስ ጥረት ኤáˆá‰µáˆ«áŠ• መገንጠሠችáˆáˆá¤ በኢትዮጵያ የመገንጠሠጥያቄ ካáŠáˆ±á‰µ በቂ ወታደራዊ አቅሠያáˆáŒˆáŠá‰¡ ድáˆáŒ…ቶች ከማስገንጠሠየተገቱት በኢህአዴጠጉáˆá‰ ት እንጂ በህገ መንáŒáˆµá‰± አá‹á‹°áˆˆáˆá¡á¡ ስለሆáŠáˆ የመለስ áŠáŒˆá‹µ-ተኮሠá–ለቲካ አንድáŠá‰µáŠ• የሚያጠናáŠáˆ ሳá‹áˆ†áŠ• በአገራችን በመታየት ላዠእንዳለዠህá‹á‰¥áŠ• የሚያጋáŒáŠ“ የሚያáˆáŠá‰…ሠመáˆá‹ በመሆኑ መወገድ አለበትá¡á¡
መለስ በህወሓት á‹áˆµáŒ¥ በ1968 ተጠባባቂ የማእከላዊ ኮሚቴ አባሠከሆአጀáˆáˆ® እሰከ 2004 ህáˆáˆá‰° ህá‹á‹ˆá‰± ድረስ ለ36 ዓመታት በሰዠህá‹á‹ˆá‰µ ላዠለመወሰን የሚያስችለዠስáˆáŒ£áŠ• á‹á‹ž የዜጎች ህá‹á‹ˆá‰µ እየቀጨ ቆá‹á‰·áˆá¡á¡ የመለስን አገዛዠመገለጫዎች በሚከተሉት አáˆáŠ¥áˆµá‰µ ስሠማየትና የያንዳáŠá‹± ባህáˆá‹á£ አቋáˆáŠ“ ድáˆáŒŠá‰µ እá‹áŠá‰³ በማስረጃ እያረጋገጥን እያንዳንዱ ኢትዮጵያዊ ሰብአዊ áŠá‰¥áˆ© እንዲጠበቅ የመለስ እኩዠስáˆáŠ£á‰µ ተወáŒá‹ž ካገራችን እንዲወገድ ከáተኛ ጥረት እንደሚያስáˆáˆáŒ እናሳስባለንá¡á¡
የህወሓት/ኢህአዴጠማለትሠየመለስ የስáˆáŒ£áŠ• መሰረት ጉáˆá‰ ት áŠá‹á¡á¡ á‹áˆ¸á‰µáŠ“ ሙስና የተንሰራá‰á‰µáˆ ከጀáˆá‰£á‰¸á‹ ጉáˆá‰ ት ስላለ እንጂ በቀላሉ ተጋáˆáŒ ዠሊወገዱ á‹á‰½áˆ‰ áŠá‰ áˆá¡á¡ ስለዚህ ህወሓት/ኢህአዴጠየመለስ áˆáˆ መከተሉን ከቀጠለ በሰላማዊ ህá‹á‰¥ ላዠጉáˆá‰ ት ስለሚጠቀሠብዙ á‹“á‹áŠá‰µ ወንጀሎች መáˆá€áˆ á‹á‰½áˆ‹áˆá¡á¡ ሌሎች á€áˆ¨ ህá‹á‰¥ ድáˆáŒŠá‰¶á‰¹áˆ ህá‹á‰¥áŠ• በማሸማቀቅ ስለሚáˆá…ማቸዠጉáˆá‰ ት ሰá‹áŠ• እንደመጉጃና እንደማስáˆáˆ«áˆªá‹« ለá–ሊሲዎቹ ተáˆáƒáˆšáŠá‰µ የሚáˆáŒ¥áˆ¨á‹ አመቺ áˆáŠ”ታ መገንዘብ á‹á‰»áˆ‹áˆá¡á¡
1.  áˆáˆ‹áŒ ቆራáŒáŠá‰µ
Â
በኢትዮጵያ ያንድ áŒáˆˆ-ሰብ áˆáˆ‹áŒ-ቆራጠአáˆá‰£áŒˆáŠáŠ•áŠá‰µ አዲስ áŠáˆµá‰°á‰µ አá‹á‹°áˆˆáˆá¡á¡ ቢሆንሠከተካሄደዠረዥሠትáŒáˆáŠ“ᣠከተከáˆáˆˆá‹ እጅጠከባድ መሰዋእት አንáƒáˆ ሲታዠትá‹áˆá‹±áŠ• በበላ ትáŒáˆ áˆáˆ‹áŒ-ቆራጠáŒáˆˆ-ሰብ መንገሱ ባንድ በኩሠየሰá‹á‹¨á‹ ኢሰብአዊáŠá‰µ አረገáŒáŒ§áˆá¡á¡ የመለስ áˆáˆ‹áŒ ቆራáŒáŠá‰µ በህወሓት á‹áˆµáŒ¥ ከማሌሊት áˆáˆµáˆ¨á‰³ ጋሠየሚáˆáˆáŒ‹á‰¸á‹áŠ• ካድሬዎች መáˆáˆáˆŽá£ የማá‹áˆáˆáŒ‹á‰¸á‹áŠ• አባላት ካጠቃ በáˆá‹‹áˆ‹ የጀመረ áŠá‹á¡á¡ በሌላ በኩáˆáˆ ታጥቆ ከታገለዠሃá‹áˆ ጥቂቱ ባለዠሙስና ጎáˆá‰¶ እንደሚታየዠለá‹áˆáŠá‹« የቆመ እንደሆáŠá£ አብዛኛዠየድáˆáŒ…ቱ አባሠደáŒáˆž ታáŒáˆŽ ዴሞáŠáˆ«áˆ²á‹«á‹Š ስáˆáŠ ት የመገንባት ብቃት እንደሌለá‹áŠ“ የአáˆá‰£áŒˆáŠáŠ• መሳሪያ ሆኖ የáŒáˆˆ-ሰብ አáˆá‰£áŒˆáŠáŠ•áŠá‰µ በመመስረቱᣠሰብአዊና ዴሞáŠáˆ«áˆ²á‹«á‹Š መብቶች በመረገጣቸá‹á£ áትሕና የህጠየበላá‹áŠá‰µ ባለመኖራቸዠተረጋáŒáŒ§áˆá¡á¡ ስለዚህ የመለስ áˆáˆ‹áŒ ቆራáŒáŠá‰µáŠ“ የህወሓት/ኢህአዴጠአባላት አድáˆá‰£á‹áŠá‰µáŠ“ መሰሪያáŠá‰µ ህá‹á‰¥áŠ• የሚያሸማቅቅ ገዳá‹áŠ“ አá‹áŠ ስáˆáŠ£á‰µ áˆáŒ¥áˆ¯áˆá¡á¡
2.  ተከታታዠየጅáˆáˆ‹áŠ“ የተናጠሠáŒá‹µá‹«á‹Žá‰½
ቀደሠብሎ የደáˆáŒ áŒáŽá‰½ የታዛቢዎችን ቀáˆá‰¥ በሳቡበት የትጥቅ ትáŒáˆ ጊዜ áŒáˆá…áŠá‰µáŠ“ ተጠያቂáŠá‰µ ባáˆáŠá‰ ረበት áˆáŠ”ታ የህወሓት አመራሠበድáˆáŒ…ቱ አባላት እና በሰላማዊ ህá‹á‰¡ ላዠበáˆáˆµáŒ¢áˆ ብዙ áŒá‹µá‹«á‹Žá‰½ á‹áˆá€áˆ™ áŠá‰ áˆá¡á¡ ብዙ የትáŒáˆ«á‹ ህá‹á‰¥áŠ“ የህወሓት ተራ አባሎች በá‹áˆá‹µáŠ“ᣠበáŒáˆ¨á‰¤á‰µáŠá‰µáŠ“ በጓደáŠáŠá‰µ የሚያá‹á‰ƒá‰¸á‹ የህወሓት ሰለባዎች መኖራቸá‹áŠ• ቢያá‹á‰áˆ ባገዛዙ ስለታáˆáŠ‘ᣠከስáˆá‹“ቱ ጋሠበጥቅሠስለተሳሰሩᣠወá‹áˆ የህወሓት ወታደራዊ ድሠእንደ ጀብድ ስለሚያዩና ጀብዱን በመጋራት á‹áŠ“ የሚያገኙ ስለሚመስላቸዠበህወሓት ስለተáˆá€áˆ™á‰µ ወንጀሎች በá‹á‹ አá‹áŠ“ገሩáˆá¡á¡
በትጥቅ ትáŒáˆ‰ ጊዜ በተለዠበሲቪሎች በድብቅ የተáˆá€áˆ™á‰µ áŒá‹µá‹«á‹Žá‰½ ተደብቀዠአá‹á‰€áˆ©áˆá¤ በáŒá‹µá‹«á‹ ጊዜ ህáƒáŠ“ት የáŠá‰ ሩና ባገሠቤትና በስደት ያደጉሠበቤተሰብ መረጃዠስለተላለáˆáˆ‹á‰¸á‹ á‹«á‹á‰á‰³áˆá¡á¡ ስለዚህ የድብቅ áŒá‹µá‹«á‹Žá‰¹á£ በአዲስ አበባ በተደጋጋሚ (1985ᣠ1993ᣠ1997ᣠ1998) እና በሌሎች ከተሞች በá‹á‹ እንደተáˆá€áˆ™á‰µ áŒáጨá‹á‹Žá‰½ በታሪአá‹áˆ˜á‹˜áŒˆá‰£áˆ‰á¡á¡ ስለዚህሠáŒá ከáˆá€áˆ˜á‹ ሃá‹áˆ ጋሠየወገኑት ዜጎች ቆሠብለዠማሰብ አለባቸá‹á¡á¡
3.  የá–ለቲካ ሙስና እና ጎጠáŠáŠá‰µ
ብዙ ጊዜ ስለ ሙስና ሲወራ ከጉቦና ስáˆáŒ£áŠ•áŠ• ካለአáŒá‰£á‰¥ ከመጠቀáˆáŠ“ ሃብት ከማካበት ጋሠá‹á‹«á‹«á‹›áˆá¡á¡ ባለስáˆáŒ£áŠ–ች የሚáˆá…ሟቸá‹áŠ• የሙስና ድáˆáŒŠá‰¶á‰½ ለመáˆá€áˆ የሚያስችላቸዠመሰረት áŒáŠ• ስáˆáŒ£áŠ‘ን ለመያዠየሚáˆá…ሙት በጉáˆá‰ ት የታጀበቅጥáˆá‰µ áŠá‹á¡á¡ ህወሓት/ኢህአዴጠበá‹áˆ¸á‰µ áˆáˆáŒ« ስáˆáŒ£áŠ‘ን በህá‹á‰¥ áላጎት እንዳገኘ የሚገáˆá€á‹ በጉáˆá‰ ት የሚáˆáˆáŒˆá‹áŠ• ማድረጠስለሚችሠእንጂ ማáŒá‰ áˆá‰ ሩᣠህá‹á‰¥áŠ• ማስገደዱና ድáˆá…ን መá‹áˆ¨á‰ ህá‹á‰¥ ስለማá‹áŠá‰ƒá‰ ት አá‹á‹°áˆˆáˆá¡á¡ በá‹áˆ¸á‰µ áˆáˆáŒ« ከáተኛá‹áŠ• የስáˆáŒ£áŠ• እáˆáŠ¨áŠ• የመያዠአሰራሠየስáˆá‹“ቱ መገለጫ እስከሆአድረስ ለሙስና ድáˆáŒŠá‰¶á‰½ አመቺ ሆኖ á‹á‰€áŒ¥áˆ‹áˆá¡á¡ ከላዠከáˆá‰°áŠ›á‹áŠ• መንáŒáˆµá‰³á‹Š ስáˆáŒ£áŠ• በጉáˆá‰ ትና ቅጥáˆá‰µ የሚቆጣጠሩና ስáˆáŒ£áŠ‘ን ለá‹áˆáŠá‹«áŠ“ ለáŒáˆ áˆá‰¾á‰µ የሚጠቀሙ ሰዎች አስካሉና ለዚህ ድáˆáŒŠá‰µ በá‹áˆµáŒ£á‰¸á‹ መተማመን እንዲኖራቸዠበáŠáŒˆá‹µá£ በጎጥና በá‹áˆá‹µáŠ“ የተሳሰሩ ሰዎች እስከገዙ ድረስᣠከታች የገዢዎቹን አáˆáŠ á‹« እየተከተለ ሙሰኛ የሚሆን መብዛቱ የሚገáˆáˆ አá‹á‹°áˆˆáˆá¡á¡
መለስ ሙስናን በቅንáŠá‰µ የሚቃወሠቢሆን ኖሮ በáŠá‰ ረዠááሠስáˆáŒ£áŠ• ሊገታዠእየቻለ ከሱ በáŠá‰µ ከáŠá‰ ሩት አገዛዞች ባጠረ ጊዜ á‹áˆµáŒ¥ ለከት የሌለዠሙስና አá‹áˆµá‹á‹áˆ áŠá‰ áˆá¡á¡ በተáƒáˆ«áˆªá‹ áŒáŠ• መለስ ገና ከትጥቅ ትáŒáˆ‰ ጀáˆáˆ® ለተራበህá‹á‰¥ የመጣá‹áŠ• እáˆá‹³á‰³ ለáˆáˆ³áˆŒ ተጋዠየáŠá‰ ረá‹áŠ• ገብረመድህን አáˆáŠ ያን እህሠየሚሸጥ áŠáŒ‹á‹´ መስሎ ገንዘብ ከእáˆá‹³á‰³ ሰጪዎች እንዲቀበሠያደáˆáŒ áŠá‰ ሠ(Tigray, Ethiopia’s untold story, by Max Peberdy)á¡á¡ ትእáˆá‰µáŠ• (ኢáˆáˆá‰µ) ለመመስረት የተጠቀመበት ገንዘብ ከእáˆá‹³á‰³ ተáŒá‰ áˆá‰¥áˆ® የተወሰደ áŠá‹á¡á¡ የመለስ ሚስት የትእáˆá‰µ ከáተኛ ስáˆáŒ£áŠ• የያዘችዠበቤተሰባዊ የሙስና አሰራሠáŠá‹á¡á¡ መለስ ያገዛዙ አካሠሆáŠá‹ የተáˆáŒ ሩት ሙሰኞች ለስáˆá‹“ቱ የቆሙ የሱ ደጋáŠá‹Žá‰½ እንደሆኑና እንደሚያስáˆáˆáŒ‰á‰µ አያá‹á‰…ሠማለት የዋህáŠá‰µ áŠá‹á¡á¡
ሰá‹á‹¨á‹ áŒáŠ• á‹°áˆáŒŠá‰¶á‰¹áŠ• በቃላቱᣠቃላቱን በድáˆáŒŠá‰¶á‰¹ የማáረስ አመሠáŠá‰ ረá‹á¡á¡ ዴሞáŠáˆ«áˆ²áŠ• የማá‹áˆáˆáŒˆá‹ ወንጀሎቹ እንዳá‹áŒ‹áˆˆáŒ¡ ስለሚሰጋ መሆኑ እየታወቀᣠዴሞáŠáˆ«áˆ²á‹«á‹Š ስáˆá‹“ትን እንዳá‹áŒˆáŠá‰£ ሙስና እንዳደናቅáˆá‹ ለá‹áŒ ዜጎች እንደሚከተለዠá‹áŒˆáˆá… áŠá‰ áˆá¡á¡ ለáˆáˆ³áˆŒ አሌከስ á‹´ ዋሠ(Alex de Waal) መለስ በተቃዋሚ የá–ለቲካ ድáˆáŒ…ቶችና ሲቪአማህበራት ላዠበሚወስዳቸዠእáˆáˆáŒƒá‹Žá‰½ áˆáŠáŠ•á‹«á‰µ ለሚያወáŒá‹™á‰µ ሰዎች መáˆáˆ± áˆáŠ• እንደሆአጠá‹á‰†á‰µ መለስ ሲመáˆáˆµ „የአባታዊáŠá‰µáŠ“ የሙስና የበላá‹áŠá‰µ ባለበት የá–ለቲካ ኢኮኖሚ (በሚወስዳቸዠእáˆáˆáŒƒá‹Žá‰½ áˆáŠáŠ•á‹«á‰µ እሱን) የሚያወáŒá‹™á‰µ ሰዎች ዴሞáŠáˆ«áˆ²áŠ• እንዴት እንደሚገáˆáትና ወደ ዴሞáŠáˆ«áˆ² የሚወስደዠአዋጪ መንገድ እንዴት እንደሚáˆáˆáŒ‰ á‹«á‹á‰ƒáˆ‰ ወá‹?“ ብሎ በመጠየቅ ዴሞáŠáˆ«áˆ² እንደሌለ ከማመን አáˆáŽ ጥያቄá‹áŠ• ማንሳቱን ስህተት ሊያስመስለዠá‹áˆžáŠáˆ«áˆá¡á¡ (Alex de Waal ᣠDec. 06, 2012ᣠጉáŒáˆ) የዜጎች መብቶችን á‹«áˆáŠá‹ ራሱᣠሙስና ያንሰራá‹á‹áˆ ራሱ መሆኑ ቢታወቅሠመለስ ለኢትዮጵያá‹á‹«áŠ• ዴሞáŠáˆ«áˆ²á‹«á‹Š ስáˆá‹“ት እንደገáŠá‰£ ከመáŒáˆˆá… ቦá‹áŠ– አያቅáˆá¡á¡
Â
4.  ህá‹á‰¡áŠ• በአንድ ሰዠሃሳብ እንዲመራ ማስገደድ
የተለያዩ ሃሳቦች ሲገለá እየተá‹á‰°áŒ‰ ስህተቶች á‹á‰³áˆ¨áˆ›áˆ‰á¤ ከተለያዩ ሃሳቦች የተሻሉ ሃሳቦች ሊáˆáˆá‰ እና በተáŒá‰£áˆ እየተáˆá‰°áŠ‘ ሲጎለብቱ እá‹á‰€á‰µ በሂደት ያድጋáˆá¡á¡ መለስ የራሱ ሃሳብ ቢá‹á‹áŠ“ በáላጎት ለሚቀበሉት ሃሳቡን ለማስá‹á‹á‰µ ቢሞáŠáˆ ችáŒáˆ አá‹áˆ†áŠ•áˆ áŠá‰ áˆá¡á¡ ችáŒáˆ© የá–ሊቲካ ስáˆáŒ£áŠ‘ንᣠመገናኛ ብዙሃንንᣠየሚቆጣጠረዠአስተዳደáˆáŠ•áŠ“ ከተáŠáŒˆáˆ«á‰¸á‹ á‹áŒª የራሳቸá‹áŠ• ሃሳብ መáŒáˆˆá… የማá‹áˆá‰€á‹µáˆ‹á‰¸á‹ አሻንጉሊት ካድሬዎችን እየተጠቀመ የዜጎች ሃሳብ የሚቆጣጠáˆá‰ ት ስáˆá‹“ት መመስረቱ áŠá‰ áˆá¡á¡
የመለስ ሃሳብ በጉáˆá‰ ት ከሚሰራጠየሃá‹áˆ›áŠ–ት ስብከት የማá‹áˆˆá‹á¤ አማራጠስለሚከለáŠáˆ ሚዛናዊ አስተሳሰብ ከáŠáƒáŠá‰µ ጋሠየሚያááŠ•á¤ á‰ áˆ›áˆµáˆ¨á… (indoctrination) መáˆáŠ የሚሰራáŒá£ ካለ ደራሲዠáላጎት አዲስ áŒá‰¥áŠ ት ስለማá‹á‰€á‰ ሠየማያድáŒáŠ“ᤠየተለየ ሃሳብ የሚያቀáˆá‰¡ ዜጎችን በጠላትáŠá‰µ በመáˆáˆ¨áŒ… በዜጎች መካከሠየጠላትáŠá‰µ መንáˆáˆµ የሚáˆáŒ ሠቀኖና áŠá‰ áˆá¡á¡ ሰá‹á‹¨á‹ ዜጎች በሱ ትእዛዠእንዲተዳደሩ ብቻ ሳá‹áˆ†áŠ• እሱ ራሱ ቢያáˆáŠá‰ ትሠባያáˆáŠá‰ ትሠላáŒáˆ ጊዜሠቢሆን ዜጎች በሱ ሃሳብ እንዲመሩ á‹«á‹°áˆáŒ áŠá‰ áˆá¡á¡ በዚህ አሰራሩሠማመዛዘን የማá‹á‰½áˆ‰ አáˆáˆ‹áŠªá‹Žá‰½áŠ“ አáˆáˆ‹áŠªá‹Žá‰½ በመáˆáˆ°áˆ የáŒáˆ ጥቅማቸá‹áŠ• የሚያሳድዱ አድáˆá‰£á‹®á‰½ áˆáŒ¥áˆ¯áˆá¡á¡ መለስ በትጥቅ ትáŒáˆ‰ ጊዜ የማሌሊትን እáˆáŠá‰µ á‹«áˆá‰°á‰€á‰ ሉ እንደ ጠላት ያሳድዳቸá‹áŠ“ የጋንáŒáˆªáŠ• ስሠአá‹áŒ¥á‰°áˆ‹á‰¸á‹ በጋንáŒáˆªáŠ• እንደተለከሠአካሠእዲቆረጡ á‹á‰€áˆ°á‰…ስና በተáŒá‰£áˆ የተለየ ሃሳብን ለማጥá‹á‰µ የተለየ ሃሳብ ባላቸዠአባላት ላዠáŒá á‹áˆá…ሠáŠá‰ áˆá¡á¡
መለስ ማሌሊትን በህወሓት á‹áˆµáŒ¥ ááሠስáˆáŒ£áŠ• ለመጠቅለሠከተጠቀመባት በáˆá‹‹áˆ‹ ስለ áŠáŒ ካá’ታሊá‹áˆ ማá‹áˆ«á‰µ ጀመረá¡á¡ ስለዚህ ሰá‹á‹¨á‹ የተወሰአሃሳብ ሲያሰራጠበመáˆáˆ… ደረጃ አáˆáŠ–በት ሳá‹áˆ†áŠ• ሃሳቡን ለስáˆáŒ£áŠ• መሳሪያ ለመጠቀሠáŠá‰ áˆá¡á¡ እሱ ራሱ ሃሳቡን መቀየሠስለሚችáˆá£ á‹á‹žá‰µ ቆá‹á‰¶ የሚጥለዠሃሳብ ትáŠáŠáˆ እንዳáˆáŠá‰ ረ ማመኑን ያመለáŠá‰³áˆá¡á¡ መሳሳቱን የሚገáŠá‹˜á‰¥ ሰዠደáŒáˆž ሌሎች ሰዎችሠትáŠáŠáˆ ሊሆኑሠሊሳሳቱሠእንደሚችሉ መገንዘብ መቻሠአለበትá¡á¡ መለስ áˆáˆ‰áŠ•áˆ የሱ ተከታዮች á‹«áˆáˆ†áŠ‘ትን በራሳቸዠá–ለቲካዊ ሃሳብ የሚመሩትን ዜጎች በራሱ ብቻ ሳá‹áˆ†áŠ• በህá‹á‰¥ ጠላትáŠá‰µ እየáˆáˆ¨áŒ€ አáˆááˆá¡á¡ ስለዚህ ማመዛዘን የሚችሉና ቅንáŠá‰µ ያላቸዠየኢህአዴጠአባሎች ካሉ የመለስን መንገድ መከተሠየለባቸá‹áˆá¡á¡
5.  የሰብአዊና ዴሞáŠáˆ«áˆ²á‹«á‹Š መብቶች መáˆáŒˆáŒ¥
የኢህአዴጠህገ መንáŒáˆµá‰µ ብዙ ሰብአዊና ዴሞáŠáˆ«áˆ²á‹«á‹Š መብቶች ቢያካትትሠየኢህአዴጠባለስáˆáŒ£áŠ–ች ህገ መንáŒáˆµá‰±áŠ• ባያከብሩ አያስገáˆáˆáˆá¡á¡ ህገ መንáŒáˆµá‰± የተዘጋጀዠበወንጀለኞች ማለትሠበመለስና áŒá‰¥áˆ¨-አበሮቹ á‹áˆáŠ•á‰³ ስለሆአበትጥቅ ትáŒáˆ‰ ጊዜ ወንጀሠሲáˆá…ሙ የቆዩ ሰዎች መንáŒáˆµá‰³á‹Š ስáˆáŒ£áŠ• ከያዙሠበáˆá‹‹áˆ‹ በተራ á‰áŒ¥áˆ 1 እንደጠቀስáŠá‹ ወንጀሠመáˆá€áˆ›á‰¸á‹áŠ• ቀጥለዋáˆá¡á¡ áŒáˆáŠ› ገዳዮች “እያንዳንዱ ዜጋ በህá‹á‹ˆá‰µ የመኖሠመብት†እንዳለዠቢገáˆá áˆáŠ• ትáˆáŒ‰áˆ አለá‹?
የኢህአዴጠአባሎችና ደጋáŠá‹Žá‰½ ህገ መንáŒáˆµá‰±áŠ• በታጋዮች ደሠእንደተáƒáˆ ተኩራáˆá‰°á‹ ሲገáˆá ታጋዮቹ ራሳቸዠየራሳቸá‹áŠ• መብት አስከብረዠእንደማያá‹á‰ የተገንዘቡ አá‹áˆ˜áˆµáˆ‰áˆá¤ ወá‹áˆ እá‹áŠá‰± áŠ¥áŠ•á‹²áŒˆáˆˆá… áŠ á‹áˆáˆáŒ‰áˆá¡á¡ በትáŒáˆ‰ ጊዜ ድáˆáŒ…ቱን መለስና ጥቂት áŒá‰¥áˆ¨-አበሮቹ ታጋዮችን ሲያስገድሉᣠአስረዠሲያሰቃዩና ሲያባáˆáˆ© እንኳንና ተቃá‹áˆž ማቅረብ መጠየቅሠበአመራሩ የተወሰዱ እáˆáˆáŒƒá‹Žá‰½áŠ• ትáŠáŠáˆˆáŠ›áŠá‰µ እንደ መጠራጠáˆá£ በአመራሩ እáˆáŠá‰µ ማጣትና ሌሎችሠእáˆáŠá‰µ እንዲያጡ በማድረጠድáˆáŒ…ቱን ለማáˆáˆ¨áˆµ እንደመሞከሠእየተተረáŒáˆ˜ ያስወáŠáŒ…ሠáŠá‰ áˆá¡á¡ áˆáˆ‰áˆ እንደ በቀቀን የተባለá‹áŠ• እንዲደáŒáˆ ስለሚáˆáˆˆáŒáˆ á‹áˆá‰³áˆ ያስጠረጥሠáŠá‰ áˆá¡á¡ የድáˆáŒ…ቱን ማለትሠየኢህአዴáŒáŠ• በተለá‹áˆ የህወሓትን ታሪአየማያá‹á‰ አንባቢዎች ታሪኩን ማጥናት ሳያስáˆáˆáŒˆá‰¸á‹ ከኢህአዴጠመንáŒáˆµá‰µ ባህሪ የዜጎች ሰብአዊና ዴሞáŠáˆ«áˆ²á‹«á‹Š መብቶች እንደሚረáŒáŒ¡ á‹«á‹á‰ƒáˆ‰á¤ የተለየ ሃሳብ ያላቸá‹áŠ“ መብታቸዠእንዲከበሠየሚጠá‹á‰ ሰዎች እንዴት በቅጥáˆá‰µ እየተወንጀሉ እንደሚጠበማንሠበቅን ህሊና የሚያስተá‹áˆ ኢትዮጵያዊ ሊያረጋáŒáŒ¥ á‹á‰½áˆ‹áˆá¡á¡
6.  በáŒá‹µ ማደራጀትና áŠáƒ ድáˆáŒ…ቶች እንዳá‹áŠ–ሩ/እንዲዳከሙ ማድረáŒÂ
የተማሩና በከተሞች የሚኖሩ ዜጎች ራሳቸá‹áŠ• ማደራጀት á‹á‰½áˆ‹áˆ‰á¤ በገጠሠየሚኖረዠህá‹á‰¥ áŒáŠ• የመደራጀት áˆáˆá‹µ ስለሚያንሰá‹á£ እንደáˆáˆˆáŒˆá‹ በዘመናዊ መጓጓዣ መጠቀሠá‹áˆáŠ• በስáˆáŠ መገናኘት ስለማá‹á‰½áˆá£ ከማሃá‹áˆáŠá‰µ ስላáˆá‰°áˆ‹á‰€á‰€áŠ“ᣠየኑሮረዠáˆáŠ”ታ á‹á‰³ ስለማá‹áˆ°áŒ ዠራሱን የማደራጀት አቅሙ የተወሰአáŠá‹á¡á¡
የተማሩና በከተሞች የሚኖሩ ዜጎች የገጠሩን ህá‹á‰¥ እንዲደራጅ ሊያáŒá‹™á‰µ á‹á‰½áˆ‹áˆ‰á¡á¡ á‹áˆáŠ• እንጂ ኢህአዴጠየመንáŒáˆµá‰µ ስáˆáŒ£áŠ•á£ ጉáˆá‰ ትᣠአስተዳደáˆáŠ“ የመንáŒáˆµá‰µ ንብረት እየተጠቀመ ስጋት በማስáˆáŠ• ህá‹á‰¡áŠ• እንደመሳሪያ ለማሽከáˆáŠ¨áˆáŠ“ ትእዛዙን ለማስáˆá€áˆ በመለሳዊ áŠáŒˆá‹µ-ተኮሠስáˆá‰µáŠ“ እስከ ቤተሰብ ድረስ ለመቆጣጠሠበሚያመች መáˆáŠ በራሱ ሹመኞች ስሠያደራጃáˆá¡á¡ á‹áˆ… ኣá‹áŠá‰µ ስáˆá‰µ አá‹áŠáŠ“ አማራáŒáŠ• የሚáŠáጠየáˆáˆ‰áˆ ጠáˆáŠ“አ(totalitarian) ስáˆá‹“ቶች አደረጃጀት áŠá‹á¡á¡ ከኢህአዴጠáŠáƒ ሆáŠá‹ በሙያᣠእንደ ሲቪአማህበራትና እንደ የá–ለቲካ á“áˆá‰²á‹Žá‰½ ለመደራጀት የሚሞáŠáˆ© ዜጎች በአገዛዙ á‹á‹‹áŠ¨á‰£áˆ‰á¤ እንቅስቃሴያቸዠá‹áŒˆá‰³áˆá¤ ááˆáˆƒá‰µ በማስáˆáŠ• አባላትና ደጋáŠá‹Žá‰½ እንዳá‹áŒ ጓቸá‹á£ ለህá‹á‹ˆá‰³á‰¸á‹áŠ“ áŠáƒáŠá‰³á‰¸á‹ ዋስትና እንዲያጡ á‹á‹°áˆ¨áŒ‹áˆ‰á¤ ህá‹á‹ˆá‰³á‰¸á‹ የተቀጨሠአሉá¡á¡ በዚህ አሰራሠአገዛዙ በቃላት ስለ መድብለ á“áˆá‰² እያወራ በተáŒá‰£áˆ የአንድ á“áˆá‰² ስáˆá‹“ት አስáኗáˆá¡á¡
Â
7.  ህá‹á‰¥áŠ• በቋንቋ መከá‹áˆáˆ
የአገራችን áŠáለ ሀገሮች በቋንቋ ላዠየተመሰረቱ እንዲሆኑና የáŠáŒˆá‹µ ድáˆáŒ…ቶች በብዛት እንዲመሰረቱ መደረጋቸዠበተወሰኑ áˆáˆáˆ«áŠ• መካከሠየáŠá‰ ረá‹áŠ• áŠáŒˆá‹³á‹Š ቅራኔ ተቋማዊ በሆአመáˆáŠá£ ማለትሠበቋንቋ áŠáˆáˆŽá‰½á£ በáŠáŒˆá‹µ ድáˆáŒ…ቶችና ባስተዳደራዊ መዋቅሠለáˆáˆ‰áˆ ህá‹á‰¥ እንዲዳረስ ተድáˆáŒ“áˆá¡á¡
የብሄሠብሄረሰቦች መብት መከበሠየሚደገá መሠረታዊ የዴሞáŠáˆ«áˆ² ጥያቄ ቢሆንáˆá£ የመለስ áŠáŒˆá‹µ-ተኮሠá–ለቲካ áŒáŠ• በዋናáŠá‰µ የኢትዮጵያ ህá‹á‰¥áŠ• ከá‹áሎ ለመáŒá‹›á‰µ የተጠቀመበት ስáˆá‰µ áŠá‹á¡á¡ ስለሆáŠáˆ የኢትዮጵያ ህá‹á‰¥ አንድáŠá‰µ እየተሸረሸረ á‹áŒˆáŠ›áˆá¡á¡ የሱማሌ áŠáˆáˆ á•áˆ¨á‹šá‹°áŠ•á‰µ ትáŒáˆ¬á‹Žá‰½ አማሮች ወደ ስáˆáŒ£áŠ• እንዲመለሱ እንደማá‹áˆáˆáŒ‰ መናገሩᣠአማሮች በአገራቸዠá‹áˆµáŒ¥ ከጉራ áˆáˆá‹³áŠ“ ከቤኒ ሻንወጉáˆ-ገሙዠበáŒá እንዲባረሩ መደረጉᣠባገሪቱ እስሠቤቶች የኦሮሞዎች á‰áŒ¥áˆ መብዛቱ እና ባንዳንድ ወገኖች መለስና ተከታዮቹ ለáˆá€áˆŸá‰¸á‹ ወንጀሎች የትáŒáˆ«á‹ ህá‹á‰¥ ተጠያቂና እንዲáˆáˆ በáˆáˆ›á‰µ ተጠቃሚ ተደáˆáŒŽ መታየቱ መለስ በመሃንዲስáŠá‰µ የመሰረተዠመáˆá‹˜áŠ› ስáˆáŠ ት á‹áŒ¤á‰µ áŠá‹á¡á¡
8.  የተቋሞች ወገንተáŠáŠá‰µ
መለስ ስáˆáŒ£áŠ• ከመያዙ በáŠá‰µ የáŠá‰ ሩ የተማሩና áˆáˆá‹µ ያካበቱ ኢትዮጵያá‹á‹«áŠ• የሲቪáˆáŠ“ የሰራዊት አባሎችን እንደ ባእድ አባáˆáˆ® ከáŠá‰ ቴሰባቸዠለስራ አጥáŠá‰µáŠ“ ለችáŒáˆ እንዲጋለጡ አድáˆáŒ“áˆá¡á¡ ቀጥሎ áˆáˆ‰áˆ ታጣቂ ሃá‹áˆŽá‰½á£ ህጠአá‹áŒªá‹á£ ያስተዳደáˆáŠ“ የááˆá‹µ ቤት ተቋሞችᣠየሙያና የሃá‹áˆ›áŠ–ት ድáˆáŒ…ቶች ሳá‹á‰€áˆ© ያንድ á–ሊቲካ ድáˆáŒ…ት(መለስ በህá‹á‹ˆá‰µ እስከáŠá‰ ረበት ጊዜሠያንድ áŒáˆˆ-ሰብ) መሳሪያ እንዲሆኑ አድáˆáŒ“áˆá¡á¡ እáŠá‹šáˆ… ተቋሞች ለራሳቸዠተáŠáƒáƒáˆª áŠáƒáŠá‰µ እንዲኖራቸá‹áŠ“ ህá‹á‰¥áŠ• በእኩáˆáŠá‰µ እንዲያገለáŒáˆ‰ ያንድ á“áˆá‰² ስáˆá‹“ቱ áˆáˆáˆ¶á¤ በቃላት ብቻ ሳá‹áˆ†áŠ• በተáŒá‰£áˆ የመድብለ á“áˆá‰² ስáˆá‹“ት መገንባት አለበትá¡á¡
9.  መáˆá‹˜áŠ› የጥላቻ ቅስቀሳ
በኢትዮጵያዊáŠá‰± የሚያáˆáŠ• ማንሠዜጋ ኢትዮጵያá‹á‹«áŠ•áŠ• እንደ ወገኑ ማየትና ለራሱ የሚáˆáˆáŒˆá‹ የዜáŒáŠ•á‰µ áŠá‰¥áˆ ለማንሠኢትዮጵያዊሠእንደሚገባ መቀበሠአለበትá¡á¡ á–ለቲካዠáŠáŒˆá‹µ-ተኮሠከመሆኑ ጋሠተያá‹á‹ž በዋናáŠá‰µ በቅንጅት ላዠተመስáˆá‰¶ የáŠá‰ ረዠየዘሠማጥá‹á‰µ áŠáˆµ የጥá‹á‰µ ዒላማ ተደáˆáŒŽ የተገለá€á‹ የህá‹á‰¥ ወገን (የትáŒáˆ«á‹ ህá‹á‰¥) አጥአተደáˆáŒŽ በተወáŠáŒ€áˆˆá‹ ወገን ላዠ(በዋናáŠá‰µ በአማራá‹) የጥላቻ ስሜት ለመቀስቀስ áŠá‹á¡á¡
ተከሳሹ ኢንተáˆáˆƒáˆá‹ŒáŠ• መስሎ እንዲታዠቅስቀሳ ተደáˆáŒ“áˆá¡á¡ ኢንተáˆáˆƒáˆá‹Œ በሩዋንዳ በ1994 እ.አ.አ. እስከ 800 000 የሚደáˆáˆ± ሰላማዊ ሰዎችን (በዋናáŠá‰µ ቱትሲዎችንና እንዲáˆáˆ ለዘብተኛ áˆá‰±á‹Žá‰½áŠ•) የገደለ የመንáŒáˆµá‰µ አካሠየሆአየáˆá‰± ሚሊሽያ áŠá‰ áˆá¡á¡ በቅንጅት አባላትና ሌሎች ዜጎች ላዠየተመሰረተዠየáˆáŒ ራ የዘሠማጥá‹á‰µ áŠáˆµ á‹á‹µá‰… ቢሆንሠየቅስቀሳ መáˆáŠ¥áŠá‰± ተላáˆááˆá¤ በህá‹á‰¥ አለመተማመን አሰራáŒá‰·áˆá¡á¡ ኢንተáˆáˆƒáˆá‹Œá£ ትáˆáŠáˆ…ተኛᣠáŠáጠኛᣠጥáŒá‰°áŠ›á£ ቅንጅት ወዘተ ተመሳሳዠትáˆáŒ‰áˆ እንዲኖራቸá‹áŠ“ በተወሰአየህá‹á‰¥ áŠáሠላዠየኢትዮጵያ አንድáŠá‰µáŠ• በሚáˆáˆáŒ‰ ዜጎች ላዠየጥላቻ መቀስቀሻና ማስáˆáˆ«áˆªá‹« ተደáˆáŒˆá‹‹áˆá¡á¡
10. አስá€á‹«áŠ ባህáˆ
አገዛዙ ህá‹á‰¡áŠ• እያሸበረ አሸማቅቆና አáኖ ስለሚገዛ ተቃዋሚዎችᣠጋዜጤኞችና የህá‹á‰¥áŠ• መብቶች ለማስከበሠየሚሞáŠáˆ© ህá‹á‰£á‹Š (ሲቪáŠ) ድáˆáŒ…ቶች ሊያድጉ አáˆá‰»áˆ‰áˆá¡á¡ በእንቅáˆá‰µ ላዠጀሮ á‹°áŒá እንደሚባለዠáŒáŠ• መለስ አገዛዙን አሰá€á‹«áŠ የሆአዜጎችን የማዋረድና የማሰቃየት አመሠአስለáˆá‹¶á‰³áˆá¡á¡
መለስ áˆáˆ‰áŠ•áˆ ስለተቆጣጠረ ተቃዋሚዎቹሠበá‰áŒ¥áŒ¥áˆ© ስሠእንዳሉና áˆáŠ•áˆ እንደማያሰጉት እያወቀ የሚáˆá…ማቸዠድáˆáŒŠá‰¶á‰½áŠ“ የሚረጫቸዠቃላት የቆሰለ áˆáˆáŠ®áŠ›áŠ• ረáŒáŒ¦ እንደሚደበድብᣠበላዩ ላዠእንደሚተá‹áŠ“ እንደሚቅራራ ሰዠáŠá‰ áˆá¡á¡ ለáˆáˆ³áˆŒ በ2002ቱ የህወሓት 37ኛ ዓመት ሲያከብሠለá‹áˆ¸á‰µ áˆáˆáŒ«áˆ á‹á‰€áˆ°á‰…ስ ስለáŠá‰ ረᤠበህá‹á‰¥ ድáˆá… ላዠእሱ ራሱ ወሳአመሆኑ እያወቀ አስáŠá‹‹áˆª ንáŒáŒáˆ ከማድረጠአáˆá‰°á‰†áŒ በáˆá¡á¡ የድሮ ጓደኞቹን በá‹á‹ ገለባᣠእንጉብላá‹á£ ለህá‹á‰¥ ጠላቶች ሽá‹áŠ• የሆኑ እያለ ሰደባቸá‹á¡á¡ ህá‹á‰£á‰½áŠ• ጨዋáŠá‰µáŠ• እንደ ትáˆá‰… እሴት á‹«á‹«áˆá¡á¡ መለስ áŒáŠ• ባህላችንን የሚበáŠáˆáŠ“ ለáŠá‰ ረዠየራሱ ስáˆáŒ£áŠ•áˆ áŠá‰¥áˆ የማá‹áˆ°áŒ¥ አመሉ አስá€á‹«áŠ áŠá‰ áˆá¡á¡ መለስ የተለየ ሃሳብ የገለá ሰዎችን አመáŠáŠ•á‹® ባለዠአቀራረብ ስህተት የሚለá‹áŠ• ሃሳባቸዠበመáŒáˆˆá… áˆáŠ•á‰³ የሰዎቹ áŒáŠ•á‰…ላት እንደበሰበሰ á‹áˆ°á‹µá‰¥ áŠá‰ áˆá¡ ሰዠበá…ኑ ካáˆá‰³áˆ˜áˆ˜ áŒáŠ•á‰…ላቱ አá‹á‰ ሰብስáˆá¤ áŒáŠ•á‰…ላቱ እስኪበሰብስ ከታመመሠተቃዋሚ አá‹áˆ†áŠ•áˆá¡á¡ ስለዚህ በመለስ የሚሰደቡት ጤኔኛ ሰዎች ናቸá‹á¡á¡
አገዛዙ ራሱ ሊያስከበረዠየሚገባá‹áŠ• ህጠበመጣስ ሊያጠቃዠየሚáˆáˆáŒˆá‹áŠ• ሰዠ(ለáˆáˆ³áˆŒ ስየን) ካሰረ በáˆá‹‹áˆ‹ ያሰረá‹áŠ• ሰዠየሚጎዳ አዲስ ህጠበማá‹áŒ£á‰µá£ ህጠወደ áˆá‹‹áˆ‹ ተመáˆáˆ¶ ተáˆáƒáˆšáŠá‰µ እንዲኖረዠማድረጉ አሰá€á‹«áŠáŠ“ ááˆá‹° ገáˆá‹°áˆ‹á‹Š የበቀሠድáˆáŒŠá‰µ áŠá‹á¡á¡ በá‹áˆ¸á‰µ ተከሰዠታስረዠየሚሰቃዩ ዜጎችን በሽáˆáŒáˆáŠ“ ስሠእáˆá‰… áˆáˆ‹áŒŠ መስሎ በመታየት ህá‹á‰¥áŠ• ለማወናበድ የሚደረጠቅስቀሳᣠáŠáƒáŠá‰³á‰¸á‹ የተáŠáˆáŒ‰ እስረኞች በስáŠ-áˆá‰¡áŠ“ በማሰቃየት ራሳቸá‹áŠ• እንዲወáŠáŒ…ሉ (ቅንጅት ወዘተ.. ብáˆá‰±áŠ«áŠ• ሚደቅሳ ለáˆáˆˆá‰°áŠ› ጊዜ) ማድረጠመለስ áˆáŠ• ያህሠየሰá‹áŠ• ሰብአዊ áŠá‰¥áˆ የማንቋሸሽ አመሠእንደáŠá‰ ረዠያመለáŠá‰³áˆ‰á¡á¡ መለስ በአንድ በኩሠለሰብአዊና ዴሞáŠáˆ«áˆ²áŠ á‹Š መብቶች በሚታገሉ ዜጎች ላዠየáŒáŠ«áŠ”ና አስá€á‹«áŠ ድáˆáŒŠá‰¶á‰½ ሲáˆá…ሠበሌላ በኩሠጤንáŠá‰µáŠ• ለሚጎዱና የስአáˆáŒá‰£áˆ ብáˆáˆ¹áŠá‰µ ለሚያስከትሉ የጫትና አደንዥ እá†á‰½ ሱስ መስá‹á‹á‰µ ሊበራሠዴሞáŠáˆ«áˆ²á‹«á‹Š ሆኖ አáˆáŽáŠ áˆá¡á¡
የá‹áˆ¸á‰µ áˆáˆáŒ« ማካሄዱ ራሱ ብዙ አሰá€á‹«áŠ ድáˆáŒŠá‰¶á‰½áŠ• ያጠቃáˆáˆ‹áˆá¤ ህá‹á‰¡áŠ•áŠ“ ተቃዋሚዎችን ያሸማቅቃáˆá£ የáˆáˆáŒ« ቦáˆá‹±áŠ•á£ ዳኞቹንᣠየመንáŒáˆµá‰µ ሰራተኞቹንና ካድሬዎቹን ለቅጥáˆá‰µá£ ታጣቂዎቹን ለጉáˆá‰ ት ተáŒá‰£áˆ®á‰½ ያሰማራáˆá¤ ማáŒá‰ áˆá‰ áˆá£ ጉáˆá‰ ት መጠቀáˆáŠ“ᣠመዋሸት ስáˆáŒ£áŠ•áŠ• ለመያá‹á£ በስáˆáŒ£áŠ• ተጠቅሞሠየህá‹á‰¥áŠ“ የእáˆá‹³á‰³ ሃብት መá‹áˆ¨á መጥᎠአáˆáŠ á‹« የሆኑ የአገዛኡ መገለጫዎች ሆáŠá‹‹áˆá¡á¡
ከላዠየተጠቀሱት ዘáˆáˆ-ብዙ ጎጂ ድáˆáŒŠá‰¶á‰½áŠ“ ጠባዮች ስንገáˆá… ባገዛዙ የተጀመሩ ጠቃሚ ድáˆáŒŠá‰¶á‰½ የሉሠለማለት አá‹á‹°áˆˆáˆá¡á¡ በተለዠየመሰረተ áˆáˆ›á‰µ ጥሩ ጀማሮዎች አሉá¡á¡ ያሉትሠበጥራት እንዲያድጉ ማድረጠአስáˆáˆ‹áŒŠ áŠá‹á¡á¡
ጥሩ ስራዎች እንዳሉ በመጥቀስ ጎጂዎቹን ለመደበቅ መሞከሠáŒáŠ• ጉዳቶቹ እንዲቀጥሉ ከማድረጠአá‹áˆˆá‹áˆá¤ ስታሊን ከኢንዱስትሪ እድገትᣠጋዳአከá‹áˆƒ አቅáˆá‰¦á‰µ ጋሠመንáŒáˆµá‰± ሃá‹áˆˆáˆ›áˆá‹«áˆáˆ ማሃá‹áˆáŠá‰µáŠ• በማጥá‹á‰µ ሙከራ በአዎንታዊ ሚናቸዠá‹áŒ ቀሳሉᤠበዚህ áˆáŠáŠ•á‹«á‰µ áŒáŠ• አረሜኔያዊ ድáˆáŒŠá‰¶á‰»á‰¸á‹ እየተወገዙ እንዳá‹á‹°áŒˆáˆ™ የሚደረገዠጥረት አáˆá‰°áŒˆá‰³áˆá¡á¡ ስለዚህ ባገራችንሠበዋናáŠá‰µ መለስ ያመጣቸዠየአረሜኔዠስáˆáŠ ት መገለጫዎች እንዲወገዱ ጥረታችን መጧጧá አለበትá¡á¡
ከላዠእንደተገለá€á‹ መለስ በአገáˆáŠ“ በህá‹á‰¥ ዘáˆáˆ-ብዙ ወንጀሎች የáˆá€áˆ˜á£ በወንጀሎቹ ህá‹á‰£á‹Š ááˆá‹µ ሳያገአያለሠሰዠáŠá‹á¡á¡ ቢሆንሠእሱ ያሳደጋቸዠደጋáŠá‹Žá‰¹áŠ“ ተከታዮቹ የስáˆáŒ£áŠ• እድሜቸá‹áŠ• ለማራዘሠታላቅ አገራዊ ራእዠየáŠá‰ ረዠመሪ áŠá‰ ሠእያሉ በሚቆጣጠሩት የመገናኛ ብዙሃን ህá‹á‰¥áŠ• ሲያደáŠá‰áˆ© ከáˆáˆ˜á‹‹áˆá¤ አáˆáŠ•áˆ á‹á‰€áŒ¥áˆ‹áˆ‰á¡á¡
በተለá‹áˆ መለስ „ዴሞáŠáˆ«áˆ²á‹«á‹Š áˆáˆ›á‰³á‹Š መንáŒáˆµá‰µâ€œ እንደተመሰረተና ኢትዮጵያሠበኢኪኖሚ በጣሠእንዳደገች á‹«áˆá‰°á‰†áŒ በየá‹áˆ¸á‰µ á•áˆ®á“ጋንዳ በመንዛት ላዠá‹áŒˆáŠ›áˆ‰á¡á¡ ለዚህ የá‹áˆ¸á‰µ á•áˆ®á“ጋንዳ መሠረት á‹°áŒáˆž በመለስ አገዛዠተሰሩ የተባሉትን ወá‹áˆ እሱ ያቀዳቸዠናቸዠየተባሉትን የመሰረተ áˆáˆ›á‰µ á•áˆ®áŒ€áŠá‰¶á‰½áŠ• በመጥቀስ áŠá‹á¡á¡ ሃበáŒáŠ• ከዚህ áŠáŒ á‹áˆ¸á‰µ የተለየ áŠá‹á¡á¡
በመሠረቱ ማንኛá‹áˆ ስáˆá‹“ት ወá‹áˆ መንáŒáˆµá‰µá£ ዴሞáŠáˆ«áˆ²á‹«á‹Š የሆáŠáˆ á‹«áˆáˆ†áŠáˆá£ የተወሰኑ የመሠረተ áˆáˆ›á‰µ ስራዎች መስራቱ የሚጠበቅ áŠá‹á¡á¡ እጅና እáŒáˆ©áŠ• አጣጥᎠየሚቀመጥ ስáˆáŠ£á‰µ የለáˆá¡á¡ በተለá‹áˆ ዴሞáŠáˆ«áˆ²á‹«á‹Š ተቀባá‹áŠá‰µ (legitimacy) የሌላቸዠስáˆáŠ ቶች በáˆáˆ›á‰µ ለá‹áŒ¥ አáˆáŒ¥á‰°áŠ“ሠእያሉ አገዛዛቸá‹áŠ• ለማራዘሠእንደሚጠቀሙ በታሪአየታየ አáˆáŠ•áˆ በተለያዩ አገሮች የሚታዠáŠáˆµá‰°á‰µ áŠá‹á¡á¡ መለስ ባáŒá‰ ረበራቸዠáˆáˆáŒ«á‹Žá‰½áŠ“ በáˆá€áˆ›á‰¸á‹ የሰብአዊ መብት ጥሰቶች ዴሞáŠáˆ«áˆ²á‹«á‹Š እንዳáˆáŠá‰ ረ እንኳን የኢትዮጵያ ህá‹á‰ á‹á‰…áˆáŠ“ የሚደáŒá‰á‰µ የá‹áŒ መንáŒáˆµá‰³á‰µáŠ“ እንዲáˆáˆ አለሠአቀá የሰብአዊ መብት ተሟጋች ድáˆáŒ…ቶች የሚመሰáŠáˆ©á‰µ ሃቅ áŠá‹á¡á¡ ስለሆáŠáˆ መለስ „áˆáˆ›á‰³á‹Š መንáŒáˆµá‰µâ€œ የአገዛዙን እድሜ ለማራዘáˆáŠ“ እሱና ተከታዮቹ የህá‹á‰¥ ሃብትን ለመá‹áˆ¨á የተጠቀሙበት ስáˆá‰µ áŠá‹á¡á¡
በመለስ አገዛዠየተሰሩ የመሰረተ áˆáˆ›á‰µ አá‹á‰³áˆ®á‰½ በአብዛኛዠአገሪቱ ከá‹áŒ ባገኘችዠበብዙ ሚáˆá‹®áŠ• ዶላሠየሚቆጠሠብድáˆáŠ“ እáˆá‹³á‰³ áŠá‹á¡á¡ ህወሓት/ኢህአዴጠበሚáˆá…መዠሙስናና ዘረዠአá‹áŒ የቅáˆáŠ“ በቀጥታሠá‹áˆáŠ• በተዘዋዋሪ በአብዛኛዠየመሰረተ áˆáˆ›á‰µ áŒáŠ•á‰£á‰³á‹Žá‰½ ህወሓት/ኢህአዴጠተጠቃሚ መሆኑ የሚካድ አá‹á‹°áˆˆáˆá¡á¡ ለአብáŠá‰µ የአባዠወንዠáŒá‹µá‰¥ ስሚንቶና ብረታ ብረት የሚያቀáˆá‰ ዠየህወሓት ትእáˆá‰µ (EFFORT) መሆኑ የአደባባዠáˆáˆµáŒ¢áˆ áŠá‹á¡á¡
ባጠቃላዠበመለስ አáˆá‰£áŒˆáŠáŠ“á‹Š አገዛዠበዘረዠየበለá€áŒ‰á‰µ የሱ ተከታዮችና ደጋáŠá‹Žá‰½ ሲሆኑᣠአብዛኛዠየኢትዮጵያ ህá‹á‰¥ áŒáŠ• ተጠቃሚ አá‹á‹°áˆˆáˆá¡á¡ የኢኮኖሚ እድገት ቢኖሠአብዛኛዠየከተማ ህá‹á‰¥ ከጊዜ ወደ ጊዜ እየከዠበሚሄደዠየኑሮ á‹á‹µáŠá‰µ አá‹áˆ°á‰ƒá‹áˆ áŠá‰ áˆá¡á¡ አáˆáˆ¶ አደሩሠየማዳበሪያ ዕዳ መáŠáˆáˆ አቅቶት ሳá‹á‰¸áŒˆáˆ የáˆáˆá‰± ተጠቃሚ በሆአáŠá‰ áˆá¡á¡ በብዙ ሺ የሚቆጠሠየአገሪቱ የተማረ ሃá‹áˆáŠ“ ወጣት ለስደት ተጋáˆáŒ¦ በሳወዲ አረብያ የáŒáና á‹áˆá‹´á‰µ ሰለባ አá‹áˆ†áŠ•áˆ áŠá‰ áˆá¡á¡
በመጨረሻáˆá‹ ኢትዮጵያá‹á‹«áŠ• መለስ የáˆá€áˆ›á‰¸á‹ ወንጀሎች አደገኛáŠá‰µ በመገንዘብᣠበተለá‹áˆ የቀበራቸዠየአገሠአንድáŠá‰µáŠ• የሚሸረሽሩ áˆáŠ•áŒ‚ዎችን ለማá…ዳትና የአገራችን አንድáŠá‰µáŠ• ለማጠናከሠከመቸá‹áˆ ጊዜ በበለጠበአንድáŠá‰µ መታገሠታሪካዊ áŒá‹´á‰³á‰½áŠ• áŠá‹á¡á¡
Average Rating