Print
Email
0
0
ከ2á‹á‹2 áˆáˆáŒ« ዋዜማ ጀáˆáˆ® አáˆáŠ•áˆ ድረስ á‹«áˆá‰ ረደ የáˆáˆáŒ« ሥáŠ-áˆáŒá‰£áˆ ደንበ(ለáŠáŒˆáˆ© ህጠáŠá‹) ለáˆáŠ• አትáˆáˆáˆ™áˆ ከኢህአዴጠየሚቀáˆá‰¥ á‹«áˆá‰°á‰‹áˆ¨áŒ ጥያቄ áŠá‹á¡á¡ á‹áˆ…ንን እንከን የለሽ የáˆáˆáŒ« ሥáŠ- áˆáŒá‰£áˆ ደንብ ካáˆáˆáˆ¨áˆ›á‰½áˆ ንáŒáŒáˆ ብሎ áŠáŒˆáˆ የለሠበማለት በá“áˆáˆ‹áˆ› ቀáˆá‰ ዠጠቅላየ ሚኒስትሠመለስ ዜናዊሠተናáŒáˆ¨á‹‹áˆá¡á¡ አáˆáŠ•áˆ ሌሎች እየáŠáŒˆáˆ©áŠ• ያሉት ቃሠበቃሠá‹áˆ…ንኑ áŠá‹á¡á¡ ጠቅላዠሚኒስትራችን ከመድረአጋሠላለመደራደáˆá£ ላለመወያየት á‹áˆ… áˆáŠáŠ•á‹«á‰µ እስካለ ድረስ ሌላ መáˆáˆˆáŒ አá‹áŒ በቅባቸá‹áˆá¡á¡ ስለዚህ ጉዳዠለሕá‹á‰¥ á‹áˆá‹áˆ©áŠ• ማሳወቅ ተገቢ ስለሆአዘሬ በዚህ ጽሑá ለመዳሰስ ተሞáŠáˆ¯áˆá¡á¡
ለመáŠáˆ»áŠá‰µ áŒáŠ• ስለ áˆáˆáŒ« ሥáŠ-áˆáŒá‰£áˆ© ደንብ አጠሠያለ አስተያየት ቢሰጥ ጠቃሚ á‹áˆ†áŠ“áˆá¡á¡ እáˆáŒáŒ¥ áŠá‹ የáˆáˆáŒ« ሥáŠ-áˆáŒá‰£áˆ© የተዘጋጀዠሲá‹á‹²áŠ• አገሠበሚገኘዠInternational Institute for Democracy and Electoral Assistance በአáŒáˆ© International IDEA በሚለዠድáˆáŒ…ት áŠá‹á¡á¡ ሰáŠá‹± የተሟላ á‹áˆ†áŠ• ዘንድ áˆáˆˆá‰µ áŠáሎች á‹áŒŽáˆ‰á‰³áˆá¡á¡ አንዱ Code of Conduct for the Ethical and Professional Observation of Election (የáˆáˆáŒ« ታዛቢዎች የሥáŠ-áˆáŒá‰£áˆ ደንብ) ሲሆን ሌላዠደáŒáˆž Code of Conduct for the Ethical and Professional Administration of Elections (የáˆáˆáŒ« አስተዳደሠየሥአáˆáŒá‰£áˆ ደንብ) የሚሉ ናቸá‹á¡á¡ ሦስት áŠáሎች ከአሉት ሰáŠá‹µ አንዱን ብቻ ለá‹á‰¶ áˆáˆáˆ™ ማለት በራሱ ገና ከመáŠáˆ»á‹ ችáŒáˆ ያለበትና እንከን እንዳለዠበáŒáˆáŒ½ የማያሳዠáŠá‹á¡á¡ ለáˆáˆáŒ«á‹ áŠáƒáŠ“ áትሓዊ መሆን ሦስቱሠ áŠáሎች ከáተኛ ሚና አላቸá‹á¡á¡ በተለá‹áˆ á‹«áˆá‰°áŠ«á‰°á‰± áˆáˆˆá‰µ áŠáሎች ከáˆáˆáŒ« ሥአáˆáŒá‰£áˆ© በተሻለ áˆáŠ”ታ ለáˆáˆ¨áŒ«á‹ áትሓዊáŠá‰µ አስተዋጽኦ á‹«á‹°áˆáŒ‹áˆ‰á¡á¡ ኢህአዴጠእንደ á“áˆá‰² áˆáˆˆá‰±áŠ• ሰáŠá‹¶á‰½ ትቶ በአንዱ ላየ ብቻ እንáˆáˆ«áˆ¨áˆ የማለት መብት የለá‹áˆá¡á¡ ሊኖረá‹áˆ አá‹áŒˆá‰£áˆá¡á¡
በመሠረቱ መድረአበሥáŠ-áˆáŒá‰£áˆ ደንቡ ላዠአáˆáŠáŒ‹áŒˆáˆáˆ አáˆáˆáˆáˆáˆ አላለáˆá¡á¡ ተደራዳሪ ስለáŠá‰ áˆáŠ© ጉዳዩን ጠንቅቄ አá‹á‰€á‹‹áˆˆáˆá¡á¡ የሥአáˆáŒá‰£áˆáŠ•Â ደንብ መáˆáˆ¨áˆ የሚጠቀሠከሆáŠÂ ዋናዠተጠቃሚ መድረአáŠá‹á¡á¡ áˆáŠáŠ•á‹«á‰±áˆ በጽሑá ደረጀ ከሆአየáˆáˆáŒ« ሥአáˆáŒá‰£áˆ© ዋና ዓላማ áˆáˆáŒ«á‹ áŒáˆáŒ½á£ áŠáƒ ሠላማዊ ህጋዊና ዴሞáŠáˆªáˆ±á‹«á‹Š ሆኖ በሕዘብ ተቀባá‹áŠá‰µ እáŠá‹²á‹«áŒˆáŠ ለማስቻሠáŠá‹ ስለሚáˆá¡á¡ ታደያ áŠáŒˆáˆ© áˆáˆ‰ የእá‹áŠá‰µ ከሆአመድረአከዚህ ሰáŠá‹µ መáˆáˆ¨áˆáŠ“ በተáŒá‰£áˆ መተáˆáŒŽáˆ በላዠየሚáˆáˆáŒˆá‹áŠ“ የሚያስደስተዠáˆáŠ• áŠáŒˆáˆ ሊያገኘ áŠá‹ አáˆáˆáˆáˆáˆ የሚለá‹? መድረአከáˆáˆáŒ« 2á‹á‹2 በáŠá‰µ ጀáˆáˆ® በተደጋጋሚ ከኢህአዴጠጋሠለመደራደሠጥያቄ አቅáˆá‰§áˆá¡á¡ በተለá‹áˆ የኡትዮጵያ አጋሠቡድን (Ethiopian Partners Group) ከተባለá‹Â የበáˆáŠ«á‰³ አገሮች ዲá•áˆŽáˆ›á‰¶á‰½ ስብስብ ጋሠበዚህ አጀንዳ ዙሪያ ተደጋጋሚ á‹á‹á‹á‰¶á‰½ አካሂዷáˆá¡á¡ የመድረአጥያቄ áŒáˆáŒ½áŠ“ አáŒáˆ áŠá‰ áˆá¡á¡ ከáˆáˆáŒ« ሥáŠ-áˆáŒá‰£áˆ© በተጨማሪ የ2á‹á‹2 ዓሠáˆáˆáŒ«áŠ• áŠáƒáŠ“ áትሓዊና ተአማኒ ሊያደáˆáŒ‰ በሚችሉ ሌሎች ወሳአጉዳዮች ላá‹áˆ እንደራደሠáŠá‹ ያለá‹á¡á¡ የጉዳዮቹን á‹áˆá‹áˆ መድረአáŠáˆáˆ´ 22 ቀን 2á‹á‹1 ዓሠጳáŒáˆœ 4 ቀን 2á‹á‹1 ዓሠመስከረሠ25 ቀን 2á‹á‹2 ዓሠለኢህአዴጠበáƒáˆá‹ ደብዳቤ áŒáˆáŒ½ አድáˆáŒ“áˆá¡á¡ ኢህአዴጠáŒáŠ• እንደ á“áˆá‰² ከሌለዠሥáˆáŒ£áŠ• á‹áŒ እኔ ካቀረብኩት አጀንዳና ከያá‹áŠ©á‰µ የድáˆá‹µáˆ ስáˆá‰µáŠ“ አካሄድ á‹áŒ መáŠáŒ‹áŒˆáˆ አá‹á‰»áˆáˆ አለá¡á¡ ታማአተቃዋሚዎችና የተቃዋሚዎች ተቃሚዎችን á‹á‹ž መድረáŠáŠ• አáŒáˆŽ የáˆáˆáŒ« ሥáŠ-áˆáŒá‰£áˆ© ተáˆáˆ¨áˆ˜á¡á¡ ቆየት ብሎሠየሥአáˆáŒá‰£áˆ© ደንብ በá“áˆáˆ‹áˆ› á€á‹µá‰† አዋጅ ሆኖ በáŠáŒ‹áˆªá‰µ ጋዜጣ ወጣá¡á¡ በማንኛá‹áˆ መመዘኛ የሥአáˆáŒá‰£áˆ ደንቡን áˆáˆáˆ™ ድራማ እዚህ ላዠመቆሠáŠá‰ ረበትá¡á¡ áˆáŠáŠ•á‹«á‰±áˆ መደረአሆአአባሠá“áˆá‰²á‹Žá‰½ እንደ ሕጋዊና ሠላማዊ ድáˆáŒ…ቶች የአገሪቱን ሕጠተቀብለá‹áŠ“ አáŠá‰¥áˆ¨á‹ áŠá‹áŠ“ የሚንቀሳቀሱትá¡á¡ አáˆáˆáˆ¨áŠ• የáˆáŠ•á‰ƒá‹ˆáˆ›á‰¸á‹áŠ•áˆ á€áˆ¨-ሽብáˆá‰°áŠ›Â ሕáŒá£ የሚዲያና የመረጃ áŠáƒáŠá‰µ ሕáŒá£ መንáŒáˆ¥á‰³á‹Š á‹«áˆáˆ†áŠ‘ ድáˆáŒ…ቶች ሕጠሆኑ ሌሎች ሕጎችን የáˆáŠ•á‰³áŒˆáˆˆá‹ በሕገ መንáŒáˆ¥á‰± ማዕቀá  á‹áˆµáŒ¥ áŠá‹á¡á¡ ተቃዋሚ á“áˆá‰²á‹Žá‰½ የአገሪቱ ሕገ ሆኖ በወጣ ሕጠላዠየመáˆáˆ¨áˆ መብትሠáŒá‹´á‰³áˆ የለባቸá‹áˆá¡á¡ áˆáˆáˆ™ ከተባለ á‹°áŒáˆž ለáˆáŠ• በሌቹ በá–áˆáˆ‹áˆ› á€á‹µá‰€á‹ በሚወጡ ሕጎች ላዠእንዲáˆáˆáˆ™ አáˆá‰°áŒ የá‰áˆá¡á¡ ጉዳዩ መድረáŠáŠ• የማንበáˆáŠ¨áŠ የአሸናáŠáŠá‰µ ሥአáˆá‰¦áŠ“ ስሌት áŠá‹á¡á¡ ድáˆá‹µáˆ áŒáŠ• የጋራ ተጠቃሚáŠá‰µ (Win-Win) ስሌት áŠá‹á¡á¡
(አስራት ጣሴ የአንድáŠá‰µ ዋና á€áˆáŠ)
ስለ የáˆáˆáŒ« ሥáŠ-áˆáŒá‰£áˆ© ደንብ ስንáŠáŒ‹áŒˆáˆ ሌሎችሠመáŠáˆ³á‰µ ያለባቸዠáŠáŒ¥á‰¦á‰½áˆ አሉá¡á¡
- አዋጅ á‰áŒ¥áˆ 532/1999 አንቀጽ 1á‹5 ለáˆáˆáŒ« ቦáˆá‹µ የሚሰጠዠመብት በáŒáˆáŒ½ ተቀáˆáŒ§áˆá¡á¡ ‹‹ቦáˆá‹± የሚመለከታቸá‹áŠ• አካላት በማማከሠáŠáƒáŠ“ áትሓዊ áˆáˆáŒ« ማከናወን የሚያስችሉ áˆáŠ”ታዎችን የሚያመቻች ተጨማሪ á‹áˆá‹áˆ የáˆáˆáŒ« ደንብ ሊያወጣ á‹á‰½áˆ‹áˆâ€ºâ€º á‹áˆ‹áˆá¡á¡ በመሆኑሠኢህአዴጠበáˆáˆáŒ« ሥáŠ-áˆáŒá‰£áˆ© á‹áŒáŒ…ተ ወቅት የáˆá€áˆ˜á‹ ተáŒá‰£áˆ የáˆáˆáŒ« ቦáˆá‹µ ሥራን መንጠቅ áŠá‹á¡á¡ ለዚህሠáŠá‹ ደንብ ተብሎ የተዘጋጀá‹áŠ• አዋጅ አድáˆáŒŽ በáˆ/ቤት ማá€á‹°á‰… ያስáˆáˆˆáŒˆá‹á¡á¡ á‹áˆ…ሠየሚያሳየዠዘáŒá‹á‰¶áˆ ቢሆን  ለአቀደዠድብቅ ዓላማዠማስáˆá€áˆšá‹« ሲሠየተጠቀመበት አካሄድ መሆኑ áŠá‹á¡á¡ ብሔራዊ የáˆáˆáŒ« ቦáˆá‹µáˆ እንደተለመደዠáˆáˆ‰ በሕጠየተሰጠá‹áŠ• ሥáˆáŒ£áŠ•  በአáŒá‰£á‰¡ ባለመጠá‰áˆ™ የዋáŠáŠ› ተቃዋሚ á“áˆá‰²á‹Žá‰½ ችáŒáˆ አባብሶታáˆá¡á¡ ለáŠáŒˆáˆ©áˆ› ተጋኖ የሚáŠáŒˆáˆáˆˆá‰µ የáˆáˆáŒ« ሥáŠ-áˆáŒá‰£áˆ© ደንብ ሲታዠáˆáˆáŒ« ቦáˆá‹µ በáˆáˆáŒ« ሕጉ አንቀጽ 1á‹1 እስከ 1á‹5 ባሉት የáˆáˆáŒ« ሥአáˆáŒá‰£áˆ መáˆáˆ†á‹Žá‰½ ከአስáˆáˆ¨á‹áŠ“ ለá“áˆá‰²á‹Žá‰½ ካሰራጨዠሰáŠá‹µ ብዙሠየተለዬ á‰áˆ áŠáŒˆáˆ®á‰½áŠ• á‹«áˆá‹«á‹˜ áŠá‹á¡á¡
- International IDEA የተሰኘዠድáˆáŒ…ት የáˆáˆ¨áŒ« ሥáŠ-áˆáŒá‰£áˆ©áŠ• ደንብ የሚመለከተዠበተለያየ áˆáŠ”ታ áŠá‹á¡á¡ የሥáŠ-áˆáŒá‰£áˆ© ደንብ በáˆáˆáŒ« ወቀት ብቻ ሊያገለáŒáˆ የሚችሠተደáˆáŒŽ ሊወሰድ á‹á‰½áˆ‹áˆá¡á¡ በአማራጠከáˆáˆáŒ«á‹ ቅስቀሳ ጀáˆáˆ® á‹áŒ¤á‰± እስከሚገለጽበት ጊዜ ብቻሠሊሆን á‹á‰½áˆ‹áˆá¡á¡ በጊዜ ገደበየሚያለáŒáˆ ማለት áŠá‹á¡á¡ የአገሪቱ የመáˆáŒ« ህጠአካሠሆኖሠሊወጣ á‹á‰½áˆ‹áˆá¡á¡ በáˆáˆáŒ« ሥአáˆáŒá‰£áˆ© የሚጠቀሱት ጥá‹á‰¶á‰½ በአገሪቱ በወጡ የተለያዩ ሕጎች አማካáŠáŠá‰µáˆ ሊዳኙ á‹á‰½áˆ‹áˆ‰á¡á¡
- የáˆáˆáŒ« ሥáŠ-áˆáŒá‰£áˆ© ደንብ በዋናáŠá‰µ የሚያተኩረዠለáˆáˆáŒ« ዘመቻ ጥቅሠላዠስለሚá‹áˆ ቋንቋ á‹á‹˜á‰µá£ ስለ ማስáˆáˆ«áˆ«á‰µáŠ“ አመጽ ስለመቀስቀስᣠስለ á“áˆá‰²á‹Žá‰½ áˆáˆáŠá‰¶á‰½á¤ ለመራጠመደለያ ስለመስጠትᣠአለመáŒá‰£á‰£á‰¶á‰½ ስለሚáˆá‰±á‰ ትና ስለ አቤቱታዎች አቀራረብ ወዘተ áŠá‹á¡á¡ ስለሆáŠáˆ ኢህአዴáŒÂ áˆá‹© ቦታና አቅሠያለዠየሚያስመስለዠየሥáŠ-áˆáŒá‰£áˆ ደንብ በጣሠየተጋáŠáŠ ከመሆኑሠባሻገሠá‹áˆ… áŠá‹ የሚባሠትáˆáŒ‰áˆ የሚሰጠዠአá‹á‹°áˆˆáˆá¡á¡ አጀንዳ ለማስለወጥ ካáˆáˆ†áŠ በስተቀáˆá¡á¡
- የáˆáˆáŒ« ሥáŠ-áˆáŒá‰£áˆ© አመጣጥ á‹á‹˜á‰µ ጠቀሜታና ሕጠሆኖ በአዋጅ መá‹áŒ£á‰±áŠ• ስንመለከት አንድ ተገቢᣠአሳሳቢና መሠረታዊ ጥያቄ ለመጠየቅ እንገደዳለንá¡á¡ ለመሆኑ ኢህአዳáŒáŠ“ በአሱ የሚመራዠመንáŒáˆ¥á‰µ መድረáŠáŠ• የሥáŠ-áˆáŒá‰£áˆ©áŠ• ደንብ ካáˆáˆáˆ¨áˆ›á‰½áˆ አንደራደáˆáˆ አንወያá‹áˆ የጋራ ጉዳá‹áˆ የለንሠየሚለዠለáˆáŠ•á‹µ áŠá‹?  የሚለá‹áŠ• ማለት áŠá‹á¡á¡
የዚህ ጥያቄ መáˆáˆµ ቀላáˆáˆ áŒáˆáŒ½áˆ áŠá‹á¡á¡ ለመሻáŠá‰µ áŒáŠ• ጠቅላዠሚኒስትሠመለስ ዜናዊ ‘’ African Development: Dead Ends and New Beginnings’’ በተባለዠጽሑá‹á‰¸á‹ ያሰáˆáˆ©á‰µáŠ• መመáˆáŠ¨á‰µ á‹áŒˆá‰£áˆá¡á¡
‘’Developmental Policy is unlikely to transform a poor country into a developed one within the time frame of the typical election cycle. There has to be continuity of policy if there is to be sustained and accelerated economic growth. In democratic polity uncertainty about the continuity of policy is unavoidable. More damagingly for development, politicians will be unable to think beyond the next election e.t.c it is argued therefore that the developmental state will have to be undemocratic  in order to stay in power long enough to carry out successful development’’ (ሰረዠየራሴ) ትáˆáŒ‰áˆ™áˆ በáŒáˆá‹µá‰ የáˆáˆ›á‰µ á–ሊሲዎች በአንድ የáˆáˆáŒ« ዘመን á‹áˆµáŒ¥ ደሀ አገáˆáŠ• ወደ ሀብታሠአገሠሊለá‹áŒ¥ አá‹á‰½áˆáˆá¡á¡ የተá‹áŒ áŠáŠ“ ዘላቂ የኢኮኖሚ እድገት ለማáˆáŒ£á‰µ የá–ለሲዎች ቀጣá‹áŠá‰µ አሰáˆáˆ‹áŒŠ áŠá‹á¡á¡ በዴሞáŠáˆ«áˆ²á‹«á‹Š አስተዳደሠየá–ሊሲዎች ቀጣá‹áŠá‰µ ማጣት á‹°áŒáˆž የሚያስወáŒá‹±á‰µ áŠáŒˆáˆ አá‹á‹°áˆˆáˆá¡á¡Â ለáˆáˆ›á‰µ ትáˆá‰ አደጋና ጥá‹á‰µ á‹°áŒáˆž የá–ለቲከኞች  ከሚቀጥለዠየáˆáˆáŒ« ዘመአበአሻገሠመመáˆáŠ¨á‰µ አለመቻላቸዠáŠá‹á¡á¡ ስለዚህ አንዱ áŠáˆáŠáˆ áˆáˆ›á‰³á‹Š መንáŒáˆ¥á‰µ የተሳካ እድገት ለማáˆáŒ£á‰µ á‹á‰½áˆ ዘንድ ኢ-ዴሞáŠáˆ«áˆ²á‹«á‹ŠÂ በመሆን የተáˆáˆˆáŒˆá‹áŠ• የተሳካ áˆáˆ›á‰µ ለማáˆáŒ£á‰µ እስከሚያስችለá‹Â ጊዜ ድረስ በሥáˆáŒ£áŠ• ላዠመቆየት ያስáˆáˆáŒ‹áˆ የሚሠáŠá‹á¡á¡ (ሰረዠየራሴ)á¡á¡
ዋናዠመመሪያና አቋሠá‹áˆ…ና አብዮታዊ ዴሞáŠáˆ«áˆ² ሆኖ ሳለ ታዲያ ከáˆáŠ• ሥáŠ-አመáŠáŠ•á‹® (logic) ወá‹áˆ áˆáŠáŠ•á‹«á‰µ ተáŠáˆµá‰¶ áŠá‹ ኢህአዴጠየáˆáˆáŒ« ሥአáˆáŒá‰£áˆ©áŠ•  áˆáˆáˆ™ የሚለá‹á¡á¡ እረ እንዲያá‹áˆ áˆáˆáŒ« ማካሄድስ ለáˆáŠ• ያስáˆáˆáŒ‹áˆáˆ? እዚህ ላዠተረስተዠከሆአማስታወስ ያለብን á‰áˆ áŠáŒˆáˆ®á‰½ አሉá¡á¡ በ1997 ዓሠáˆáˆáŒ« ወቅት እኮ በኢህአዳáŒáŠ“ በተቃዋሚ á“áˆá‰²á‹Žá‰½Â መካከሠየáˆáˆáŒ« ሥአáˆáŒá‰£áˆ ሰáŠá‹µ ተáˆáˆáˆž áŠá‰ áˆá¡á¡ áˆáˆáŒ«á‹áŠ• በááƒáˆœá‹ ከታየዠቀá‹áˆµ አላዳáŠá‹áˆ እንጂá¡á¡ በ2á‹á‹2 ዓሠáˆáˆáŒ« ወቀትሠየሥአáˆáŒá‰£áˆ©áŠ• ደንብ ከáˆáˆ¨áˆ™á‰µ á“áˆá‰²á‹Žá‰½ መካከሠዘáŒá‹á‰¶áˆ ቢሆን ደንቡን መáˆáˆ¨áˆ™ ከችáŒáˆ ስለአላዳáŠá‹ መኢአድሠከስáˆáˆáŠá‰± እራሱን ማáŒáˆˆáˆ‰ á‹á‰³á‹ˆá‰ƒáˆá¡á¡ እንዲያዠለáŠáŒˆáˆ© áˆáˆˆá‰µáŠ• አጋጣሚዎች አáŠáˆ³áˆ እንጂ የአገሪቱ ሕጎች áˆáˆ‰ የበላዠየሆáŠá‹ ሕገ መንáŒáˆ¥á‰µ ላለá‰á‰µ ሃያ ዓመታት እንደተáˆáˆˆáŒˆá‹ እየተጣሰ አá‹á‹°áˆˆáˆ ወá‹? በቅን መንáˆáˆµ (in-good-faith) ለአገáˆá£ ለሕá‹á‰¥á£ ለታሪአታáˆáŠáŠ• ካáˆáˆ°áˆ«áŠ• በስተቀሠበአáˆáŠ‘ ጊዜ áˆáŠ•áˆ á‹“á‹áŠá‰µ ሰáŠá‹¶á‰½ ቢáˆáˆ¨áˆ™ ከኢህአዴጠጥቃት ያድናሉ ማለት ሞኘáŠá‰µ ብቻ ሳá‹áˆ†áŠ• ኢህአዴáŒáŠ•áˆ አለማወቅ ማለት áŠá‹á¡á¡
የáˆáˆáŒ« ሥáŠ-áˆáŒá‰£áˆ©áŠ• áˆáˆáˆ™ ጥያቄን በብዙ መáˆáŠ© ማየት á‹á‰»áˆ‹áˆá¡á¡ በአንድ መáˆáŠ© ሲታዠኢህአዴጠከ1997 ዓሠáˆáˆáŒ« በኋላ በáŒáˆáŒ½áŠ“ በጉáˆá‰ ት ሲመቸá‹áˆ በስáˆá‰µ የሚያካሄደዠየመድብለ á“áˆá‰² ዴሞáŠáˆªáˆ± ቅáˆá‰ ሳ አካሠáŠá‹á¡á¡ ለሠላማዊ ሕጋዊ á–ለቲካና ለመድብለ á“áˆá‰² á–ለቲካ áŒáŠ•á‰£á‰³ ያለዠከáተኛ ጥላቻ አካáˆáˆ áŠá‹á¡á¡ በአጠቃላዠመድረáŠáŠ• አስáˆáˆ‹áŒŠ መስሎ ሲያገኘዠአባሠá“áˆá‰²á‹Žá‰½áŠ• áŠáŒ¥áˆŽ á€áˆ¨-ሠላáˆá£ á€áˆ¨-ሕá‹á‰¥ ሽብáˆá‰°áŠžá‰½á£ የሻዕቢያ ተላላኪ ወዘተ ብሎ የማጥቂያ ስáˆá‰± አካሠáŠá‹á¡á¡ በመáˆáˆ… ደረጃ ተቃዋሚ á“áˆá‰²áŠ• መáቀድ በተáŒá‰£áˆ áŒáŠ• ለኢህአዴጠአስጊ የሚባሉ á“áˆá‰²á‹Žá‰½ á‹áŒ¤á‰µ አáˆá‰£ እንዲሆኑ የማኮላሸት አካሄድ አካሠáŠá‹á¡á¡ ወዳጆቻችን á‹áˆ…ንን ስትረዱት ጠ/ሚኒስትሩሠሌላ áˆáŠáŠ•á‹«á‰µ ማዘጋጀት የáŒá‹µ á‹áˆ‹á‰¸á‹‹áˆá¡á¡
ጠቅላዠሚኒስትሩ በአንድ ወቅት እንደተናገሩት ‹‹ተቃዋሚዎች እáŒáˆ እስኪያወጡ እንጠብቃለን  እáŒáˆ ሲያወጡ áŒáŠ• አንቆáˆáŒ£áˆˆáŠ•â€ºâ€º ያሉት አáŠáŒ‹áŒˆáˆ አካሠáŠá‹á¡á¡ ሀቀኛ ተቃዋሚዎችን ተቀባá‹áŠá‰µáŠ“ ተደማáŒáŠá‰µ የማሳጣትና ከሕá‹á‰¥ የመáŠáŒ ሠድáˆáŒŠá‰µ አካሠáŠá‹á¡á¡
በሌላ በኩáˆáˆ áˆáŠ”ታዠከአብዮታዊ ዴሞáŠáˆ«áˆ² መáˆáˆ… አንáƒáˆáˆ á‹á‰³á‹«áˆá¡á¡ በáˆáˆáŒ« ላዠየተመሠረተ አáˆá‰£áŒˆáŠáŠ“á‹Š ሥáˆá‹“ት (Electoral Authoritarian) የመáˆáŒ ሠመáˆáˆ… አካሠáŠá‹á¡á¡ አብዮታዊ ዴሞáŠáˆ«áˆ² የá‹áˆµáˆ™áˆ‹ ደሞáŠáˆ«áˆ² áŠá‹á¡á¡ ለመኖሠየሚáˆá‰€á‹µáˆ‹á‰¸á‹ á“áˆá‰²á‹Žá‰½ የአጋáˆáŠá‰µ ሚና ወá‹áˆ የማስመሰሠሚና የሚጫወቱ የáˆáˆáŒ« ጨዋታዎችን የሚያሳáˆáˆ© ሕáˆá‹áŠ“ የሌላቸዠአሻንጉሊቶች ብቻ ናቸá‹á¡á¡  የአá‹áˆ« á“áˆá‰² አገáˆáŒ‹á‹ መሆን አለባቸá‹á¡á¡ ጠንካራáŠá‰µáŠ“ ተቀናቃáŠáŠá‰µáŠ• አá‹áˆá‰…ድáˆá¡á¡ ድáˆáŒŠá‰± በተáŒá‰£áˆ የአንድ á“áˆá‰² ሥáˆá‹á‰µ የመáጠሠእንቅስቃሴ አካሠáŠá‹á¡á¡ እስከአáˆáŠ• ካáˆá‰°áˆáŒ ረ ማለት áŠá‹á¡á¡ የኢህአዴጠአብዮታዊ ዴሞáŠáˆ«áˆ² የዴሞáŠáˆ«áˆ² አዋላጅ ዋና መሣሪያ የሆáŠá‹áŠ• áŠáƒáŠ“ áትሓዊ áˆáˆáŒ«áŠ• አá‹á‰€á‰ áˆáˆá¡á¡ በአáሪካ ተሞáŠáˆ® ላዠጥናት ያካሄዱ ዲያመራድ የተባሉ áˆáˆáˆ áሪደሠሀá‹áˆµ (Freedom House) በተባለዠተቋሠጥናት ላዠበመመáˆáŠ®á‹ የአáሪካን መንáŒáˆ¥á‰³á‰µ አራት ቦታ ላዠá‹áˆ˜á‹µá‰§á‰¸á‹‹áˆá¡á¡ እኚሠáˆáˆáˆ ኢትዮጵያን የመደቡት በá‹áˆµáˆ™áˆ‹ ዴሞáŠáˆ«áˆ² (Pseudo-Democracy) áˆá‹µá‰¥Â á‹áˆµáŒ¥ áŠá‹á¡á¡ ዓለሠአቀá ደረጃን á‹«áˆáŒ በበየመድብለ á“áˆá‰² áˆáˆáŒ«á‹Žá‰½áŠ• ለá‹áˆµáˆ™áˆ‹ የሚያካሂዱ ማለት áŠá‹á¡á¡ ዋና ዓላማá‹áˆ አንድን አáˆá‰£áŒˆáŠáŠ• á“áˆá‰²áŠ• ለረጅሠጊዜ ሥáˆáŒ£áŠ• ላዠእንዲቆዩ ለማድረጠሲሆን በሌላ በኩáˆáˆ áˆáˆ‹áŒ ቆራጠአገዛዞች በዓለሠአቀá ማህበረሰብ áŠá‰µ ተቀባá‹áŠá‰µ እንዲያኙና የተሻለሠገጽታ እንዲኖáˆáˆ«á‰¸á‹ ለማድረጠáŠá‹á¡á¡Â ‘’Index Politics ’’  በ2á‹1ዠባወጣዠየዴሞáŠáˆªáˆ± ደረጃ Democracy index-The Economist Intelligence unit 60 መመዘኛዎችን ተጠቅሞ ኢትዮጵያን በአáˆá‰£áŒˆáŠáŠ•áŠá‰µ ሥáˆá‹“ት á‹áˆµáŒ¥ ያለች አገሠብሎ መድቧታáˆá¡á¡
በሌላ በኩሠሲታá‹áˆ ኢህአዴጠአንዳንዴ በáŒáˆáŒ½ ሌላ ጊዜ በተዘዋዋሪ áˆáˆ›á‰µáŠ•áŠ“ የዴሞáŠáˆ«áˆ²áŠ• ትስስáˆáŠ“ á‰áˆáŠá‰µ ለማደብዘዠእንዲያá‹áˆ ለመለያየት የሚያደáˆáŒˆá‹ እንቅስቃሴ አካáˆáˆ áŠá‹á¡á¡ እራሱን áˆáˆ›á‰³á‹Š መንáŒáˆ¥á‰µ ብሎ በመሰየሠዋናዠየአገራችን ችáŒáˆ የáˆáˆ›á‰µá£ የዳቦ ጥያቄ áŠá‹ የሚለዠአካሄድ አካሠáŠá‹á¡á¡ á‹áˆ…ሠዴሞáŠáˆ«áˆ²áŠ• ለማኮላሽት የሚቀጠáˆá‰ ት ስáˆá‰± አካሠáŠá‹á¡á¡ እንደ እá‹áŠá‰± ከሆአáŒáŠ• ዓመታት የáˆáŒ ስለ ዴሞáŠáˆ«áˆ² የተደረጉ በáˆáŠ«á‰³ ጥናቶች የሚያሳዩት እá‹áŠá‰³á‹Žá‰½ አሉá¡á¡ በዴሞáŠáˆ«áˆ²á‹«á‹Š የá–ለቲካ ሥáˆá‹“ትና የኢኮኖሚ እድገትና áˆáˆ›á‰µ መካከሠቀጥታ áŒáŠ•áŠ™áŠá‰µ አለá¡á¡ እንደያá‹áˆ áˆáˆˆá‰± አá‹áˆˆá‹«á‹©áˆ ማለት á‹á‰€áˆ‹áˆá¡á¡ ዴሞáŠáˆ«áˆ² áˆáˆ›á‰µáŠ• ያሳድጋሠሲባሠáˆáŠ• ማለት እንደሆአáŒáˆáŒ½ መሆን አለበትá¡á¡ ዴሞáŠáˆ«áˆ² ለኢኮኖሚ እድገትና ለáˆáˆ›á‰µ የሚያስáˆáˆáŒ‰ የá–ለቲካ ተቋማት በጥሩ áˆáŠ”ታ እንዲሰሩ á‹«á‹°áˆáŒ‹áˆÂ ማለት áŠá‹á¡á¡ የሕጠየበላá‹áŠá‰µ á‹áŠ¨á‰ ራáˆá£ የáŒáˆˆáˆ°á‰¦á‰½ ሰብዓዊና የሲቪሠመብቶችና áŠáƒáŠá‰¶á‰½ á‹áŠ¨á‰ ራሉᣠመáˆáŠ«áˆ አስተዳደáˆáŠ• ያሰáናáˆá¡á¡ የáŠáƒ ገበያ ሥáˆá‹“ትን ያረጋáŒáŒ£áˆá£ ሙስናን á‹áŠ¨áˆ‹áŠ¨áˆ‹áˆ ማለት áŠá‹á¡á¡ የሕጠየበላá‹áŠá‰µ መከበሠለእድገትና áˆáˆ›á‰µ ወሳáŠáŠ“ á‰áˆá ጉዳዠáŠá‹á¡á¡ የሕጠየበላá‹áŠá‰µ መሠረቱ á‹°áŒáˆž የዴሞáŠáˆ«áˆ²á‹«á‹Š ተቋማት መኖሠáŠá‹á¡á¡ á‹áˆ…ሠመድበለ á“áˆá‰² ሥáˆá‹“ትንᣠáŠáƒáŠ“ áትሓዊ áˆáˆáŒ«áŠ•á£ áŠáƒ የብዙሃን መገናኛዎችን መኖáˆáŠ“ በብቃት መስራትን ያካትታáˆá¡á¡
በሌላ አንáƒáˆ ሲታየ á‹°áŒáˆž አáˆá‰£áŒˆáŠáŠ“á‹Š ሥáˆá‹“ት ለንብረት ባለቤትáŠá‰µ አደገኘáŠá‰µ አለá‹á¡á¡ ኪራዠሰብሳቢáŠá‰µ (በኢህአዴጠትንታኔ) የተወጠናወተዠáŠá‹á¡á¡ የሕጠየበላá‹áŠá‰µáŠ• አያሰáንáˆá¡á¡ አáˆá‰£áŒˆáŠáŠ–ች በታሪáŠáˆ ሆአዛሬ የሚታወá‰á‰µ የመንáŒáˆ¥á‰µ ሥáˆáŒ£áŠ• ጠቅáˆáˆŽ በመያá‹áŠ“ ከዚህሠየሚመáŠáŒ¨á‹áŠ• ጥቅማ ጥቅሞች ለራሳቸá‹áŠ“ ደጋáŠá‹Žá‰»á‰¸á‹ በተለá‹áˆ በሥáˆáŒ£áŠ• ላዠእንዲቆዩ የሚረዱዋቸá‹áŠ•  በማበáˆá€áŒ áŠá‹á¡á¡ ሙስና የተንሰራáˆá‰ ት ሥáˆá‹“ት áŠá‹á¡á¡ የáŠáƒ ገበያን ያዛባሉ በመሆኑሠለáˆáˆ›á‰µáŠ“ ለእድገት አመቺ አá‹á‹°áˆˆáˆ™ ብቻ ሳá‹áˆ†áŠ• á€áˆ ናቸዠማለት á‹á‰»áˆ‹áˆá¡á¡ ታዲያ በáˆáˆ›á‰³á‹Š መንáŒáˆ¥á‰µ ስሠእየተáˆá€áˆ˜ ያለዠá€áˆ¨-áˆáˆ›á‰µáŠ“ እድገት ሥራዎች ናቸá‹á¡á¡ áˆáˆ›á‰µáŠ“ እድገት ያመጣ መንáŒáˆ¥á‰µ ወá‹áˆ ገዢ á“áˆá‰² áˆáˆáŒ«áŠ• ለማሸáŠá ሕá‹á‰¥áŠ• ማስáˆáˆ«áˆ«á‰µá£ ሕá‹á‰¥áŠ• በአንድ ለአáˆáˆµá‰µ መጠáˆáŠáᣠተቃዋሚ á“áˆá‰²á‹Žá‰½áŠ•áŠ“ አባሎቻቸá‹áŠ• ማሰሠማዋከብᣠሕá‹á‰£á‹Š ስብሰባዎች በስáˆá‰µáŠ“ በዘዴ መከáˆáŠ¨áˆá£ የáˆáˆáŒ«áŠ• ሥáˆá‹“ት ሚሰጥራዊáŠá‰µ ለማሳጣትና የቡድን ሥራ ማድረጠአያስáˆáˆáŒˆá‹áˆ áŠá‰ áˆá¡á¡
በአጠቃላዠየáˆáˆáŒ« ሥáŠ-áˆáŒá‰£áˆ ደንብ áˆáˆáˆ™ ድራማ áˆáŠáŠ•á‹«á‰± áŒáˆˆáŒ½ áŠá‹á¡á¡ ኢህአዴጠሥáˆáŒ£áŠ• ላዠለመቆየት (ስንት ዓመት እንደሆáŠáˆ የሚታወቅ አá‹áˆ˜áˆµáˆáˆ)
ኢ-ዴሞáŠáˆ«áˆ²á‹«á‹ŠáŠ“ ኢ-ሕገ-መንáŒáˆ¥á‰³á‹Š አሠራሠየመጠቀሠስáˆá‰± አካሠáŠá‹á¡á¡ ጽሑáŒáŠ• በቀድሞ የአሜሪካን á•áˆ¬á‹šá‹°áŠ•á‰µ ጆን.ኤá.ኬኔዲ አáŠáŒ‹áŒˆáˆ አጠቃáˆáˆ‹áˆˆáˆá¡á¡ ‘’Those who make peaceful revolution impossible will make violent revolution inevitable’’ ከሞላ ጎደሠሲተረጎሠሠላማዊ ለá‹áŒ¥áŠ• የማá‹á‰»áˆ የሚያደáˆáŒ‰ ሰዎች የአመጽ ለá‹áŒ¥áŠ• የማá‹á‰€áˆ á‹«á‹°áˆáŒ‰á‰³áˆ ማለት áŠá‹á¡á¡ የኢትዮጵያ áˆáŠ”ታ ሲታዠደáŒáˆž የሚያስáˆáˆáŒ‹á‰µ ሠላማዊና ሕጋዊ ለá‹áŒ¥ áŠá‹á¡á¡ አገራችን á‹°áŒáˆž በብዙ ችáŒáˆ®á‰½ የተተበተበች ናትá¡á¡ ስለዚህ መáትሔዠየáˆáˆáŒ« ሥáŠ-áˆáŒá‰£áˆ áˆáˆ¨áˆ™ አá‹á‹°áˆˆáˆá¡á¡ ጉዳዩ ከáˆáˆáŒ« በላዠáŠá‹á¡á¡ ጉዳዩ ከሥáˆáŒ£áŠ• በላዠáŠá‹á¡á¡ ጉዳዩ የአገáˆáŠ“ የሕá‹á‰¥ ጉዳዠáŠá‹á¡á¡ ጉዳዩ የታሪáŠáˆ የሕáŒáˆ ተጠያቂáŠá‰µ የሚያስከትሠáŠá‹á¡á¡ ስለሆáŠáˆ ዛሬሠከረáˆá‹°áˆ ቢሆን ኢህአዴáŒáŠ“ እሱ የሚመራዠመንáŒáˆ¥á‰µ በሰከአአዕáˆáˆ®áŠ“ ኃላáŠáŠá‰µ በተሞላበት áˆáŠ”ታ የኢትዮጵያ ጉዳዠያገባናሠከሚሉ ተቃዋሚ á“áˆá‰²á‹Žá‰½áŠ“ ሌሎች ባለድረሻ አካላት ጋሠቅድመ áˆáŠ”ታ የሌለዠድáˆá‹µáˆáŠ“ á‹á‹á‹á‰µ ማድረጠአለበት እላለáˆá¡á¡ ወá‹áˆ  ከሥአáˆáŒá‰£áˆ ደንቡ የተለየ በቂ áˆáŠ¨áŠá‹«á‰µ መáˆáˆˆáŒ á‹áŠ–áˆá‰ ታáˆá¡á¡ የሚያገናኘንᣠየሚያወያየን የጋራ አጀንዳ የለንሠማለት ጠቃሚሠተገቢሠአá‹á‹°áˆˆáˆá¡á¡ የጋራ አገሠአለንᣠየሕጠየበላá‹áŠá‰µáŠ“ የመáˆáŠ«áˆ አስተዳደሠከáተኛ ችáŒáˆ አለብንᣠአብዛኛዠሕá‹á‰¥ በድህáŠá‰µ እየማቀቀ ጥቂቶች የሚበለጽጉባትᣠየሚንደላቀá‰á‰£á‰µ አገሠá‹áˆµáŒ¥ áŠáŠ• ያለáŠá‹á£ የሰብዓዊና የዴሞáŠáˆ«áˆ² መብቶች ጥሰት ተንሰራáቷáˆá£ የብዙሃን መገናኛ አá‹á‰³áˆ®á‰½ የአንድ á“áˆá‰² መገáˆáŒˆá‹«á‹Žá‰½ ሆኗáˆá¡á¡ áŠáƒ á•áˆ¬áˆµ በሞት አá‹á ላዠáŠá‹á£ ቅድመ ሳንሱሠበጓሮ በሠእየመጣ áŠá‹á£ የአሜሪካ ድáˆáŒ½áŠ“ የጀáˆáˆ˜áŠ ሬዲዮኖች እየታáˆáŠ‘ áŠá‹á¡á¡ የቡድኖች የመጨቆን ስሜት የመከá‹á‰µ ስሜት እየጨመረ áŠá‹á£ ሙስና ተንሠራáቷáˆá¡á¡ ወ.ዘ.ተእáŠá‹šáˆ… ጉዳዮች እንድንወያá‹á£ እንድንáŠáŒ‹áŒˆáˆ ካáŠáˆ± ሊያወያዩን የሚችሉ ጉዳዩች áˆáŠ• ሊሆኑ á‹á‰½áˆ‹áˆ‰? አገራዊ መáŒá‰£á‰£á‰µáŠ“ እáˆá‰€ ሠላሠመáˆáŒ ሠአለበትá¡á¡ á‹áˆ… ሳá‹áˆ†áŠ• ቀáˆá‰¶ ኢህአዴጠበለመደዠየáŒá‰µáˆáŠá‰µ አቋሙ ቀጥሎ እንደ áˆáˆáŒŠá‹œá‹ áˆáˆ‰ ‹‹ áˆáˆˆáˆ áŠáŒˆáˆ የሚከለሰá‹á£ የሚለወጠá‹á£ በመቃብሬ ላዠáŠá‹â€ºâ€º የሚሠከሆአá‹áˆ…á‹ á‹áˆá€áˆ ዘንድ የáŒá‹µ á‹áˆ†áŠ“áˆá¡á¡
(ከአስራት ጣሴ የአንድáŠá‰µ ዋና á€áˆáŠ)
        በáትሕ ጋዜጣ ሰኔ 22 ቀን 2á‹á‹4 ዓሠየወጣ ጽáˆá
ኢትዮጵያን እáŒá‹šáŠ ብሔሠá‹á‰£áˆáŠ«á‰µ! á‹áŒ ብቃትሠ!
Average Rating