Read Time:12 Minute, 47 Second
የ‹‹ኢትዮጵያ›› ደራሲዎች ማህበሠከኢትዮጵያ á–ሰታ አገáˆáŒáˆŽá‰µ ጋሠበመተባበሠየማስታወሻ ቴáˆá‰¥áˆ ከተዘጋጀላቸዠየአማáˆáŠ› ደራሲዎች á‹áˆá‹áˆ ዉስጥ የአሠቀá‹áˆ³áˆ አáˆá‹ˆáˆá‰… ገ/የስ ስሠሳዠእንዴት ሊሆን á‹á‰½áˆ‹áˆ? ኢትዮጵያá‹á‹«áŠ• áŒáˆ«á‹šá‹«áŠ’ በአገሩ ሊሰራለት የታሰበá‹áŠ• ሃወáˆá‰µ እንድንቃወሠበትጋት እያስታወሱን ባለበት ወቅት የራሳችን ገራዚያኒ አዚሠሃወáˆá‰µ እያሰራንለት áŠá‹? እና ለáˆáŠ• የአማáˆáŠ› ቋንቋ ደራሲዎች ብቻ ተመረጡ? የሚሠጥያቄዎች á‹á‹¤ ማብራሪያ ለማáŒáŠ˜á‰µ ወደ <<ኢትዮጵያ>> ደራሲዎች ማህበሠጎራ አáˆáŠ©á¤
1. ጥያቄ አንድ – አáˆá‹ˆáˆá‰… ገ/የስ ኢትዮጵያ በጣሊያን እንድትገዛ(ቅአገዛት ስሠእንድትሆን) ሽንጣቸá‹áŠ• ገትረዠየሞገቱ ሰዠሆáŠá‹ እያለ (በጣሊያን መወረራችንን á‹á‹°áŒá‰á‰³áˆ) እንዴት የማስታወሻ ቴáˆá‰¥áˆ á‹áˆ°áˆ«áˆ‹á‰¸á‹‹áˆ? áˆá‰¥ አድáˆáŒ‰á¤ የሮማ ካቶሊአየጣáˆá‹«áŠ•áŠ• ጦሠባáˆáŠ« በመሸኘቷ áŠá‹ á‹á‰…áˆá‰³ እንድትጠá‹á‰… ኢትዮጵያá‹á‹«áŠ• እየተሟገቱ ያሉትá¡á‰ áˆáˆ‰á‰± መካከሠáˆá‹©áŠá‰µ á‹áŠ–ሠá‹áˆ†áŠ•? ማህበሩስ ባዘጋጀዠብሮሸሠየአሠቀá‹áˆ³áˆáŠá‰µ ማእረጠከጣሊያን መንáŒáˆµá‰µ እንዴት ማáŒáŠ˜á‰µ እንደቻሉ ለáˆáŠ• አáˆáŒˆáˆˆá€á‹áˆ?
ከማህበሩ ያገኘáˆá‰µ áˆáˆ‹áˆ½á¡- እኛ ለአማáˆáŠ› ስáŠá…áˆá ያደረጉት አስተዋá…ኦ እንጂ የሰዎቹ áŒáˆˆ ታሪአአናá‹áˆá¡á¡
የትሠáጪዠዱቄቱን አáˆáŒá‹ ማለት መሆኑ áŠá‹ እንáŒá‹²áˆ…á¡á¡ áŒáŠ• ለተማሪዎች ስናስተáˆáˆ የአáˆá‹ˆáˆá‰…ን ባንዳáŠá‰µ ወá‹áˆµ ለአማáˆáŠ› ስáŠá…áˆá ያደረጉት አስተዋá…ኦ ወደ አእáˆáˆ®áŠ ቸዠቀድሞ እንዲመጣ የáˆáŠ•áˆáˆáŒˆá‹?
2. አáˆá‹ˆáˆá‰… ከባንዳáŠá‰³á‰¸á‹ በተጨማሪ የሚታወá‰á‰µ በዘሠጥላቻ á…áˆá‹á‰¸á‹ áŠá‹á¡á¡
ዳáŒáˆ›á‹Š አጤ áˆáŠ•áˆŠáŠ በሚሠለአᄠáˆáŠ•áˆŠáŠ እጅ መንሻáŠá‰µ በáƒá‰á‰µ መá…ሃá‹á‰¸á‹ (አስቡት እáŠá‹°áŒˆáŠ“ በታተመዠየመá…ሃበሽá‹áŠ• ላዠየመቶ አመት ባለá€áŒ‹ ታላቅ መá…ሃá á‹áˆ‹áˆ)
“áˆáŠ•áˆŠáŠÂ በáŠáŒˆáˆ°áˆáŠáŠ“ á‹áˆ… አáˆá‰ ጣ ትáŒáˆ¬Â በጠá‹áˆáŠÂ እያለ የማመáŠÂ ሰá‹Â በኢትዮጵ አáˆáŠá‰ ረáˆâ€ ( áŒˆá… 48)“ጎጃáˆáŠ•Â የመሰለ ደáŒÂ አገáˆáˆÂ ሶስት ወáˆÂ ሙሉ በትáŒáˆ¬Â አንበጣ ተመደመደ†(ገá… 52)“የትáŒáˆ¬Â ወታደáˆÂ በዚያ ጉረሮ በሚáቅ ቋንቋá‹Â ኩሪ ኩሪ እያለ እáˆáŒ‰á‹Â አስወረዳትá¤Â እመጫት ጡቷ ደረቀባት†(ገá…54)
ብለዠá…áˆá‹ áŠá‰ áˆáŠ“ ለሽáˆáˆ›á‰µ ካበቃቸዠአንዱ መስáˆáˆá‰µ á‹áŠ¼ á‹áˆ†áŠ• ብሎ መጠáˆáŒ ሠá‹á‰»áˆ á‹áˆ†áŠ•?
3. ጥያቄ áˆáˆ‰á‰µá¡- ደብተራ áስሃን እንዴት አላካተታችáˆá‰µáˆ?
በማህበሩ á…/ቤት ያገኘኋቸዠሰዠáˆáˆ‹áˆ½á¡ ደብተራ áስሃን አንድ አᄠáˆáŠ•áˆŠáŠ ላዠችáŒáˆ ያለበት áትህ ጋዜጣ ላዠየሚá…á ዮናስ የሚባሠáˆáŒ… ሲጠቅሰዠስሙን አስታá‹áˆ³áˆˆáˆá¡á¡
የኔ ማብራሪያ –
‹‹ደብተራ áስሃ ማለት የáŠÂ አáˆá‹ˆáˆá‰… ዘመን ሰá‹(Contemporary) áŠá‹á¡á¡Â ጦብላህታ የሚáˆÂ áˆáŠ¥áˆµÂ ያለá‹Â የትáŒáˆáŠ›áˆá‰¥Â ወለድ á…ááˆá¡á¡ ደብተራ áስሃ የመጀመሪያ የትáŒáˆáŠ›Â áˆá‰¥Â ወለድ የደረሱት እ.አ.አ. በ1895 ሲሆኑ አáˆá‹ˆáˆá‰… áŒáŠ•á‹¨áˆ˜áŒ€áˆ˜áˆªá‹«Â የአማáˆáŠ›Â áˆá‰¥Â ወለድ የደረሱት(የታተመá‹) በኛ አቆጣጠáˆÂ በ1900 áŠá‹á¡á¡á‹¨áˆ˜áŒ€áˆ˜áˆªá‹«Â የአማáˆáŠ›Â áˆá‰¥á‹ˆáˆˆá‹µÂ ደራሲ መሆን ያሸáˆáˆ›áˆá¡á¤Â የመጀመáˆá‹«Â የትáŒáˆáŠ›(የኢትዮጵያ?) áˆá‰¥Â ወለድ ደራሲ መሆን áŒáŠ•Â እንኳንስሊያሸáˆáˆÂ ስáˆáˆ… እንኳን አá‹á‰³á‹ˆá‰…áˆá¡á¡ እና የኢትዮጵያ ደራሲዎች ማህበáˆÂ ሳá‹áˆ†áŠ•Â የአማáˆáŠ›Â ቋንቋ ደራሲዎች ማህበáˆáˆ˜á‰£áˆÂ áŠá‹Â ያለባችሠ››
የሚሠድáˆá‹³áˆœá‹¨áŠ• ከተናገáˆáŠ© በኋላ ተጨማሪ ጥያቄ ሰáŠá‹˜áˆáŠ©-ᤠ‹‹ áˆáŠ• ያህሠበእንáŒáˆŠá‹˜áŠ› ቋንቋ የáƒá‰ ኢትዮጵያá‹á‹«áŠ• ደራሲዎች አáˆá‰¹áˆ…? ››
የማሕበሩ ሀላáŠá‹Žá‰½ አንድ ሶስት የሚሆኑ ደራሲዎችን ከጠቀሱáˆáŠ በኋላ ‹‹The shadow of my company›› የሚሠáˆáŠ¥áˆµ ያለዠáˆá‰¥á‹ˆáˆˆá‹µ ደራሲስ ታá‹á‰á‰³áˆ‹á‰¹áˆ… የሚሠጥያቄ ስወረá‹áˆ መáˆáˆ± አናá‹á‰€á‹áˆ ሆáŠá¡á¡
አንደኛá‹áŠ• በማህበሩ ላዠያለአአስተያየት ተዛብቷáˆáŠ“ ‹‹ ደራሲá‹áŠ• ያላወá‰á‰µ ደራሲዠትáŒáˆ«á‹‹á‹ (የትáŒáˆ«á‹ ሰá‹) á‹«á‹áˆ የህወሓት ታጋዠየáŠá‰ ረ ስለሆአá‹áˆ†áŠ•? ›› የሚሠጥያቄ ወደ አእáˆáˆ®á‹¨ መጣá¡á¡
4. በአዲስ አበባ ዩኒቨáˆáˆ²á‰² የኢትዮጵያ ቋንቋዎች ጥናት ኢንስቲትዩት በቢá’አሠጥናት ታጥᎠ‹‹ የአማáˆáŠ› ቋንቋ ትáˆáˆ…áˆá‰µ áŠáሠ›› ሲሆንᤠየዲá“áˆá‰µáˆ˜áŠ•á‰± (የትáˆáˆ…áˆá‰µ áŠááˆ) ሃላáŠá‹ በáˆáŠáŠ•á‹«á‰µ አስደáŒáˆá‹ ያቀረቡት ተቃá‹áˆž ከቢá’አሠኮሚቴ በስተቀሠየአብዛኛá‹áŠ• ኢትዮጵያዊ ቀáˆá‰¥ ስቦ እንደáŠá‰ ሠአáˆáŠ“ለáˆá¡á¡
አáˆáŠ• áŒáŠ• ለአማáˆáŠ› ቋንቋ ደራሲዎች የማስታወሻ ቴáˆá‰¥áˆ እንዲሰራላቸá‹áŠ“ በአንጻሩ የእአደብተራ áስሃን ስማችá‹áŠ• እንኳን ለማወቅ á‹«áˆá‰»áˆ‰á‰µ(á‹«áˆáˆáˆˆáŒ‰á‰µ?) እáŠá‹› መáˆáˆ…ራን መሆናቸá‹áŠ• ሳá‹á‰… áŒáŠ• የቢá’አሠኮሚቴ አባላት ‹‹የመáˆáˆ…ራኑን አመለካከት/አስተሳሰብ በጥናታቸዠደáˆáˆ°á‹á‰ ት á‹áˆ†áŠ•?›› የሚሠሃሳብ አጫረብáŠá¡á¡
ኮሚቴዎቹ ‹‹ የኢትዮጵያ ›› ቢባáˆáˆ የሚያተኩሩት የአማáˆáŠ› ቋንቋ ላዠስለሆአ‹‹ የአማáˆáŠ› ቋንቋ ትáˆáˆ…áˆá‰µ áŠáሠ›› ተብሎ ቢጠራ á‹áˆ»áˆ‹áˆ áŠá‰ ሠያሉትá¡á¡ የኢትዮጵያ ደራሲዎች ማህበáˆáŠ“ የአአዩ የአማáˆáŠ› ቋንቋ መáˆáˆ…ራን በተáŒá‰£áˆ የቢá’አሠኮሚቴá‹áŠ• ድáˆá‹³áˆœ አጠናከሩት እንጂ የተለየ ሆኖ አáˆá‰°áŒˆáŠ˜áˆá¡á¡
5. ኢትዮጵያ áˆá€á‰µ የሞላባት አገሠአá‹á‹°áˆˆá‰½? ‹‹አáŠáˆ±áˆ ለወላá‹á‰³ áˆáŠ‘ áŠá‹? ›› ተብሎ ሲያበቃ የአáŠáˆ±áˆ ሀá‹áˆá‰µ አስመላሽ ኮሚቴ ሰብሳቢ የወላá‹á‰³ ሰዠእንደሆኑት áˆáˆ‰á¤ የአáˆá‹ˆáˆá‰…ን የማስታወሻ ቴáˆá‰¥áˆ ያዘጋጀላቸዠመ/ቤት ሃላአየትáŒáˆ«á‹ ሰዠናቸá‹á¡á¡ አቶ ጊደዠስለ አáˆá‹ˆáˆá‰… የሚያá‹á‰á‰µ áŠáŒˆáˆ á‹áŠ–ሠá‹áˆ†áŠ•? እስቲ የáˆá‰³á‹á‰‹á‰¸á‹ ካላችሠጉዳዩን አንሱላቸá‹á¤á¤
6. በደራሲዎች ማህበሠያገኘኋቸዠሰዠየማህበሩ ሰዎች ወደ ትáŒáˆ«á‹ ጉዞ ለማድረጠእቅድ እንዳላቸዠáŠáŒˆáˆ©áŠ (ጉዞዠበጠቅላዠሚኒስትሩ ሞት ተራዘመ እንጂ መስከረሠመጀመሪያ ላዠáŠá‰ ሠለማድረጠየታሰበá‹)á¡á¡ የአማáˆáŠ› ስáŠá…áˆá ላዠማብራáˆá‹« ለመስጠት á‹áˆ†áŠ• የጉዞዠአላማ?
ለማንኛá‹áˆ አኔ á‹°áŒáˆž ወደ መá‰áˆˆ እየሄድኩ ስለሆአማህበራቹህ የትáŒáˆáŠ› ደራሲዎችን ሊወáŠáˆ እንደማá‹á‰½áˆ ከትáŒáˆáŠ› ቋንቋ ሙህራን ጋሠእáŠáŒ‹áŒˆáˆá‰ ታለáˆá¤ የትáŒáˆáŠ› ቋንቋ ስáŠá…áˆá ከአማáˆáŠ› á‹á‰€á‹µáˆ›áˆ እየተባለ የሚወራዠትáŠáŠáˆˆáŠ› ከሆáŠáˆ በጥናት አስደáŒáˆá‹ በአደባባዠእንዲሞáŒá‰± ለእአዳንኤሠተኽሉ ሃሳብ አቀáˆá‰£áˆˆáˆ ብየ ከማህበሩ á…ህáˆá‰µ ቤት ወጣáˆá¡á¡
*****************
The author Tesfakiros Arefe can be reached at:Â tesfa_kiros@yahoo.com.
Average Rating