destawats@yahoo.com
እá‹á‰€á‰µ á‹áˆµá‹á£ ድንá‰áˆáŠ“ á‹áŒ¥á‹
á‹áˆ… áŠá‹ የኢትዮጵያ ተስá‹á¢
ተስዠገብረሥላሴ
áŠá‹°áˆ የቆጠáˆáˆá‰µ በአገራችን የህትመት á‹áŠ“ወጊ (እና አáˆá‰ ኛ) የሆኑት ተስዠገብረሥላሴ  ያሳትሟት በáŠá‰ ረዠየባለ ᲠሣንቲሠáŠá‹°áˆ áŠá‰ áˆá¢ ከáŠá‹°áˆ ሽá‹áŠ• ላዠታዲያ ‘ተስá‹áŒˆá‰¥áˆ¨áˆ¥áˆ‹áˆ´
ዘብሄረ ቡáˆáŒ‹â€™ á‹áˆ‹áˆá¢ መጠየቅ እወድ áŠá‰ áˆáŠ“ መáˆáŒŒá‰³áŠ• ‘የንታ ብሄረ ቡáˆáŒ‹ áˆáŠ• ማለት áŠá‹?’ ብየ ጠየኳቸá‹á¢ የንታሠáˆáŒ„ ብሄሠማለት በáŒáŠ¥á‹ አገሠማለት áŠá‹á¢ ቡáˆáŒ‹ ደሞ ሽዋ áŠáላገáˆ
á‹áˆµáŒ¥ የሚገአአá‹áˆ«áŒƒ áŠá‹á¢ የተስዠገብረሥላሴ አገሠእዚያ áŠá‹á¤ አሉáŠá¢
ከዚያ አስኮላ ትáˆáˆá‰µ ገብቸ á¬áŠ› áŠáሠህብረተሰብ መጽሀá á‹áˆµáŒ¥ የኢትዮጵያ ‘ብሄረሰቦችን’የሚያሳዠስዕሠተደáˆá‹µáˆ® አየáˆá¢ በተለዠሲዳማን የዎከሉት ቆንጃጅት ሙገጫ ሲዎáŒáŒ¡
የሚያሳየዠስእሠአá‹áˆ¨áˆ³áŠáˆá¢ á‹áˆáŠ• እንጅ ብሄረሰብ የሚለዠቃሠአáˆáŒˆá‰£áŠáˆ áŠá‰ áˆáŠ“ አስተማሪየን ጠየኳትᢠእሷ áŒáŠ• ጎሳᣠáŠáŒˆá‹µ ቅብጥáˆáˆ´ ብላ የባሰ áŒáˆ« አጋባችáŠá¢ á‹°áŒáŠá‰± ማታ ማታ
የንታ ዘንድ ወንጌሠእማሠáŠá‰ áˆáŠ“ ወንበሠከመጀመሩ በáŠá‰µ ቀደሠብዬ ሄጄ የንታን ‘ብሄረሰብ áˆáŠ• ማለት áŠá‹?’ ብዬ ጠየኳችá‹á¢ የንታሠብሄሠማለት አገሠáŠá‹á£ ሰብ ደሞ ሰዠማለት áŠá‹á¢
እንáŒá‹²áˆ… ብሄረሰብ ያዠየሰዠአገሠመሆኑ áŠá‹‹ አሉáŠá¢ የበለጠáŒáˆ« ተጋባáˆá¢ ህብረተሰብ መጽሀጠá‹áˆµáŒ¥ ያዬáˆá‰µ የሚያማáˆáˆ© ቆንጃጅትን áˆáˆµáˆ እንጅ ወንዠወዠጋራና ሸንተረáˆ
አáˆáŠá‰ ረማá¢
áˆáˆ‰ ሆáŠáŠ“ á‹°áˆáŒáˆ በኢሕአዴጠተተካᢠአáˆáŠ• áŒáˆ« ያጋባአየáŠá‰ ረዠ‘ብሄረሰብ’ የሚለዠቃሠ‘ብሄሮችᣠብሄረሰቦችና ህá‹á‰¦á‰½â€™ ተብሎ ተራብቶ መጣᢠየáŒá‹•á‹™áŠ• ቀጥተኛ ትáˆáŒ‰áˆ ካየን እንáŒá‹²áˆ… አገራትᣠየሰዠአገራትና ህá‹á‰¦á‰½ እያáˆáŠ• መሆኑ áŠá‹á¢ á‹áˆáŠ•áŠ“ ቀደሠሲሠየኢትዮጵያ ብሄረሰቦች ተብለዠá‹áŒ ሩ የáŠá‰ ሩት የáˆáˆ‰áˆ ቋንቋ ተናጋሪዎች አáˆáŠ• ‘ብሄሮችᣠብሄረሰቦችና ህá‹á‰¦á‰½â€™ ሆáŠá‹ የተባዙት አንዳንዶቹ ብሄረሰቦች ወደ ብሄáˆáŠá‰µ ሌሎቹ á‹°áŒáˆž ወደ ህá‹á‰¥áŠá‰µ ተለá‹áŒ á‹ á‹áˆáŠ•Â በሌላ áˆáŠáŠ•á‹«á‰µ በá‹áˆ አá‹á‰³á‹Žá‰…áˆá¢ በአንጻሩ አáˆáŠ• የኢትዮጵያ ህá‹á‰¥ ብሎ áŠáŒˆáˆ የለáˆá¢ በኢትዮጵያ ሕገá¡áˆ˜áŠ•áŒáˆµá‰µ á‹áˆµáŒ¥ የኢትዮጵያ ህá‹á‰¥ የሚሠቃሠአá‹áŒˆáŠáˆá¢ á–ለቲከኞችሠ‘የኢትዮጵያ ህá‹á‰¦á‰½â€™ እንጂ የኢትዮጵያ ህá‹á‰¥ ሲሉ አትሰሙáˆá¢ á‹áˆ… አጋጣሚ የሚመስለዠካለ እሱ የዋህ áŠá‹á¢ የኢትዮጵያ ህá‹á‰¥ ማለት (áˆáŠ በኢህአዴጠየመጀመሪያዎቹ ሰባት የስáˆáŒ£áŠ• አመታት ኢትዮጵያ አገሬ የሚሠዘáˆáŠ• እንደማዳመጥ ያለ) በትáˆáŠáˆ…ተáŠáŠá‰µ ሊያስከስስ የሚችሠየá–ለቲካ á‹á‹áˆ መሆኑን እያንዳንዱ ካድሬ ስለሚረዳ áŠá‹á¢
የኢትዮጵያ ሕገá¡áˆ˜áŠ•áŒáˆµá‰µ በአገሪቱ á‹áˆµáŒ¥ የá–ለቲካ ስáˆáŒ£áŠ‘ሠሆአáˆá‹µáˆ© አንዲáˆáˆ በላዩና በá‹áˆµáŒ¡ ያለዠሀብት áˆáˆ‰ ‘የብሄሮችᣠብሄረሰቦችና ህá‹á‰¦á‰½â€™ የጋራ ሀብት áŠá‹ á‹áˆ‹áˆá¢ á‹áˆ… á‹°áŒáˆž ከሌሎች ኣገሮች ሕገá¡áˆ˜áŠ•áŒáˆµá‰³á‰µ áˆáˆ‰ áˆá‹© á‹«á‹°áˆáŒˆá‹‹áˆ (ብሄሮችᣠብሄረሰቦችና ህá‹á‰¦á‰½ የሚለዠሀረጠእንደ ዋሊያ ኢትዮጵያ ብቻ áŠá‹ የሚታወቀá‹)ᢠá‹áˆ… á‹áŒˆáˆáˆ˜áŠ áŠá‰ áˆáŠ“ ከአስሠኣመታት በáŠá‰µ ከህገá¡áˆ˜áŠ•áŒáˆµá‰µ ጋሠበተገናኘ የመመረቂያ ጽáˆá ሳዘጋጅ ለመሆኑ አáŠá‹šáˆ… የኣገሪቱን የá–ለቲካ ስáˆáŒ£áŠ•áŠ“ ሀብት ኣንድሠሳያስቀሩ ጠቅáˆáˆˆá‹ የያዙ áጡራን በትáŠáŠáˆ አáŠáˆ›áŠ• ናቸá‹? ኣንዳቸዠከሌላቸዠየሚለዩት በáˆáŠ• áŠá‹? በአገሪቱ á‹áˆµáŒ¥áˆµ ስንት ብሄሮችᣠስንት ብሄረሰቦችና ስንት ህá‹á‰¦á‰½ አሉ? ለáˆáˆ³áˆŒ የቀበሌ መታወቂያ ስትወስድ ብሄáˆáˆ…ን ተጠá‹á‰€áˆ… ጉራጌ ብለህ ከሞላህ በኋላ ማታ በኢቲቪ የጉራጌ ብሄረሰብ ስላስመዘገበዠáˆáˆ›á‰µ ትሰማለህᢠታዲያ ብሄáˆáŠ“ ብሄረሰብ አንድሠáˆáˆˆá‰µáˆ ናቸá‹? ወዘተ የሚሉ ጥያቄዎችን á‹á‹ መáˆáˆµ áለጋ ሰáŠá‹¶á‰½ ማገላበጥ áŠá‰ ረብáŠá¢
የህገá¡áˆ˜áŠ•áŒáˆµá‰±áŠ• ረቂቅ (á•áˆªá“ራቶሪ á‹ŽáˆáŠáˆµ) ሳá‹á‰€áˆ አገላብጨ የሚረባ áŠáŒˆáˆ ላገአአáˆá‰»áˆáˆáˆá¢ ሕገá¡áˆ˜áŠ•áŒáˆµá‰±áŠ• በማáˆá‰€á‰… የጎላ ድáˆáˆ» áŠá‰ ራቸዠየሚባሉትን ሰዎችሠጠá‹á‰„ ያገኘáˆá‰µ á‹áŒ¤á‰µ ኣáˆáŠá‰ ረáˆá¢ በጣሠተገረáˆáˆá¢ በአገራችን ላዠከáˆáŒ£áˆª ቀጥሎ áˆáˆ‰áŠ• ሀብትና ስáˆáŒ£áŠ• ‘የተቆጣጠሩት’ áŒáŠ¡á‹›áŠ• ማንáŠá‰µ እንዴት አá‹á‰³á‹Žá‰…áˆ? á‹áˆ… እኮ እጅጠመሰረታዊ ጥያቄ áŠá‹á¢
በተለዠህá‹á‰¦á‰½ የሚለዠቃሠáŒáˆ« አጋቢ áŠá‹á¢ በአለሠላዠአንድ ቋንቋ ተናጋሪ ወá‹áˆ እንድ አá‹áŠá‰µ ማንáŠá‰µ ያላቸዠሰዎች ብቻ የሚኖሩባቸዠአገራት ከአáˆáˆµá‰µ አá‹á‰ áˆáŒ¡áˆá¤ á‹áˆ…ሠቢሆን በጣሠየሚያከራáŠáˆ áŠá‹á¢ á‹áˆáŠ• እንጅ የብራዚሠህá‹á‰¦á‰½ ወá‹áŠ•áˆ የኬንያ ህá‹á‰¦á‰½ ቢባሠእንáŒá‹³ áŠá‹ የሚሆáŠá‹á¢ áˆáŠáŠ•á‹«á‰±áˆ ህá‹á‰¥ በትáˆáŒ‰áˆ™ á‹«áˆá‰°á‹ˆáˆ°áŠ á‰áŒ¥áˆáŠ“ ማንáŠá‰µ ያላቸዠሰዎችን ያካተተ የጥቅሠ(የወáˆ) ስሠስለሆአáŠá‹á¢ ለዚህሠáŠá‹ የአለሠህá‹á‰¥ á‰áŒ¥áˆ እንጅ የአለáˆÂ ህá‹á‰¦á‰½ á‰áŒ¥áˆ የማንለá‹á¢ በáˆáŒáŒ¥ áˆáˆ¨áŠ•áŒ†á‰¹áˆ ከቅአበáŠá‰µ á‹áŠ–ሩ የáŠá‰ ሩ ቀደáˆá‰µ ጎሳዎችን
(ትራá‹á‰¥áˆµ) ለማመáˆáŠ¨á‰µ ኢንዲጅáŠáˆµ ህá‹á‰¦á‰½ ወá‹áˆ አማዞን á‹áˆµáŒ¥ የሚኖሩ ህá‹á‰¦á‰½ á‹áˆ‹áˆ‰á¢ á‹áˆ… áŒáŠ• ቀደáˆá‰µ ጎሳዎችን (áŠáŒˆá‹¶á‰½áŠ•)የሚተካ ተለዋጠቃሠእንጂ ተደራቢ ስያሜ አá‹á‹°áˆˆáˆá¢ ስለሆáŠáˆ ቀደáˆá‰µ ጎሳዎችና ኢንዲጅáŠáˆµ ህá‹á‰¦á‰½ አá‹áˆ‰áˆá¢ እንዲያá‹áˆ ኢንዲጅáŠáˆµ ህá‹á‰¦á‰½ የየአገራቸዠ(ሰáŠ)ህá‹á‰¥ አካሠናቸá‹á¢ ለáˆáˆ³áˆŒ የካናዳ ህá‹á‰¥ በአገሩ የሚኖሩ ኢንዲጅáŠáˆµ ህá‹á‰¦á‰½áŠ• ያጠቃáˆáˆ‹áˆá¢ በዚህ አáŒá‰£á‰¥ ከመደበኛ ሰዋሰዠáˆá‰£á‰³ ተቃራኒ ቢመስáˆáˆ በአንድ አገሠá‹áˆµáŒ¥ ህá‹á‰¥ የሚለዠቃሠህá‹á‰¦á‰½ ከሚለዠቃሠá‹áˆ°á‹áˆ ማለት áŠá‹á¢ ከላዠበጠቀáˆá‰µ áˆáˆ³áˆŒ የካናዳ ህá‹á‰¥ ካናዳዊያንን በሙሉ ሲያመለáŠá‰µ የካናዳ ኢንዲጅáŠáˆµ ህá‹á‰¦á‰½ áŒáŠ• የካናዳ ህá‹á‰¥ አካሠየሆኑ (ከአጠቃላዩ ህá‹á‰¥ á á•áˆáˆ°áŠ•á‰µ እንኳን የማá‹áˆžáˆ‰) áŒáŠ• á‹°áŒáˆž የየራሳቸዠየተለየ ማንáŠá‰µ ያላቸá‹áŠ• áŠáŒˆá‹¶á‰½áŠ• ብቻ የሚያመለáŠá‰µ áŠá‹á¢ በáˆáˆ‰áˆ አገሮች የሚኖሩ የተለያዬ ቋንቋና ማንáŠá‰µ ያላቸዠáˆáˆ‰ በአንድ ላዠየዚያ አገሠህá‹á‰¥ ተብለዠáŠá‹ የሚታዎá‰á‰µá¢
ወደ አገራችን ስንመጣ áŒáŠ• áˆáˆˆá‰µ አደናጋሪ áŠáŒˆáˆ®á‰½áŠ• እናገኛለንᢠየመጀመሪያዠህá‹á‰¦á‰½ የሚለዠቃሠአáŒá‰£á‰¥ በሌላዠአለሠእንደሚታወቀዠáˆáˆ‰ ቀደáˆá‰µ áŠá‹‹áˆªá‹ˆá‰½áŠ• (ኢንዲጅáŠáˆµ ትራá‹á‰¥áˆµ) ለማመáˆáŠ¨á‰µ áŠá‹ እንዳá‹á‰£áˆ ኢትዮጵያ á‹áˆµáŒ¥ ቀደáˆá‰µ á‹«áˆáˆ†áŠá‹ ማን እንደሆáŠáŠ“ ማን ከማን እንደሚቀድሠአá‹á‰³á‹ˆá‰…áˆá¢ እንዲያá‹áˆ áˆáˆ‰áˆ ‘ብሄሠብሄረሰቦች’ ቀደáˆá‰µ áŠá‹‹áˆªá‹ˆá‰½ ናቸዠማለት á‹á‰»áˆ‹áˆá¢ ቢያንስ á‹áˆ… ላለመሆኑ ተቃራኒ ማስáˆáŒƒ የለሠ(እንዲያá‹áˆ እኮ እንደ ሳá‹áŠ•áˆ± ከሆአየአለሠህá‹á‰¥ áˆáˆ‰ የተገኘዠከኢትዮጵያ áŠá‹)ᢠ‘ህá‹á‰¦á‰½â€™ የሚለዠቃሠአንዳንዶች እንደሚሉት አናሳ á‰áŒ¥áˆáŠ“ አገራዊ የá–ለቲካ ተሳትᎠያላቸá‹áŠ• የተለያየ ቋንቋ ተናጋሪዎችን ለማመáˆáŠ¨á‰µ áŠá‹ እንዳንሠእáŠáˆ±á‹ መáˆáˆ°á‹ ታዳጊ ብሄረሰቦች (አንዳንዴ አናሳ ብሄረሰቦች) ሲáˆá‰¸á‹ እንሰማለንᢠያ ከሆአደáŒáˆž ብሄሠብሄረሰቦች በሚለዠአገላለጽ ብንስማማ እንኳን ‘ህá‹á‰¦á‰½â€™ የሚለዠቃሠአላስáˆáˆ‹áŒŠ ድáŒáŒáˆžáˆ½ ከመሆንና ከማደናገሠኣáˆáŽ የሚጨáˆáˆ¨á‹ áŠáŒˆáˆ የለሠማለት áŠá‹á¢ áˆáˆˆá‰°áŠ›á‹áŠ“ በጣሠየሚገáˆáˆ˜á‹ በአለሠላዠባáˆá‰°áˆˆáˆ˜á‹° áˆáŠ”ታ በአገሪቱ የሚኖሩት ‘ብሄሮችᣠብሄረሰቦችና ህá‹á‰¦á‰½â€™ በአንድላዠየኢትዮጵያ ህá‹á‰¥ አá‹áˆ†áŠ‘áˆá¢ á‹áˆ… የሆáŠá‹ አንድ የኢኮኖሚ ማህበረሰብ ለመገንባት ሕገᡠመንáŒáˆµá‰³á‹Š ቃáˆáŠªá‹³áŠ• ገብተናሠያሉት ‘ብሄሮችᣠብሄረሰቦችና ህá‹á‰¦á‰½â€™ የሚጋሩት ማንáŠá‰µ ሳá‹áŠ–ራቸዠቀáˆá‰¶ á‹áˆáŠ• በሌላ áˆáŠáŠ•á‹«á‰µ አá‹á‰³á‹ˆá‰…áˆá¢ ለáŠáŒˆáˆ© የአንድ አገሠህá‹á‰¥ አካሠለመሆን የዚያ አገሠዜጋ ከመሆን ሌላ áˆáŠ• የተለየ የጋራ ማንáŠá‰µ ያስáˆáˆáŒ‹áˆ?
áŒá‹µá‹¨áˆˆáˆá¤ á‹« áˆáˆ‰ á–ለቲካ áŠá‹ ብለን እንለáˆá‹á¢ እኛስ ቢሆን ቃላትን (አንደኣብዛኛዉ áŠáŒˆáˆ«á‰½áŠ•) እንደáˆá‰£á‰½áŠ• የáˆáŠ•áŒ ቀመዠለáˆáŠ• á‹áˆ†áŠ•? ኢትዮጵያ በዘሠተከá‹áˆáˆˆá‰½á£ የዘሠá–ለቲካ ያጠá‹áŠ“áˆá£Â የጦሠሰራዊቱ ከኣንድ ዘሠበወጡ አዛዦች á‰áŒ¥áŒ¥áˆ ስሠáŠá‹á£ አቶ እከሌ በተቋሙ á‹áˆµáŒ¥ የáŠáŒˆáˆ°á‹áŠ• ዘረáŠáŠá‰µ በመቃዎሠስáˆáŒ£áŠ“ቸá‹áŠ• ለቀá‰á£ ወዘተ…በየቀኑ የáˆáŠ•áˆ°áˆ›á‹ ሮሮ áŠá‹á¢ ለመሆኑ ዘሠáˆáŠ•á‹µáŠ• áŠá‹? ኢትዮጵያ á‹áˆµáŒ¥ ስንት ዘሠአለ? ለáˆáˆ³áˆŒ አማራ አንድ ዘሠትáŒáˆ¬ á‹°áŒáˆž ሌላ ዘሠናቸá‹? ከሆáŠáˆµ ከየት áŠá‹ የመጡት? እንደሚታወቀዠያን ያህሠሩቅ ከማá‹á‰£áˆ ጊዜ በáŠá‰µ áŒáŠ¥á‹ እንጂ ትáŒáˆáŠ›áˆ አማáˆáŠ›áˆ ኣáˆáŠá‰ ሩáˆá¢ ታዲያ ያኔ ትáŒáˆ¬ áŠá‰ áˆ? ኣማራስ? ሌላዠቀáˆá‰¶ ሴሜቲáŠá£ ኩሽቲአየሚባለá‹áˆµ áˆáŠ“áˆá‰£á‰µ ቋንቋን ከመáŒáˆˆáŒ½ (á‹áˆ…ሠአከራካሪ á‹áˆ˜áˆµáˆˆáŠ›áˆ) የዘለለ ያለዠአንድáˆá‰³ áˆáŠ•á‹µáŠ• áŠá‹? ለáŠá‹šáˆ… ጥያቄዎች መáˆáˆµ መስጠት ችሎታየሠአላማየሠአá‹á‹°áˆˆáˆá¤ áŠáŒˆáˆ áŒáŠ• በጥንቃቄ መታየት የሚገባቸዠመሰረታዊ ጥያቄዎች á‹áˆ˜áˆµáˆ‰áŠ›áˆá¢
እንዲያá‹áˆ ስለማንáŠá‰³á‰½áŠ• ሳá‹áŠ•áˆ³á‹Š ብንሆን ብዙ ችáŒáˆ«á‰½áŠ• የሚቃለሠá‹áˆ˜áˆµáˆˆáŠ›áˆá¢ ኢሕአዴጠኢትዮጵያ á‹áˆµáŒ¥ ‘ብሄሮችᣠብሄረሰቦችና ህá‹á‰¦á‰½â€™ እንጅ እናንተ ቦታ የላችáˆáˆá¤ መሬቱ በሙሉ የእáŠáˆ± በመሆኑ እናንተ የመሬት ባለቤት መሆን አትችሉሠሲለን ቢያንስ እáŠá‹šá‹« ‘ብሄሮችᣠብሄረሰቦችና ህá‹á‰¦á‰½â€™ በትáŠáŠáˆ እáŠáˆ›áŠ• እንደሆኑ እንዲáŠáŒáˆ¨áŠ• እንጠá‹á‰ƒáˆˆáŠ•á¢ በአንጻሩ á‹°áŒáˆž እኛ የዘሠá–ለቲካ ወዘተ…ስንሠáˆáŠ• ማለታችን እንደሆአመረዳትና ማስረዳት ያለብን á‹áˆ˜áˆµáˆˆáŠ›áˆá¢
በዚሠላብቃá¢
ሰላáˆ
Average Rating