የááˆáˆƒá‰µ ባህáˆáŠ• እያáŠáŒˆáˆ° ያለዠየኢትዮጵያ á–ለቲካá¤
ታኅሣሥ 9ᣠ2006
የኢትዮጵያ የá–ለቲካ ሂደት በኢትዮጵያዊያን ላዠእያሰáˆáŠ ስላለዠየááˆáˆƒá‰µ ባህሠቀደሠሲሠባሰራጨáˆá‰µ የዚህ ጽሑá የመጀመሪያ áŠáሠá‹áˆµáŒ¥ ባለሙያዎች በአንድ ማኅበረሰብ á‹áˆµáŒ¥ ለááˆáˆƒá‰µ ባህሠመስáˆáŠ• መንሰዔዎች á‹«áˆá‰¸á‹áŠ• áŠáŒ¥á‰¦á‰½ ዘáˆá‹áˆ¬ áŠá‰ áˆá¢ በáŠáሠአንድ ጽሑጠመáŒá‰¢á‹« ላዠእንደገለጽኩት áˆáŠ•áˆ እንኳን ááˆáˆƒá‰µ የáŒáˆˆáˆ°á‰¦á‰½ ባህሪ መገለጫዎች መካከሠአንዱ ቢሆንሠየዚህ ጽሑá ትኩረት በወሠየáˆáŠ•áŒ‹áˆ«á‰¸á‹áŠ“ በማኅበረሰብ ደረጃሠበሚንጸባረá‰á‰µ የááˆáˆƒá‰µ áˆáˆáŠá‰¶á‰½ ላዠብቻ ያተኮረ áŠá‹á¢ በመሆኑሠበዚህ áŠáሠá‹áˆµáŒ¥ የህሊና እና የአካሠá‰áˆµáˆáŠ• ባስከተሉ ትላንቶች á‹áˆµáŒ¥ ማለá የሚáˆáŒ¥áˆ¨á‹áŠ• የááˆáˆƒá‰µ ቆáˆáŠ•áŠ“ የሚያስከትለá‹áŠ• መዘዠበመቃኘት á…ሑáŒáŠ• áˆá‹°áˆá‹µáˆá¢
በአለማችን ታሪአከሰዠáˆáŒ… አዕáˆáˆ® ተáቀዠየማá‹á‹ˆáŒ¡áŠ“ እጅጠአሰቃቂ በመሆናቸዠሲታወሱ የሚኖሩ በáˆáŠ«á‰³ ጦáˆáŠá‰¶á‰½áŠ“ የእáˆáˆµ በáˆáˆµ እáˆá‰‚ቶች ተከስተዋáˆá¢ የመጀመሪያá‹áŠ“ የáˆáˆˆá‰°áŠ›á‹ የአለሠጦáˆáŠá‰¶á‰½á£ የኦሽዊትዠáŒáጨá‹á£ የአá“áˆá‰³á‹á‹µ የáŒá አገዛá‹á£ የሩዋንዳዠየዘሠማጥá‹á‰µ እáˆá‰‚ትᣠእንዲáˆáˆ በተለያዩ የአáሪቃ እና የመካከለኛዠáˆáˆµáˆ«á‰… አገራት á‹áˆµáŒ¥ የተከሰቱትና የሚሊዪኖችን ሕá‹á‹ˆá‰µ የቀጠá‰á‰µ እáˆá‰‚ቶች በዋáŠáŠáŠá‰µ ተጠቃሾች ናቸá‹á¢ እáŠáŠšáˆ… በáŠá‰ áŠáˆµá‰°á‰µáŠá‰³á‰¸á‹ በታሪአየሚወሱት አጋጣሚዎች ካስከተሉት እáˆá‰† መሳááˆá‰µ የሌለዠሰብአዊ ቀá‹áˆµ እና የንብረት á‹á‹µáˆ˜á‰µ ባሻገሠከትá‹áˆá‹µ ትá‹áˆá‹µ የሚወራረስ ትáˆáˆ…áˆá‰µáŠ•áˆ አስተáˆáˆ¨á‹ አáˆáˆá‹‹áˆá¢ በተለá‹áˆ የáˆá‹•áˆ«á‰¡ አለሠበራሱሠሆአበáˆá‰€á‰µ በሌሎች ላá‹áˆ የተáˆáŒ¸áˆ™á‰µáŠ• እáŠá‹šáˆ…ን መሰሠመጥᎠáŠáˆµá‰°á‰¶á‰½ በአáŒá‰£á‰¡ በመመáˆáˆ˜áˆá£ መረጃዎችን ሰብስቦና አደራጅቶ በማስቀመጥᣠበመጽáˆá ከትቦና እና በáŠáˆáˆ ቀáˆáŒ¾ በማኖሠቀጣዩ ትá‹áˆá‹µ እáŠáŠšáˆ…ን መሰሠአደጋዎችን ከሚያስከትሉ የá–ለቲካᣠየማኅበራዊᣠኃá‹áˆ›áŠ–ታዊና ኢኮኖሚያዠቀá‹áˆ¶á‰½áŠ“ ቅራኔዎች እራሱን በማራቅ ችáŒáˆ®á‰½áŠ• እጅጠበሰለጠáŠáŠ“ ዲሞáŠáˆ«áˆ²á‹«á‹Š በሆአመንገድ እንዲáˆá‰³ ማድረጠችለዋáˆá¢ ዛሬ ላዠያለዠትá‹áˆá‹³á‰¸á‹áˆ እአናዚ እና ሌሎች አንባገáŠáŠ–ች በታሪካቸዠá‹áˆµáŒ¥ ያደረሱትን ሰቆቃና áŒá እያሰብ የሚሸማቀቅ ወá‹áˆ በááˆáˆƒá‰µ የሚáˆá‹µ ሳá‹áˆ†áŠ• ታሪáŠáŠ• በታሪáŠáŠá‰± ትቶ ሙሉ አቅሙንና ጊዜá‹áŠ• ከሳá‹áŠ•áˆµáŠ“ ተáŠáŠ–ሎጂ ጋሠአዋህዶ በዚህ áˆá‹µáˆ ላዠያሻá‹áŠ• áˆáˆ‰ ለማድረጠየሚያስችሠአቅሠበመገንባት ላዠá‹áŒˆáŠ›áˆá¢
ወደ አገራችን ስንመለስ ኢትዮጵያሠዛሬ ያለችበትን ጂዮáŒáˆ«áŠá‹«á‹Šá£ á–ለቲካዊᣠኢኮኖሚያዊሠሆአሌሎች ገጽታዎች ለመላበስ ያበቋት እጅጠበáˆáŠ«á‰³ áŠá‰ እና በጎ ተበለዠየሚጠቀሱ የታሪአáŠáˆµá‰°á‰¶á‰½áŠ• አስተናáŒá‹³áˆˆá‰½á¢ áˆáŠ•áˆ እንኳን ከላዠከተጠቀሱት የአለማችን አሰቃቂ ታሪኮች ጋሠባá‹á‹ˆá‹³á‹°áˆáˆ አገራችንሠከá‹áŒ ወራሪዎች በተሰáŠá‹˜áˆ¨á‰£á‰µ ጥቃትሠሆአበáˆáŒ†á‰¿ መካከሠበተከሰቱ የእáˆáˆµ በእáˆáˆµ áŒáŒá‰¶á‰½ በብዙ ሚሊዮኖች የሚቆጠሩ á‹á‹µ áˆáŒ†á‰¿áŠ• አጥታለችᢠድህáŠá‰µáŠ• ጠራáˆáŒŽ ሊያስወáŒá‹µ á‹á‰½áˆ ከáŠá‰ ረዠአቅሠበላዠበብዙ እጥá የሚገመት አንጡራ ሃብቷን በጦáˆáŠá‰¶á‰½á£ በáŒáŒá‰¶á‰½áŠ“ በዘራáŠá‹Žá‰½ ተáŠáŒ¥á‰ƒáˆˆá‰½á¢ á‹áˆ… እና ሌሎች በáˆáŠ«á‰³ áˆáŠáŠ•á‹«á‰¶á‰½áˆ ተደራáˆá‰ ዠአገሪቱን ከድሃሠድሃ ተብለዠከሚጠቀሱት አገሮች ተáˆá‰³ አሰáˆáˆá‹‹á‰³áˆá¢ እንáŒá‹²áˆ… ትáˆá‰ ጥያቄ እኛስ እንደ ሌላዠዓለሠሕá‹á‰¥ አገራችን ካለáˆá‰½á‰ ት የረዥሠዘመን ታሪአእና በየወቅቱ ከተከሰቱ መጥáŽáŠ“ በጎ የታሪአáŠáˆµá‰°á‰¶á‰½ áˆáŠ• ተማáˆáŠ•? ተáˆáˆ¨áŠ•áˆµ ለዛሬ እኛáŠá‰³á‰½áŠ• áˆáŠ• አተረáን? በአያቶቻችን እና በእኛ መካከሠበኢኮኖሚᣠበማኅበራዊ እና በá–ለቲካ ተáŠáˆˆ አቋማችንሠሆአአመለካከታችን ዙሪያ ለá‹áŒ¦á‰½ አሉ ወá‹? ለá‹áŒ£á‰½áŠ• á‰áˆá‰áˆ ወá‹áˆµ ካለá‰á‰µ ወገኖቻችን የህá‹á‹ˆá‰µ ተመáŠáˆ® ትáˆáˆ…áˆá‰µ ወስደን የደረስንበት የላቀ የአስተሳሰብና የኑሮ ደረጃ አለ? የታሪአመዛáŒá‰¥á‰¶á‰»á‰½áŠ•áˆµ ያለበáŠáŒˆáˆµá‰³á‰¶á‰½áŠ• እና የጦሠአበጋዞቻቸá‹áŠ• ከማወደስና ገድላቸá‹áŠ• ከመተረአባለሠበቀጣዩ ትá‹áˆá‹µ ሕá‹á‹ˆá‰µ የጎላ ሚና ሊኖራቸ በሚችሠመáˆáŠ© ተዘጋጅተዋሠወá‹? ወá‹áˆµ ‘እኔ የገሌ ዘáˆâ€™ እያለ እንዲያዜáˆáŠ“ በአያቶቹ ገድሠእንዲያቅራራ ብቻ ተደáˆáŒˆá‹ áŠá‹ የተዘከሩት? እንደ እኔ እáˆáŠá‰µ ከáˆá‹•áˆ«á‰¡ አለሠእኛንና ብዙዎች የአáሪቃ አገራትን ከሚለዩን áŠáŒˆáˆ®á‰½ መካከሠጥቂቶቹ ከáŠá‹šáˆ… ጥያቄዎች áˆáˆ‹áˆ½ የሚመáŠáŒ© á‹áˆ˜áˆµáˆˆáŠ›áˆá¢
የዛሬ መቶ እና áˆáˆˆá‰µ መቶ አመት በáŠá‰µ የተáˆáŒ ሩ የታሪአáŠáˆµá‰°á‰¶á‰½áŠ• áጹሠበተዛባ መáˆáŠ© እያጣቀስን áˆáŠ የእኛ የáˆá‹á‰µ á‹áŒ¤á‰µ አስመስለን እስኪያáˆá‰ ን የáˆáŠ•áŽáŠáˆáŠ“ የáˆáŠ•áŒ¨áሠእኛ áŠáŠ•á¢ ታሪáŠáŠ• እና ጀáŒáŠ–ችን ማወደስ ተገቢ ቢሆንሠየኛን ድáˆáˆ» እáŠáˆ±áŠ• በማወደስ ብቻ ስንገታዠአደጋ ላዠá‹áŒ¥áˆˆáŠ“áˆá¢ እንደ አያቶቻችን ታሪáŠáŠ• መስራት ሲያቅተን ታሪአሰሪዎችን በማá‹áˆ³á‰µáŠ“ በዜማና በáŒáŒ¥áˆ ማወደስ ብቻ ብንኮáˆáˆµ የዛሬá‹áŠ• ማንáŠá‰³á‰½áŠ•áŠ• አá‹áˆ¸ááŠá‹áˆá¢ á‹áˆ… በአያቶቻችን ታሪአá‹áˆµáŒ¥ ተደብቀን ‘በኢትዮጵያዊáŠá‰´ እኮራለáˆâ€™ እያሉ ማዜáˆá£ መáŽáŠ¨áˆá£ ማቅራራትና ያዙአáˆá‰€á‰áŠ ማለት ዛሬ ከተጣቡን የድህáŠá‰µá£ የá–ለቲካ áŒá‰†áŠ“ እና ማኅበራዊ ቀá‹áˆµ የማያስጥለን እና áŠáƒ የማያወጣን እሰከ ሆአድረስ ኩራታችን ከድንá‹á‰³ አያáˆááˆá¢ አገሬን እወዳáˆáˆá£ በኢትዮጵያዊáŠá‰´ እኮራለሠእያሉ ባንዲራ ለብሶ ማቅራራት በተáŒá‰£áˆ ካáˆá‰³áŒˆá‹˜ የá‹áˆ¸á‰µ ወá‹áˆ ባዶ ኩራት (false pride) áŠá‹ የሚሆáŠá‹á¢ እá‹áŠá‰°áŠ› ኩራት የሚመáŠáŒ¨á‹ ከራስ áŠá‹á¤ የራስን ማንáŠá‰µáŠ• በማወቅና በመቀበሠላዠየሚመሰረት áŠá‹á¢ ማንáŠá‰µáŠ• አáˆáŠ– መቀበሠአቅማችንንሠአብረን እንድáˆá‰µáˆ½ á‹áˆ¨á‹³áˆá¢ የዛሬ ባዶáŠá‰³á‰½áŠ•áŠ• በአያቶቻችን የታሪአገድሠእንድንሞላ ወደሚያስገድድ የሞራሠáŠáˆµáˆ¨á‰µ á‹áˆµáŒ¥áˆ እንዳንገባ á‹áˆ¨á‹³áŠ“áˆá¢ የዛሬ á‹áˆá‹°á‰³á‰½áŠ•áŠ• በአድዋ ድሠእና በሌሎች የአያቶቻችን ተጋድሎዎች በተገኙ ስኬቶችን áˆáŠ•áˆ¸ááŠá‹ ከመጣሠá‹áˆá‰… ታሪአእንድንሰራ ብáˆá‰³á‰µ á‹áˆ†áŠáŠ“áˆá¢
በሌላ በኩሠየአá‹áˆ®á“ ቅአገዢዎች ያሳቀá‰áŠ•áŠ• የዘረáŠáŠá‰µ መáˆá‹ እያራባን በታሪአተáˆáŒ½áˆ˜á‹‹áˆ የተባሉ አንዳንድ áŠáˆµá‰°á‰¶á‰½áŠ• እየመáŠá‹˜áˆáŠ• ‘ያንተ ቅሠቅሠአያትህ የእኔን ቅሠቅሠአá‹á‰³á‰¶á‰½ በድሎ áŠá‰ áˆá¤ ስለዚህ በቅሠቅሠአያቶቼ ላዠያንተ ዘሮች ላደረሱት በደሠኃላáŠáŠá‰±áŠ• አንተ ትወስዳለህ እያáˆáŠ• ድáˆáŒŠá‰±áŠ• ዛሬ ላዠእንደተáˆáŒ ረ በመá‰áŒ ሠየáˆáŠ•áŒ‹áŒáŠ“ ለመáŠáŒ£áŒ ሠእንቅáˆá አጥተን የáˆáŠ“ድáˆáˆ አለንᢠእራስን እንደተበዳዠሌላá‹áŠ• የኅብረተሰብ áŠáሠእንደ በዳዠበመá‰áŒ¥áˆáŠ“ የተዛባን ታሪአበመተንተን ለዛሬዠበዘረáŠáŠá‰µ መáˆá‹ ለተለወሰዠየá–ለቲካ አጀንዳቸዠማሳኪያáŠá‰µ ኢትዮጵያንና ኢትዮጵያዊáŠá‰µáŠ• ካáˆáˆ የሚለá‹áˆ± ኢትዮጵያዊያኖችሠ(እáŠáˆ± ኢትዮጵያዊ አá‹á‹°áˆˆáŠ•áˆ ቢሉáˆ) áˆá‰¥ ሊገዙ á‹áŒˆá‰£áˆá¢ በአገሪቱ á‹áˆµáŒ¥ ያሉ የተለያዩ ጎሣዎች በገዛ አገራቸዠእኩሠመብትና ጥቅሠእንዲረጋገጥላቸá‹áŠ“ የáˆáˆ‰áˆ አገሠእንድትሆን ከመጣሠá‹áˆá‰… በዘረáŠáŠá‰µ ስሜት á‹áˆµáŒ¥ ተወጥሮ ኢትዮጵያዊáŠá‰µáŠ• መካድና ከራስ ጎሣ á‹áŒ ያለá‹áŠ• የኅብረተሰብ áŠáሠእንደ ጠላት መá‰áŒ ሠመዘዙ ብዙ áŠá‹á¢ á‹áˆ…ን ለመረዳት ብዙ áˆáˆáˆáˆ አያስáˆáˆáŒˆá‹áˆá¢ በቅáˆá‰£á‰½áŠ• ካለችዠከሩዋንዳ ትáˆáˆ…áˆá‰µ መá‹áˆ°á‹µ á‹á‰»áˆ‹áˆá¢ á‹áˆ…ን የዘረáŠáŠá‰µ እሳት እየተቀባበሉ የá–ለቲካ መታገያቸዠያደረጉ ኃá‹áˆŽá‰½áˆ ከዚህ እኩዠተáŒá‰£áˆ«á‰¸á‹ እንዲታቀቡ በስሙ የሚáŠáŒá‹±á‰ ት ሕá‹á‰¥ ሊያወáŒá‹›á‰¸á‹ á‹áŒˆá‰£áˆá¢
እáˆá‰€áŠ• ሳንሄድ የቅáˆá‰¥ ጊዜ ታሪካችንን እንኳን ብንáˆá‰µáˆ½ ዛሬ ለáˆáŠ•áŒˆáŠá‰£á‰¸á‹ እጅጠá‹áˆµá‰¥áˆµá‰¥ እና áˆá‰³áŠ ችáŒáˆ®á‰½ መንስዔ የሆኑትን áŠáŒˆáˆ®á‰½ በቀላሉ áˆáŠ•áŒˆáŠá‹˜á‰¥ እንችላለንᢠየችáŒáˆ®á‰»á‰½áŠ•áŠ• áˆáŠ•áŒ®á‰½ እና ያስከተሉብንን መዘዠበቅጡ መረዳት ከቻáˆáŠ• ከተዘáˆá‰…ንበት አረንቋ á‹áˆµáŒ¥ ለመá‹áŒ£á‰µ ጊዜ ላá‹á‹ˆáˆµá‹µá‰¥ á‹á‰½áˆ‹áˆá¢ መወጣጫá‹áˆ ላá‹áˆá‰€áŠ• á‹á‰½áˆ‹áˆá¢ ትáˆá‰ ጥያቄ ችáŒáˆ®á‰»á‰½áŠ•áŠ• ከመዘáˆá‹˜áˆ ባለሠáˆáŠ•áˆµá‹”ዎቻቸá‹áŠ•áˆ በቅጡ ተረድተáŠá‹‹áˆ ወá‹? እንደ አንድ አገሠሕá‹á‰¥ በችáŒáˆ®á‰»á‰½áŠ• እና በችáŒáˆ®á‰¹ áˆáŠ•áŒ ዙሪያ የጠራ የጋራ áŒáŠ•á‹›á‰¤ አለን ወá‹? በá–ለቲካ እና በሌሎች ማኅበራዊ ጉዳዮች ዙሪያ ስንደራጅስ ከáŠá‹šáˆ… áŒáŠ•á‹›á‰¤á‹Žá‰½ ተáŠáˆµá‰°áŠ• áŠá‹ ወá‹? የጋራ የሆኑ ችáŒáˆ®á‰½ ሰዎችን ያስባስባሉᣠለድáˆáŒ…ቶች መáˆáŒ áˆáˆ መንስዔ á‹áˆ†áŠ“ሉᣠችáŒáˆ®á‰¹áŠ•áˆ ለመቋቋሠእና ለማስወገድ “ከአንድ ብáˆá‰± …†እንደሚባለዠኃá‹áˆáŠ• á‹áˆáŒ¥áˆ«áˆ‰á¢ á‹áˆáŠ•áŠ“ ስብስቡ ወá‹áˆ የተደራጀዠኃá‹áˆ áŠá‰µ ለáŠá‰µ ከተጋረጡት ችáŒáˆ®á‰½ ጋሠከመá‹áˆˆáˆ ባለሠበድጋሚ እንዳá‹áŠ¨áˆ°á‰± áˆáŠ•áŒ®á‰»á‰¸á‹áŠ• ለማድረቅ የሚያስችሠእá‹á‰³ ከሌለዠእና አቅሙንሠበዚያ ደረጃ ካላሳደገ á‹áˆ… አá‹áŠá‰± ማኅበረሰብ áˆáˆŒáˆ ለተመሳሳዠአደጋዎች የተጋለጥ áŠá‹á¢ የችáŒáˆ©áŠ• መንሰዔ አጥንቶ áˆáŠ•áŒ©áŠ• ለማንጠá ከሚያወጣዠጉáˆá‰ ትᣠገንዘብና ጊዜ የበለጠአዳዲስ ችáŒáˆ®á‰½ በተከሰቱ á‰áŒ¥áˆ ከተኛበት እየባáŠáŠ ተáŠáˆµá‰¶ ችáŒáˆ®á‰¹áŠ• ለመቋቋሠየሚያስችሉ ድáˆáŒ…ቶችን ለመáጠáˆáŠ“ ለማáረስ የሚያወጣዠጊዜᣠገንዘብና ጉáˆá‰ ት እጅጠየላቀ áŠá‹á¢ በእንዲህ አá‹áŠá‰µ ማኅበረሰብ á‹áˆµáŒ¥ ጠንካራ የሆኑና áˆáˆá‹µ ያካበቱ ድáˆáŒ…ቶችን መáጠሠአá‹á‰»áˆáˆá¢ ብዙዎቹ ድáˆáŒ…ቶች ሳá‹áŒŽáˆ¨áˆáˆ±á£ ሳá‹áŒŽáˆˆáˆáˆ± እና ሳያረጠበጨቅላáŠá‰³á‰¸á‹ á‹áˆžá‰³áˆ‰ ወá‹áˆ ደንá‹á‹˜á‹ ስማቸá‹áŠ• ብቻ á‹á‹˜á‹ á‹á‰€áˆ«áˆ‰á¢ á‹áˆ… አá‹áŠá‰± ማህበረሰብ አá‹áˆ« የሚሆኑና በáˆáˆ³áˆŒáŠá‰µ ሊጠቀሱ የሚችሉሠየá–ለቲካᣠየኃá‹áˆ›áŠ–ት እና የማኅበራዊ ህá‹á‹ˆá‰µ መሪዎችን የመáጠሠአቅሠየለá‹áˆá¤ አá‹áˆáŒ¥áˆáˆáˆá¤ በራሳቸዠጥረት ቢáˆáŒ ሩሠጎáˆá‰°á‹ እንዲታዩ እድሉን አá‹áˆ°áŒ¥áˆá¢ ትላንት á‹«áŠáŒˆáˆ³á‰¸á‹áŠ• በማáŒáˆµá‰± አáˆáˆ ከድሜ ሲደባáˆá‰ƒá‰¸á‹ áˆáŠ•áˆ አመáŠáŠ•á‹® አá‹áˆáˆáŒáˆá¢ ሲያከብáˆáˆá£ ሲሾáˆáˆá£ ሲያዋáˆá‹µáˆ ሆአሲኮንን በስሜት áŠá‹á¢ በተለá‹áˆ እንደኛ በብዙ á‹áˆµá‰¥áˆµá‰¥ ችáŒáˆ®á‰½ á‹áˆµáŒ¥ ተተብትቦ áŒáˆ« ለተጋባ ማኅበረሰብ áˆáˆá‹µáŠ“ በእá‹á‰€á‰µ የጎለበቱና የሕá‹á‰¥ አመኔታን ያገኙ ባለ ዕራዠድáˆáŒ…ቶችና áŒáˆˆáˆ°á‰¦á‰½ መኖሠእጅጠወሳአáŠá‹á¢
የá–ለቲካሠሆአሌሎች áˆá‹©áŠá‰¶á‰»á‰½áŠ•áŠ• የáˆáŠ•á‹á‹á‰ ት መንገድ ሊáˆá‰°áˆ½ á‹áŒˆá‰£á‹‹áˆá¢ የቀá‹á‰ƒá‹›á‹ የአለሠጦáˆáŠá‰µ ማብቂያን ተከትሎ የáˆáˆ¨áˆ°á‹áŠ“ ጀáˆáˆ˜áŠ•áŠ• ለáˆáˆˆá‰µ ከááˆá‰µ የáŠá‰ ረዠáŒáŠ•á‰¥ ሲናድ áˆáˆµáˆ«á‰…ና áˆá‹•áˆ«á‰¡áŠ• ወደ አንድ አገሠከመለወጥ ባለሠመላዠአá‹áˆ®á“ን አንድ ያደረገ áŠáˆµá‰°á‰µáŠ• áˆáŒ¥áˆ¯áˆá¢ የሰብአዊ መብቶች እና የዲሞáŠáˆ«áˆ² ጽንሰ ሃሳቦች የáˆá‹©áŠá‰µ ማጦዣ áˆáŠáŠ•á‹«á‰¶á‰½ ከመሆን ወጥተዠጀáˆáˆ˜áŠ•áŠ• ብቻ ሳá‹áˆ†áŠ• አá‹áˆ®á“ን ያዋሃዱ ተጨባጠእá‹áŠá‰³á‹Žá‰½áŠ• áˆáŒ¥áˆ¨á‹‹áˆá¢ á‹áˆ…ን ተከትሎሠከታሪአለመማሠá‹áŒáŒ በሆኑ በበáˆáŠ«á‰³ የአለማችን አገራት በመሬት የተገáŠá‰¡áˆ ሆአበሰዎች አዕáˆáˆ® á‹áˆµáŒ¥ የተካቡ የáˆá‹©áŠá‰µ áŒáŠ•á‰¦á‰½ áˆáˆ‰ áˆáˆáˆ°á‹ ዜጎች ለጋራ ራዕዠበጋራ የመቆሠጽናትን አሳá‹á‰°á‹‹áˆá¢ ሕá‹á‰£á‰¸á‹áŠ•áˆ áŠáŒ» አá‹áŒ¥á‰°á‹‹áˆá¢ ሌሎች እንደ ኢትዮጵያ ያሉ የተለያዩ አገሮች (አብላጫዎቹ የአáሪቃ አገራት) የáˆá‹©áŠá‰¶á‰»á‰¸á‹áŠ• áŒáŠ•á‰¦á‰½ አጠንáŠáˆ¨á‹áŠ“ አዳዲስ áŒáŠ•á‰¦á‰½áŠ• በአá‹áˆáˆ¯á‰¸á‹ á‹áˆµáŒ¥áˆ ገንብተዠየተሰበጣጠረና የሚáˆáˆ«áˆ« የኅብረተሰብ áŠááˆáŠ• በመáጠሠጉዞዋቸá‹áŠ• ቀጥለዋáˆá¢ የጎሣ áŒáŠ•á‰¦á‰½á£ የሥáˆáŒ£áŠ• áŒáŠ•á‰¦á‰½á£ የኃá‹áˆ›áŠ–ት áˆá‹©áŠá‰µ áŒáŠ•á‰¦á‰½á£ የድሃና የሃብታሠáŒáŠ•á‰¦á‰½á£ የጨቋንና የተáŒá‰‹áŠ áŒáŠ•á‰¦á‰½á£ ሌሎች ማኅበረሰቡን በአንድ ላዠእንዳá‹á‰†áˆ እና ድህáŠá‰µáŠ“ አንባገáŠáŠ•áŠá‰µáŠ• አሽቀንጥሮ እንዳá‹áŒ¥áˆ አቅሠየሚያሳጡ በáˆáŠ«á‰³ የáˆá‹©áŠá‰µ áŒáŠ•á‰¦á‰½ ተገንብተዋáˆá¢
ድáˆáŒ…ቶችን እና መሪ የሚሆኑ áŒáˆˆáˆ°á‰¦á‰½áŠ• እየáˆáŒ áˆáŠ•áŠ“ መáˆáˆ°áŠ• እየደáˆáŒ ጥን የመጣንበትን የ50 ዓመታት የá–ለቲካ ጉዞ ወደ ኋላ መለስ ብለን ብንቃአá‹áˆ…ንን እá‹áŠá‰³ ያረጋáŒáŒ¥áˆáŠ“áˆá¢ ባለá‰á‰µ 50 ዓመታት á‹áˆµáŒ¥ ለá‰áŒ¥áˆ የሚታáŠá‰± የá–ለቲካᣠየሙያና በማኅበራዊ ጉዳዮች ዙሪያ ያተኮሩ ድáˆáŒ…ቶች ተáˆáŒ¥áˆ¨á‹ ብዙዎች ካለሙበት ሳá‹á‹°áˆáˆ± ከስመዋáˆá¢ ጥቂቶችሠባáˆáˆžá‰µ ባዠተጋዳá‹áŠá‰µ በመኖáˆáŠ“ ባለመኖሠመካከሠሆáŠá‹ ቀጥለዋáˆá¢ በከሰሙትሠእáŒáˆ ሌሎች በáˆáŠ«á‰¶á‰½ ተተáŠá‰°á‹ በተመሳሳዠአዙሪት á‹áˆµáŒ¥ ወድቀዠየኅብረተሰቡን ቀáˆá‰¥ ለመሳብ ደዠቀና ሲሉ á‹áˆµá‰°á‹‹áˆ‹áˆá¢ እዚህ ላዠáˆá‰¥ áˆáŠ•áˆˆá‹ የሚገባዠበዚህ ዘመን á‹áˆµáŒ¥ ብቅ ብለዠበከሰሙትáˆá£ ተá‹á‰°áˆá‰µáˆ¨á‹ ቆá‹á‰°á‹ በተዳከሙትáˆá£ አዳዲስ ስሠእየያዙ በተáˆáŒ ሩትሠድáˆáŒ…ቶች á‹áˆµáŒ¥ á‹‹áŠáŠ› ተዋናዮቹና የድáˆáŒ…ቶቹ áˆáŒ£áˆªá‹Žá‰½áˆ ሆኑ አጥáŠá‹Žá‰¹ አንድ አá‹áŠá‰µ ሰዎች መሆናቸዠáŠá‹á¢ ትላንት በአንድ ድáˆáŒ…ት ጥላ ስሠሆáŠá‹ ሌሎችን እንደ ጠላት á‹áˆáˆáŒ የáŠá‰ ሩ ሰዎች ዛሬ የብዙ ድáˆáŒ…ቶች áˆáŒ£áˆªá‹Žá‰½ ሆáŠá‹‹áˆá¢ ትላንት በጠላትáŠá‰µ የሚáˆáˆ«áˆ¨áŒ ድáˆáŒ…ቶች አባሠየáŠá‰ ሩ ሰዎች ቂማቸá‹áŠ• እንዳረገዙ ዛሬ በአንድ ድáˆáŒ…ት ጥላ ሥሠየተሰባሰቡበትንሠáˆáŠ”ታ እናያለንᢠበድáˆáŒ…ቶቹ መካከሠእጅጠጠባብ የሆኑ የáˆá‹•á‹®á‰³áˆˆáˆ áˆá‹©áŠá‰¶á‰½ ከመኖራቸዠá‹áŒ አብዛኛዎቹ የመጨረሻ áŒá‰£á‰¸á‹ አንድ እና አንድ áŠá‹á¢ ዲሞáŠáˆ«áˆ² የሰáˆáŠá‰£á‰µá£ የሕጠáˆá‹•áˆáŠ“ የተረጋገጠባትᣠሰብአዊ መብቶች የተከበሩባት እና ድህáŠá‰µáŠ• ያሸáŠáˆá‰½ ኢትዮጵያን ማየትᣠመáጠሠáŠá‹á¢ በáŠá‹šáˆ… መሰረታዊ ጉዳዮች ላዠየሚለያዩ ድáˆáŒ…ቶች ያሉ አá‹áˆ˜áˆµáˆˆáŠáˆá¤ ሊኖáˆáˆ አá‹á‰½áˆáˆá¢ áˆá‹©áŠá‰± እáŠá‹šáˆ… áŒá‰¦á‰½ ላዠለመድረስ ድáˆáŒ…ቶቹ በሚከተሉት አቅጣጫና መንገድ ቅየሳ ላዠáŠá‹á¢
በዚህ የ50 ዓመት ጉዞ á‹áˆµáŒ¥ በሽብሠመንáˆáˆµáŠ“ በáŠá‹áŒ¥ ተáŒá‰£áˆ«á‰µ የተሞላዠየኢትዮጵያ á–ለቲካ በድáˆáŒ…ቶች መካከሠእáˆáˆµ በáˆáˆµ አለመተማመንንና መካካድን áˆáŒ¥áˆ¯áˆá¢ á‹áˆ…ሠአለመáŒá‰£á‰£á‰¶á‰¹ ከጠረጴዛ ዙሪያ á‹á‹á‹á‰µ አáˆáˆá‹ እáˆá‰‚ትን አስከትለዋáˆá¢ በዚያሠየተáŠáˆ³ አገሪቷ በááˆáˆƒá‰µ እንድትዋጥና ሕá‹á‰§áˆ በስጋት እንዲኖáˆá¤ የááˆáˆƒá‰µ ባህáˆáˆ እንዲጎለብት ከá ያለ ሚና ተጫá‹á‰·áˆá¢ ዛሬ በእያንዳንዳችን አዕáˆáˆ® á‹áˆµáŒ¥ በáˆáŠ«á‰³ የáˆá‹©áŠá‰µ áŒáŠ•á‰¦á‰½ ተáˆáŒ¥áˆ¨á‹‹áˆá¢ በá–ለቲካ á“áˆá‰²á‹Žá‰½á£ በሲቪአማኅበራትᣠበኃá‹áˆ›áŠ–ት ተቋማትᣠበማኅበረሰብ ድáˆáŒ…ቶች መካከáˆáˆ የበáˆáˆŠáŠ• áŒáŠ•á‰¥ አá‹áŠá‰µ áŒá‹™á የáˆá‹©áŠá‰µ áŒáŠ•á‰¦á‰½ ተáˆáŒ¥áˆ¨á‹‹áˆá¢ የዛሬዎቹ ኃá‹áˆŽá‰½ ከገዢዠá“áˆá‰² በስተቀሠበትጥቅ የተደራጠስላáˆáˆ†áŠ‘ áŠá‹ እንጂ ለመጠá‹á‹á‰µ ቅáˆá‰¥ ናቸá‹á¢ ትáˆá‰áŠ“ እያንዳንዳችን እራሳችንን áˆáŠ•áŒ á‹á‰… የሚገባንᤠእáŠá‹šáˆ…ን áŒáŠ•á‰¦á‰½ ላንዴና ለመጨረሻ ጊዜ እንዴት ንደን እና በላያቸዠላዠተረማáˆá‹°áŠ• áˆá‰¥ ለáˆá‰¥ እንዋሃዳáˆáŠ•? እንዴት እንደ አንድ ሕá‹á‰¥ የጋራ ዕራá‹á£ የጋራ መá‹áˆ™áˆá£ የጋራ ህáˆáˆá£ የጋራ መáˆáŠáˆá£ የጋራ መድረáŠáŠ“ የጋራ አገሠእንáˆáŒ¥áˆ«áˆˆáŠ•? እንዴት ከቂáˆá£ ከበቀáˆáŠ“ ከá‰áˆáˆ¾ ሽረን ከታá‹á‰³áŠ“ ከቧáˆá‰µ á–ለቲካ ወደ እá‹áŠá‰°áŠ› የá–ለቲካ ሕá‹á‹ˆá‰µ እንመለሳለን?
ለማጠቃለሠያህሠበእኔ እáˆáŠá‰µ ከተተበተብንበት á‹áˆµá‰¥áˆµá‰¥ ችáŒáˆ®á‰½áŠ“ ከተጫáŠáŠ• የááˆáˆƒá‰µ ድባብ ለመላቀቅᤠአáˆáŽáˆ ጤናማ የሆአየá–ለቲካᣠየኢኮኖሚና ማኅበራዊ ሥáˆá‹“ት ባለቤት የሆአማኅበረሰብ ለመáጠሠየሚከተሉት ተáŒá‹³áˆ®á‰¶á‰½ ቢቀድሙ á‹á‰ ጃሠእላለáˆ::
-      ዛሬ ለá–ለቲካ ንትáˆáŠáŠ“ እáˆáˆµ በáˆáˆµ መáˆáˆ«áˆ«á‰µ እንደ áˆáŠáŠ•á‹«á‰µ የሚáŠáˆ±á‰µ የታሪካችን áŠáሎች ከá–ለቲካᣠከኃá‹áˆ›áŠ–ት እና ከሌሎች ወገንተáŠáŠá‰µ áŠáŒ» በሆኑ áˆáˆáˆ«áŠ• በአáŒá‰£á‰¡ የሚጠኑበት ማዕከሠቢኖረንᢠየመወዛገቢያ áŠáŒ¥á‰¥ የሆኑትሠታሪካዊ ኩáŠá‰¶á‰½áŠ• በአáŒá‰£á‰¡ ቢጠኑ እና በተለያዩ መንገዶችሠተደáŒáˆá‹ ለማስተማሪያáŠá‰µ ቢá‹áˆ‰ በድንá‰áˆáŠ“ ላዠከተመሰረቱት ታሪአጠቀስ የሆኑና በጥላቻ መንáˆáˆµ የተሞሉ áŠáˆáŠáˆ®á‰½ ወጥተን እá‹á‰€á‰µáŠ• በዋጠá‹á‹á‹á‰¶á‰½ ላዠእናተኩራáˆáŠ•á¢
-      የሩá‰áŠ• ለታሪአáˆáˆáˆ«áŠ• እንተወና ባለá‰á‰µ አáˆáˆ£ ዓመታት ከ1960 ዎቹ የተማሪዎች ንቅናቄ ጀáˆáˆ® በá–ለቲካ ትáŒáˆ á‹áˆµáŒ¥ á‹‹áŠáŠ› ተዋናዠየሆኑ ኃá‹áˆŽá‰½ ዛሬሠበአገሪቷ የለት ተዕለት የá–ለቲካ ህá‹á‹ˆá‰µ á‹áˆµáŒ¥ በáŒáˆ«áŠ“ በቀአሆáŠá‹ እና በመቶ ድáˆáŒ…ቶች ጉያ á‹áˆµáŒ¥ መሽገዠበአገሪቷና በድሃዠሕá‹á‰¥ እጣáˆáŠ•á‰³ ላዠወሳኞች ሆáŠá‹ ቀጥለዋáˆá¢ በተለá‹áˆ ‘ያ ትá‹áˆá‹µâ€™ በሚሠየሚታወቀዠየኅብረተሰብ áŠáሠከáˆáŒ…áŠá‰µ እስከ አዋቂáŠá‰µ áŠá‰¡áˆ ሕá‹á‹ˆá‰±áŠ•á£ ጊዜá‹áŠ•á£ ገንዘቡን እና እá‹á‰€á‰±áŠ• ያለáˆáŠ•áˆ ስስት የዛችን አገሠእጣ áˆáŠ•á‰³ ለማቅናት መስዋዕትáŠá‰µ ሲከáሠቆá‹á‰·áˆá¤ ዛሬሠዋáŠáŠ› ተዋናá‹áŠ“ አድራጊ áˆáŒ£áˆª ሆኖ ቀጥáˆáˆá¢ á‹áˆ… ትá‹áˆá‹µ ትላንትናሠሆአዛሬ በገዢና በáŠáŒ» አá‹áŒªá‹Žá‰»á‰½ ቡድኖች ተáˆáˆ«áˆáŒ† እáˆáˆµ በáˆáˆ± ተጨራáˆáˆ·áˆá£ ቂáˆáŠ“ á‰áˆáˆ¾áˆ ተጋብቷáˆá£ ተሰዷሠአሰድዷáˆá¢ ዛሬሠበáˆá‰¡ ቂሠá‹á‹žáŠ“ በቀáˆáŠ• አáˆáŒá‹ž በተለያዩ ድáˆáŒ…ቶች á‹áˆµáŒ¥ መሽጎ የጎሪጥ á‹á‰°á‹«á‹«áˆá¢ ባገኘዠአጋጣሚሠሆሉ á‹áŠ“ቆራáˆá¢ ‘ቂሠተá‹á‹ž ጉዞ’ እንዲሉ ትላንት በተለያዩ ድáˆáŒ…ቶች á‹áˆµáŒ¥ ሆáŠá‹ በጠላትáŠá‰µ á‹áˆáˆ«áˆ¨áŒáŠ“ ሊገዳደሉ á‹áላለጉ የáŠá‰ ሩ ሰዎች á‹áˆ…ን ሸáŠáˆ›á‰¸á‹áŠ• በንስሃ እና በá‹á‰…ሠባá‹áŠá‰µ ከላያቸዠላዠሳያራáŒá‰ á‹áˆµáŒ¥ á‹áˆµáŒ¡áŠ• እየተብሰከሰኩና እየተáˆáˆ«áˆ© ገሚሶቹ በáˆáŒ…áŠá‰³á‰¸á‹ በቆረቡባቸዠድáˆáŒ…ቶች እየማሉ ቀሪዎቹሠዘመኑ በወለዳቸዠአዳዲስ ድáˆáŒ…ቶች á‹áˆµáŒ¥ ሆáŠá‹ የለበጣ á‹áˆ…ደት እየመሰረቱ በዋዜማዠá‹áˆáˆ¨áŠ«áŠ¨áˆ³áˆ‰á¢ እንደ እኔ እáˆáŠá‰µ ከዚህ የእáˆáˆµ በáˆáˆµ መáˆáˆ«áˆ¨áŒ…ᣠመáˆáˆ«áˆ«á‰µáŠ“ የቆየ ቂáˆáŠ“ ጥላቻ ሳንሽሠየáˆáŠ•áŠá‰ ዠካብ áˆáˆ‰ የእáˆá‰§ ካብ áŠá‹ የሚሆáŠá‹á¢ እየሆአያለá‹áˆ á‹áˆ„á‹ áŠá‹á¢ ከዚህ አዙሪት ወጥተንና ከቂሠተላቀን የጋራ ራዕዠእንዲኖረን እያንዳንዱ áŒáˆˆáˆ°á‰¥ እራሱን ለá‹á‰…áˆá‰³ ማዘጋጀት አለበትᢠከáˆá‰¥ የበደላቸá‹áŠ• á‹á‰…áˆá‰³ ለመጠየቅና á‹á‰…áˆá‰³ ለመቀበáˆá¢ ከድáˆáŒ…ታዊ ወገንተáŠáŠá‰µáˆ እራሱን áŠáŒ» አá‹áŒ¥á‰¶ በሱና በድáˆáŒ…ቱ ላዠየተáˆáŒ¸áˆ˜á‹áŠ• በደሠብቻ ሳá‹áˆ†áŠ• እሱሠጠላት ብሎ በáˆáˆ¨áŒƒá‰¸á‹ ሰዎችና ድáˆáŒ…ቶች ላዠያደረሰá‹áŠ• áŒáና በደሠለመናዘá‹áŠ“ ለደረሰá‹áˆ áˆáˆ‰ አቀá ጥá‹á‰µ ድáˆáˆ»á‰¸á‹áŠ• በድáረት በማንሳት የተጠታቂáŠá‰µ ባህáˆáŠ• ‘ሀ’ ብለዠሊጀáˆáˆ á‹áŒˆá‰£á‹‹áˆá¢
-      á‹áˆ… áˆáŠ”ታሠየደረሰá‹áŠ• የጉዳት መጠን በቅጡ እንድናá‹á‰… ከማድረጉሠባሻገሠእáˆáˆµ በáˆáˆµ የመወáŠáŒƒáŒ€áˆ‰áŠ• ታሪአእንድንገታá‹áŠ“ áˆá‰£á‰½áŠ•áŠ•áˆ በá–ለቲካ ንስሃ አንጽተን የሚáŠáŒˆáˆáˆˆá‰µáŠ• ያህሠየተሳካ ባá‹áˆ†áŠ•áˆ እንኳ áˆáŠ እንደ ደቡብ አáሪቃዠ‘በእá‹áŠá‰µâ€™ ላዠወደ ተመሰረተ የእáˆá‰… እና የሰላሠመድረአእንድቀáˆá‰¥ እድሠá‹áˆáŒ¥áˆáˆáŠ“áˆá¢
-      የáˆáŒ†á‰¹áŠ• እáˆáˆµ በáˆáˆµ መጨራረስ እየተመለከት á“ለቲካ እንዲህ ከሆአአáˆáŽ መቀመጥ á‹á‰ ጃáˆá¤ እáˆáˆ የá–ለቲካ áŠáŒˆáˆ በሚሠአá‹áˆáˆ®á‹áŠ• ጥáˆá‰…ሠአድáˆáŒŽ ዘáŒá‰¶ የለት ጉáˆáˆ±áŠ• ብቻ እየቃረመ የአገሩን የá–ለቲካ እጣáˆáŠ•á‰³ ለእá‹áŒŒáˆ© ትቶ ደጠቀንና መáˆáŠ«áˆ አስተዳደáˆáŠ• እንደመና ከሰማዠእንዲወáˆá‹µáˆˆá‰µ የሚጠባበቀá‹áˆ የኅብረተሰብ áŠáሠአá‹áŠ‘ን á‹áŒˆáˆáŒ£áˆá¤ ከመጠá‹á‹á‰µ ወደ ሰለጠአየá‹á‹á‹á‰µ ባህሠበሚሻገረዠየá“ለቲካ ኃá‹áˆáˆ ላዠእáˆáŠá‰µ ያሳድራáˆá¤ እራሱንሠከááˆáˆƒá‰µ áŠáŒ» አá‹áŒ¥á‰¶ በሙሉ áˆá‰¥ በአገሩ ጉዳዠባለቤት á‹áˆ†áŠ“áˆá¢
-      ስለዚህሠየገዢዠኃá‹áˆ ወያኔ ካለበት ጥáˆá‰… ááˆáˆƒá‰µ እና የሥáˆáŒ£áŠ• ጥሠየተáŠáˆ³ ለእንዲህ ያለዠለá‹áŒ¥áˆ ሆአየሰላáˆáŠ“ የእáˆá‰… ጎዳና ገና á‹áŒáŒ ባá‹áˆ†áŠ•áˆ የተቀሩት የá–ለቲካ ሃá‹áˆŽá‰½ መንገዱን በመጀመሠለዘመናት በመካከላቸዠየቆየá‹áŠ• á‰áˆáˆ¾áŠ“ ቂሠከአዕáˆáˆ¯á‰¸á‹ በማá‹áŒ£á‰µ ከáˆá‰¥ የመáŠáŒ¨ እáˆá‰… በማድረጠየáˆá‹©áŠá‰µ áŒáŠ•á‰¦á‰½áŠ• ማáˆáˆ«áˆ¨áˆµ á‹áŒ በቅባቸá‹áˆá¢ የሰላáˆá£ የእáˆá‰… እና የእá‹áŠá‰µ አáˆáˆ‹áˆ‹á‰ ጉባዔ ያስáˆáˆáŒˆáŠ“áˆá¢
በእá‹áŠá‰µ ላዠተመስáˆá‰°á‹ ተቃዋሚዎች በቅሠáˆá‰¦áŠ“ ከታረበአብረዠከሠሩ በኢትዮጵያዊና በኢትዮጵያዊያን ላዠለዘመናት እንደ መዥገሠተጣብቀዠደማችንን የሚመጡትንᣠáŠá‰¥áˆ«á‰½áŠ•áŠ• ገáˆá‹ እáˆá‰ƒáŠ• ያስቀሩንንᤠድኅáŠá‰µá£ እáˆá‹›á‰µá£ አንባገáŠáŠ“á‹Š ሥáˆá‹“ትና áŒá‰†áŠ“ᣠየሰብአዊ መብቶች ጥሰትᣠጦáˆáŠá‰µáŠ“ የእáˆáˆµ በáˆáˆµ áŒáŒá‰¶á‰½á£ ድንá‰áˆáŠ“ᣠጨለáˆá‰°áŠáŠá‰µá£ ááˆáˆƒá‰µá£ ሙስና እና ጥላቻን ለአንዴና ለመጨረሻ ጊዜ áŠá‰…ለን መጣሠእንችላለንᢠቅን áˆá‰¦áŠ“ á‹áŠ‘ረን! ለዘመናት የተጫáŠáŠ•áŠ• ሸáŠáˆ›á‰½áŠ•áŠ•áˆ እናራáŒáᢠያኔ ለáቅሠበáቅáˆá£ ለሰላሠበሰላáˆá£ ለáŠáŒ»áŠá‰µ በáŠáŒ»áŠá‰µá£ ለአንድáŠá‰³á‰½áŠ• በአንድáŠá‰µ የáˆáŠ•áˆ°áˆ«á‰ ትና ታሪአዘካሪ ብቻ ሳንሆን ታሪአሰሪ የáˆáŠ•áˆ†áŠ•á‰ ት ጊዜ እሩቅ አá‹áˆ†áŠ•áˆá¢
ቸሠእንሰንብት!
ያሬድ ኃá‹áˆˆáˆ›áˆá‹«áˆ
ከብራስáˆáˆµ
http://humanrightsinethiopia.wordpress.com/ Â Â Â Â
Average Rating