Print
Email
0
0
addisstandard /
አቶ ጌታቸው አለሙ, ለአዲስ ደረጃ አዲስ አበባ, ጁላይ 31/2018 – በኢትዮጵያ ባለፉት ሦስት ወራት ምን እየተካሄደ ነው? በበርካታ የአገሪቱ ክልሎች ለአራት ዓመታት ያህል የጸረ-ሙስና ተቃውሞ ክትትል, በአብዛኛው በሀገሪቱ ወጣት ህዝብ ላይ የተደረገው ተቃውሞ ተቆጣጣሪው ገዢዎቹ ከፍተኛ ደረጃ ላይ እንዲደርሱ አድርጓቸዋል. ሆኖም ግን የገዢው ፓርቲ ኢሕአዴግ የመጀመሪያው የኦሮሞ ሊቀመንበር መምህሩ ሲመጣ በጣም የከፋ ነበር. ከዛም በኋላ በሁለቱም ቃላቶች እና ድርጊቶች ውስጥ የተደረጉ ለውጦች ተደርገዋል. ይህም የመንግስት እስረኞችን እንደ “ተፎካካሪ ፓርቲዎች” ማፅደቅ, የመለወጥ ሕግን ማፅደቅ ቃል ኪዳንን ማፅደቅ, የፖለቲካ እስረኞችን ማፈላለግ, በሀገር ውስጥም ሆነ በውጭ የሚመጡ ፖለቲካዊ ኤጀንሲዎችን በመጋበዝ እና በመሳተፍ, ኤርትራ እና ከጎረቤት ሀገራት ጋር የዲፕሎማሲያዊ ግንኙነትን ማጠናከር (የቀድሞው የኢትዮጵያ መንግስት በጥርጣሬ ይታያቸዋል) በመንግስት ባለቤትነት የተሰማሩ ድርጅቶችን ሙሉ በሙሉ እና ሙሉ በሙሉ ለማጥፋት ውሳኔ የመስጠት ውሳኔዎችን በማድረግ የኢትዮጵያን ዳያስፖራ በማጎልበት እና ሌሎችም እንዲሰሩ ማድረግ. ለውጡ በሀይል, በንግግር እና በመልዕክት መስመሮች ስር ተደራጅተው ለነበረችው ሀገር ለውጡ በጋራ የመደሰት እና ብስጭት የተሞላ ይመስላል. እናም የአገሪቱ ጠቅላይ ሚኒስትር ፕሬዚዳንት እና የአገሪቱ ጠቅላይ ሚኒስትር አቢ አህመድ (ዶክተር.) በፖለቲካ መድረክ ላይ እያገኟቸው ያሉት የድጋፍ ድጋፍ ደረጃ ከማሳያ የተሻለ ነው. ይህ ድጋፍ ገዢው ፓርቲ እንዲሻሻል ለመገፋፋት ልዩ ለሆኑ የፖለቲካ ክህለቶች እንደ ቅቡዕ ንጉሥ አድርጎ በመቁጠር ይደመድማል. ምንም እንኳን ጠቅላይ ሚኒስትሩ ህገ-መንግስቱን ጨምሮ ሁሉንም ነገር መተርጎማቸውን ቢያመለክቱም, በመሬት ላይ ያሉ ድርጊቶች እንደ መሬት ባለቤትነት, የገበያው ኃይልና ሚና, እና ለስቴቱ ጣልቃ ገብነት ገደብ ያሉ ዋነኛ ኢኮኖሚያዊ መስመሮች ናቸው. ገበያ ወደ ድርድር ሰንጠረዥ እየገፋፋ አይደለም.
ባለፉት ሦስት ዓመታት በአገሪቱ ውስጥ ምን እየተካሄደ እንደነበርና ጠቅላይ ሚኒስትር አቢ የሚሞክሩት ነገር ካለ, ኢትዮጵያ አንድ ሌላ ዘመናዊ ውዝግዳዊ ዘመንን እየተመለከተች ነው ማለቱ ነው. አገሪቱ እንዲህ ዓይነቱን ክስተት ለመዘርጋት ለመጀመሪያ ጊዜ አይታይም, ነገር ግን በዙሪያች ያለው ሁኔታ አሁን የተለየ ይመስላል. ስለ ቀልመት ድርድር መፅሀፍ ስለማየት, ጽንሰ-ሐሳቡ ሁሉንም የሚያካሂደው በሀገሪቱ ከፍተኛ ባለስልጣናት መካከል ያለውን ድርድር እና የፖለቲካ ቀውስ ነው. እንዲህ ዓይነቱ ውዝግብ ማነጣጠርን ለማስወገድ የሚያደርገውን የፖለቲካ ድርጅት ለመፍጠር እና በመደራደር የፖለቲካ አቀናጅቶን በማካተት ሁሉን አቀፍ የፖለቲካ ትስስር ለመፍጠር ይፈልጋል.
ምንም እንኳን የታዋቂ መደናገር ጽንሰ-ሐሳብ በአብዛኛው ፖለቲካ ቢሆንም ለሀገሪቱ ኢኮኖሚ ዕድገት ትልቅ ጠቀሜታ አለው. የፖለቲካ አወቃቀሮች ስለ አወቃቀሩ, ተፈጥሮአዊ, ተጠቃሚዎችን, የመሬት አጠቃቀምን እና ጥቅም ላይ የሚውሉ ስለሆነ በኢኮኖሚው ውስጥ ያለው ግንኙነት እና ተያያዥነት በጣም ከፍተኛ ነው. ፖለቲካዊ ውይይቱን ፖለቲካዊ ሳይንቲስቶች ትቶ ከሆነ የነዳጅ ኢኮኖሚያዊ ገጽታውን እንመርምር. በኢትዮጵያ ውስጥ እንዲህ ዓይነቱ ውዝግብ ለመጀመሪያ ጊዜ አይደለም. ታሪካዊውን ገጽታ ለመመልከት ጠቃሚ ሊሆን ይችላል. የእነዚህን ግኝት እና የጊዜ አመጣጥ ከንጉሳዊው የጨቋኞች ስርዓት (የደርግ አገዛዝ መውደቅ) በኋላ ከደረሱ በኋላ ምን እንደተከናወነ እና አሁን እየተፋፋመ ነው. የመጨረሻው የንጉሠ ነገሥታዊ አገዛዝ እንዲወድቅ ምክንያት የሆነው የኢኮኖሚ ቀውስ ኢኮኖሚያዊ አመጣጥ መዋቅራዊ መዋቅሩ ወሳኝ ነው. የግብርና ምርቶች (ጉልበት, ካፒታልና መሬት) በዋናነት የንጉሠ ነገሥቱ ባለቤት ናቸው. የምርት ውስንነት የባለቤትነት መዋቅርን እና እንዴት እንደሚመደቡ ሙሉ መብት የማግኘት መብት ተሰጥቶታል. ኢኮኖሚያዊ አነጋገር, ኢኮኖሚው እጅግ በጣም ጠቃሚ እና በንብረት ላይ የተመሰረተ ነበር. የግብርናው ምርታማነት ደረጃ, የሀገሪቱ ምጣኔ ሀብቱ እስከ 85% የሚሆነውን የሀገር ውስጥ ምርት ማሟላት እጅግ በጣም ዝቅተኛ እና በአጠቃላይም አልጠፋም. የ I ንዱስትሪ መሠረቱ ዝቅተኛ ነው, የመሠረተ ልማት አቅርቦት ግን አሳሳቢ ሆኖ አገልግሎት ሴክሽን ስፈላጊ ነው. ለምሳሌ ያህል,
በ 1973/74 ውስጥ የምርት አቅርቦት ከ 1% ያነሰ እንደነበረ ያሳያል. ኢኮኖሚያዊ ፖሊሲ አውጭ በስፋት ማእከላዊ ሆኗል እናም ከንጉሠ ነገሥቱ እራሱ እንደሚወጣ ይታሰባል. በአምስት ዓመት ዕቅዶች ስር የተወከለው, በዘመኑ የነበረው የኢኮኖሚ ፖሊሲ ትኩረትን “ዘመናዊነት” እና “ዘመናዊነትን” ለማምጣት ነበር. ትኩረቱም “የኢትዮጵያን ህዝብ በዘመናዊው መንገድ እንደታየው እና በንጉሠ ነገሥቱ ተገቢነት እንዳለው” ነው. እንደዚሁም የኢኮኖሚው ተቋማዊ አደረጃጀት የንጉሠ ነገሥቱ ከፍተኛ ሥልጣን “ኢኮኖሚያዊ ፖሊሲ አውጭ በስፋት ማእከላዊ ሆኗል እናም ከንጉሠ ነገሥቱ እራሱ እንደሚወጣ ይታሰባል. በአምስት ዓመት ዕቅዶች ስር የተወከለው, በዘመኑ የነበረው የኢኮኖሚ ፖሊሲ ትኩረትን “ዘመናዊነት” እና “ዘመናዊነትን” ለማምጣት ነበር. ትኩረቱም “የኢትዮጵያን ህዝብ በዘመናዊው መንገድ እንደታየው እና በንጉሠ ነገሥቱ ተገቢነት እንዳለው” ነው. እንደዚሁም የኢኮኖሚው ተቋማዊ አደረጃጀት የአገሪቱን የኢኮኖሚ እድገት እና ዘመናዊ አሰራርን “በሀገሪቱ እንዲወጣ” የንጉሠ ነገሥቱ ከፍተኛውን ስልጣን የሚወስን ነው. በእውነቱ ግን, የኢኮኖሚ መዋቅሩ, በዶር አሽማጉል እና በጄምስ ኤ ሮቢንሰን ቃላት, «ዘረፋ» ነው.
እነሱ በጊዜው የነበረውን ጥቂት የተዛመደ ዘይቤዎችን ለማበልጸግ የተነደፉ ሲሆን ይህም የንጉሠ ነገሥቱን እና የቤተሰቦቹን ጨምሮ በብዙሃኑ ወጪ ነው. አብዛኛዎቹ ህዝቦች የየራሳቸውን ጥቂቶች እና የተገናኙትን መብቶችን “አገልጋዮች” ሆነው ይቀራሉ. የካፒታል እና የመሬት ባለቤትነት የሌላቸው ብቻ ሳይሆኑ በራሳቸው የሥራ ጉልበት ላይ ያነጣጠረ ተፅእኖ ነበራቸው. በማክሮክ ደረጃ, ኢኮኖሚው በከፍተኛ ሁኔታ እያደገ ነበር. በንጉሠ ነገሥቱ ዘመን የነበረው ዕድገት አሉታዊ ነው. በአራት አስርት ዓመታት ጊዜ ውስጥ በንጉሱ አገዛዝ ዘመን በአማካይ በ 1.5 በመቶ ዕድገት በማስመዝገብ የውጪው መስክ ውጤታማ አልነበረም. የኃይል ማመንጫ 100 ሜጋ ዋት ነበር. ሥርዓተ-ፆታ እና ማህበራዊ አገልግሎት መስጠትን ጨምሮ, እንደ ስርዓቱ እና የጤና እንክብካቤ አቅርቦትን ጨምሮ, ስርዓቱ የተሻለ ሥራ እንደታየበት, ጠባብ እና የተወሳሰበ ነበር. ብዙሃ ህብረተሰቦች መሰረታዊ የማህበራዊ አገልግሎቶች አያገኙም. ይህ በድርጅታዊው ኢ-ፍትሃዊነት እና ተጨባጭነት ላይ የተመሰረተው በፖለቲካ አቀራረቡ ላይ የተንሰራፋው ፍትሃዊ ያልሆነ እና ፍትሃዊ ተፈጥሮን ለመጥቀስ አይደለም. ይህ አብዮት የፓውድል አገዛዝ እንዲወድቅ አድርጓል.
ከዚያ በኋላ የተደላደለ ኑሮ ተመጣጣኝ ነው, ይህም በአብዛኛው ውጤታማ እንዳልሆነ ይታመናል. ዋነኞቹ ተዋናዮች በወቅቱ በነበሩበት ወቅት ቁልፍ የኢኮኖሚ ሁኔታዎችን ያካትቱ ነበር. በጠረጴዛ ላይ የመሬት ባለቤትነት, የኢኮኖሚው መዋቅር, የኢኮኖሚው መንግስት ሚና, የግል ዘርፍ, የኢኮኖሚው አስተዳደር አቀራረብ, የህዝብ ኢንቨስትመንቶች, የገበያ መዋቅሮች እና የገበያ ሁኔታ የአካባቢው ኢኮኖሚ. ለቀድሞው የፈርኦን ስርዓት ታማኝ የሆኑ ጥቂቶች ብቻ ነበሩ ማለት ይቻላል. ይህም የሶሻሊስት ዘይቤዎችን ያዘለ ነበር. ይህ በኢኮኖሚያዊ ፖሊሲና ፖሊሲ መካከል ያለው ልዩነት እጅግ በጣም ብዙ አይደለም. በአርሶ አደሩ መሬት ላይ የአጠቃላይ ስምምነት ላይ የተመሰረተ ነው, ኢኮኖሚው በመዋዕለ ንዋይ ፍሰት እና በካፒታል ድልድል ወሳኝ ሚና ሲጫወት, የግሉ ዘርፍ ለግሉታዊ ተኮር ኢኮኖሚያዊ ጠቀሜታ እና ድጋፍ ሰጭ ሚና ያለው, ቁጥጥር የተደረገባቸው እና አካባቢያዊ ኢኮኖሚው ለጉዳቱ ተስማሚ ነው. ይሁን እንጂ በተመረጡት የፖለቲካ ድርጅቶች መካከል ልዩነቶች ነበሩ. በዚህም ምክንያት ከፍተኛ ባለሥልጣናት በንጉሠ ነገሥቱ ላይ ከደረሱ በኋላም እንኳን ሳይቀር ከብዙ ዓመታት በኋላ ቀጥለዋል. ከወታደራዊ ስልጣን የወሰደ እና ከፖለቲካዊ አቀማመጥ አንጻር ሲታይ ብቻ ከሽምቅ ፈላጭ ቆራጭ ስርዓት የመነጨው, ከሶሻሊስት ፊት ጋር አምባገነን ነበር. የውጤቱ የኢኮኖሚ ውጤት አስከፊ የኢኮኖሚ አፈፃፀም ነበር. በአገሪቷ ፈላጭ ቆራጭ አገዛዝ የመጀመሪያ አመታት ውስጥ የቡድን ዕድገት በአነስተኛ ግማሽ ደረጃ ውስጥ የቆየ ሲሆን በአብዛኛዎቹ የገዥው አካል መካከለኛና ዝቅተኛ ደረጃዎች ላይ ተደምስሷል.
የግብርና ምርታማነት በጣም ዝቅተኛ ሆኖ ነበር, ምንም እንኳን በሀገር ውስጥ ያሉ የእርሻ ስራዎች ወደ ትልቁ የአነስተኛ ገበሬዎች ምርት ስርዓት ቢጨመሩም. በወቅቱ በነበረው አገዛዝ ወቅት ከውጭው ኢንሹራንስ ያልተለመደ ሥራ ነበር. ለምሳሌ ያህል በአገሪቱ 17 ዓመታት ውስጥ አማካይ ዓመታዊ የዕድገት ዕድገት አልቀነሰም. በጠቅላላው የአገዛዙ ዘመን ውስጥ ለግሉ ዘርፍ ከ 2 እስከ 3.5 በመቶ ደርሷል. የወቅቱ የሂሳብ ልውውጥ (በአብዛኛው ለጠጣን እና ወታደራዊ መሳርያዎች) በሂሳብ ማጓጓዣ ሂሳብ (ሂሳብ) አማካኝነት የአሁኑን የሂሳብ ማነስ ወደ የማይጠበቅ ደረጃ ያመጣ ነበር. እና ብዙ የወለዶ ድጎማዎች ወታደራዊ ወጪን በመቀነስ የብድር ዕዳትን አስከትሏል. እየሰሩ ያሉ የመንግስት ገቢዎች ሸቀጣ ሸቀጦችን ለመክፈል እና የገበያ አለመረጋት መሰረታዊ ሸቀጦችንም እንኳን ለማቅረብ አስችሏል.
በትግራይ ህዝቦች ነጻ አውጪ ግንባር (ህወሃት) የሚመራው ፈላጭ ቆራጭ መንግስት ለረዥም ጊዜ የዘለቀውን ረዥም ጊዜ ተጉዟል እና በ 1991 ዓ / ም የኢትዮጵያ ዴሞክራቲክ ዲሞክራሲያዊ ግንባር (ኢሕአዴግ) ቅርፅ በመስጠት በርካታ ታጣቂ ቡድኖችን ተቀበለ. ከዚያ በኋላ ሌላኛው የበለጸጉ ድርድሮች ነበሩ. ይህ የቅንጅቱ ድርድር ማመቻቸት በኢኮኖሚው መዋቅር እና አስተዳደር ውስጥ ከፍተኛ ለውጥ አምጥቷል. በአድሎቹ መካከል ቁልፍነት ገበያ ላይ የተመሰረተ የኢኮኖሚ መዋቅር እውቅናን ያገኝ ነበር, ከመንግስት ጋር በመሆን የቁጥጥር እና ስርጭት ሚና. የግሉ ሴክተር የእድገት መመርያ መሆኑን እና በህግ መሠረት የሚገኝ የግል ሃብት መፍጠር ተቆጠረ. በእሱ ላይ በቀጣይነት ክርክር ቢካሄድም, የመሬት ይዝታ የግዛቱ ንብረት እንዲሆን ወስኗል።
የአገሪቱ ህዝቦች እና የአገሪቱ ህዝቦች, አርሶ አደር ከበሬቶች ጋር የተካፈሉ ገበሬዎች ናቸው. ሙስና እና ካፒታል ከመጠጥ ተሻሽለው በኋላ በመጨረሻ በገበያው ኃይሎች ይመራሉ. በመንግስት እና በገበያ የሚወሰን የኢኮኖሚ ፖሊሲ ወጣ. በአካባቢው ኢኮኖሚ የተመሰረተ ራሱን በራሱ በአስተዳደሩ በመታገዝ የአካባቢውን ህዝብ ለማገልገል ተደረገ. በሀገር ውስጥ ፍላጎቶች, ብሔራዊ ቅድሚያ ትኩረትዎች እና የተደራጁ ደንቦች እንዲመሩ የመንግስት ኢንቨስትመንት ተደረገ. የውጭ ምንዛሪ ተመን ሂደቱ የተቀናጀ እና የውጭ ዘርፎች በብሄራዊ እና በዓለም አቀፍ ገበያዎች መካከል ለሚነጣጠለው ትስስር ተደራጅተዋል. በሕግ አውጪነት ደረጃ, የዚህን ተመጣጣኝ ውጤት ውጤት ለንግድ ኢኮኖሚ ለውጦች ሕጋዊ መሠረት የሚያቀርብበት አብዛኛውን ጊዜ ነፃ የሆነ ሕገ-መንግሥት ነበር. ከመሬት ጋር ተመጣጣኝ ያለው ይህ ሀሳብ ኢኮኖሚያዊ አፈፃፀም, የግለሰብ ሀብትን መፍጠርን, የስራ ዕድልን ደረጃን, የተሻሻለ ምርታማነትን, የኢኮኖሚውን የገቢ ማሻሻያን እና የአከባቢን ኢኮኖሚ ማሻሻልን ያካትታል.
ለውጡን በአሃዛዊነት ለማሳየት ባለፉት 27 ዓመታት ውስጥ በአማካይ 7.5 በመቶ አድጓል. የግል ድጎማ ክምችት 18 በመቶ ደርሷል. ለግሉ ዘርፍ የሚሰጠው ብድር ደግሞ ከ 20 በመቶ በታች ሆኖ ነበር. የሥራ አጦች ቁጥር, ምንም እንኳን በትክክል ቁጥሩ ላይ ችግር ቢኖረውም, በከተሞች ውስጥ 16% ብቻ ነው. በተጠናቀቀው የበጀት ዓመት 306 ሚሊዮን ኩንታል የሰብል ምርት ማምረት ተችሏል. ባለፉት 8 ዓመታት የወጭ ንግድ መጠን በከፍተኛ ሁኔታ ቀንሶ የነበረ ቢሆንም እ.ኤ.አ. በ 2017 በ 3.1 ቢሊዮን ዶላር ገደማ መድረሱን ገልጸዋል. የትምህርት እና የጤና እንክብካቤ አቅርቦቶች በጣም ተሻሽለዋል, የአንደኛ ደረጃ ትምህርት ተሳትፎ ከ 90% በላይ እና የሕፃናት ሞት ወደ 53 / 1,000 ዝቅ ብሏል. ማራኪ አፈጻጸም ቢታይም, መዋቅራዊ ክፍተቶች አሁንም ከፍተኛ ናቸው.
ከእነዚህ ውስጥ በአብዛኛው በሀገሪቱ ውስጥ እኩልነት እየጨመረ, እዳ መጨመር, ሥራ አጥነት በብዛት, የአካባቢያዊ ሀብት ማነቃቃት, መሠረተ ልማት መሠረተ ልማት, የብድር ስርጭት ያልተለመደ የብድር ስርጭት, የሀብት ስብጥር መፃፍ ማትሪክስ, ከፍተኛ ጥራት ያለው የትምህርት ጥራት እና የጤና እንክብካቤ እና የተንቆረቆሉ ሙስናዎች ናቸው. ባለፉት አራት ዓመታት የጸረ ሕዝባዊ ተቃውሞዎች እየተካሄዱ በነበሩት እነዚህ መዋቅራዊ የኢኮኖሚ ክፍተቶች ውስጥ ነው. ይህም የኃይል ማእከላዊ ለውጦችን ወደ ገለልተኛ ማዕከላዊ ማዕከላዊ ማዕከላዊ ማዕከላዊ ማዕከላዊ ስፍራ በመምጣቱ ለ 2 ዐሥርት ለሚጠጉ ዓመታት ያጋጠሙት ክስተቶች ወደ ጎን ገፉ. ባለፈው አመት ውስጥ የገዢው ፓርቲ ሊቀመንበር, አቢ አህመድ, የሰብአዊ መብት ተሟጋች እና የደጋፊዎች ድጋፍ በሃገሪቱ ውስጥ በሦስተኛ ደረጃ ላይ ተፅዕኖ አሳድሯል. ምንም እንኳን ሂደቱ አሁንም እየቀጠለ ቢሆንም, ቁልፍ ጥያቄዎች በማንሳትና አንዳንድ መስመሮችን በመጠቆም ለሽርሽር በተቻለ መጠን የተካተተ መሆን አለበት.
በለንደን ኢን ቢግ ኢኮኖሚስት (LSE) የፖለቲካ ሳይንቲስት የሆኑት ስቲፋን ሊንማርማን እንደሚሉት ከሆነ ምሑራዊ ንግዶች ሁሉን ያካተተ ወይም ሁሉን ያካተተ ሊሆኑ ይችላሉ. ለሽምግልና ተለዋጭ ቀረጥ በሚሰጥበት ጊዜ, እነሱ የሚወክሉት የሊቃውንቱን እና ፍላጎቶቻቸውን (እና ፖለቲካዊ መሰረትን) በከፊል አያካትትም. ነገር ግን ብዙ ጊዜ እንደዚህ አይነት ቀዛፊነት ከተፈናቀሉት ምሑራንና ከሥልጣናቸው ይረበሻል. በአጭር-ጊዜና በግጭት, በቋሚነት, የመቋቋም ሀይልን መፍጠር ነው. በተቃራኒው ግን በቁርአን ውስጥ ሁሉን ማመቻቸት ሁሉን ያካተተ ከሆነ ሰላም እና ብልጽግና ያመጣል. ከዚህም በተጨማሪ ማህበረሰቡ አንድነት እንዲሰፍን ያደርጋል. እንዲህ ዓይነቱ ተለዋዋጭ ዓይነቱ ሁኔታ የአስተዳደር መዋቅር (የስራ) እና የመንግስት ሀብቶች (ኪራይ) በአግባቡ ሥራ ላይ መዋሉንና አጠቃቀሙን መፍጠር ነው. ባለፉት ሁለት ትናንሽ ሁነቶች ላይ ስለታች አንድ ሰው ሁሉን ያካተተ እንደሆነ መናገር አይችልም. ኢምፔሪያላይዜሽን ከተሸነፈ በኋላ የመጀመሪያው ክስተት ነጻ ምጣኔን, ገለልተኛ ጣልቃ ገብነትን በመደገፍ, የግሉ ዘርፍ የተጠናከረ ሚና, አምራች የሆኑ ምርቶችን የግል ባለቤትነት እና የአካባቢያዊ ኢኮኖሚያዊ ነጻነት እንዲዳብር አድርጓል.
በተመሳሳይም የኃይለኛውን የዴንጊት አምባገነን መንግስቱ ኃይለማሪያም ሽንፈት በሁለተኛ ዙር ላይ ያደረሰው የመካከለኛው ዙር ሽልማትን ሙሉ በሙሉ በግል ባለቤትነት ላይ የተመሰረቱ, የክልላዊ ኢኮኖሚዎችን (በተለምዶ የኦሮሚያ) ገለልተኛነት, የተፈጥሮ ሀብቶች በአከባቢው የባለቤትነት መብት, የጂኦግራፊ ማስተካከያ ለህዝብ ኢንቨስትመንት አስተዳደር, ለህዝብ ነፃ የሥራ ገበያ እና መደበኛ ያልሆነ የገበያ ተዋናዮችን ያካተተ ነው. ስለዚህ በዚህ ነጥብ ላይ መነሳት ያለበት ዋነኛ ጥያቄዎች-በተገቢው ባለስልጣን ተደራዳሪነት በገበታው ውስጥ ያለው ምንድን ነው? ሁሉን ያካተተ ለማድረግ ምን ሊደረግ ይችላል? ከዓይኖቹ ሁኔታ, የነባሪው ሰንጠረዥ በኢኮኖሚያዊ ፖሊሲዎች ለውጥ እምብዛም ሳይሆን በፖለቲካ ተለዋዋጭ ለውጦች መልክ ሊሆን ይችላል. በይፋ በሚወጡት አዋጆች ላይ ለመደራደር ብንሞክር, ህጋዊ ለውጦችን (በዋናነት የመገናኛ ብዙሃን, የሲቪል ማህበረሰብ እና የጸረ-ሽብር ሕጎች), የምርጫ ቦርድ መዋቅር እና የምርጫ አሰራር ስርዓት, የፍርድ ቤቶች ሚና እና ነፃነት, ሰብአዊ መብቶችን ውጤታማነት እና የማያዳሉ ማድረግኮሚሽኑ እና በመንግስት ተቋማት መካከል ልዩነቶች እንዲፈጠሩ ያደርጋል.
በዚህ መስክ ላይ, ቀኑ እየበዛ ሲሄድ, የተማሩ ሃሳቦችን ለማቅረብ እንኳን በጣም ቀስ ብለው ስለሚገቡ. ወደ ኢኮኖሚያዊ ሁኔታ የሚሸጋገርት ስምምነቶች የመንግስት ባለቤትነት (Enterprise) ድርጅትን ሚና, የመንግስት ኢንቨስትመንትን ስትራቴጂካዊ አቅጣጫ እና ውጤታማነት, የግሉ ዘርፍ ማሻሻልና ድጋፍ, የአስተዳደራዊ ተቆጣጣሪ ውጤታማነት, የኢንቨስትመንት ክፍተት እና የኢትዮጵያውያን ዲያስፖራ ኢኮኖሚው በኢኮኖሚው ውስጥ ስላለው ተሳትፎ. ምንም እንኳን ጠቅላይ ሚኒስትሩ ህገ-መንግስቱን ጨምሮ ሁሉንም ነገር መተርጎማቸውን ቢያመለክቱም, በመሬት ላይ ያሉ ድርጊቶች እንደ መሬት ባለቤትነት, የገበያው ኃይልና ሚና, እና ለስቴቱ ጣልቃ ገብነት ገደብ ያሉ ዋነኛ ኢኮኖሚያዊ መስመሮች ናቸው.
ገበያ ወደ ድርድር ሰንጠረዥ እየገፋፋ አይደለም. በመሆኑም የሀገሪቱን የካፒታል መለያ መክፈት, የፋይናንስ ዘርፉን ነጻ ማድረግ, የቴሌኮም ዘርፍ እንዲፋጠን, የብሔራዊ አየር መንገድና የመርከብ ማጓጓዣ መስመሮችን መገደብ, የሎጂስቲክስ ዘርፉን ማፋጠጥ, ለክልሎች የበጀት ነፃነት, በሀገሪቱ ውስጥ እኩልነት በመከታተል, ሙሰኛ ባለሥልጣናት, ውጤታማ የህዝብ መዋዕለ ንዋይ ማዕቀፍ ማስፈፀምና የታክስ መሠረቱን ማስፋፋት. እንደዛውም ሽርካቸው ለእነዚህ ሀሳቦች እና ለታዋቂው አመራረታቸው የቆሙትን ኢላማዎች መተው ይችላሉ. እንዲሁም የውጭ ሽግግሮች የኢኮኖሚውን ውጤት ይገድባል, ምክንያቱም በውጭ ሀገሮች ውስጥ በውሳኔ አሰጣጥ ላይ ቢሆንም በአለም አቀፍ የኢኮኖሚ ሁኔታ ላይ ካልሆነ በስተቀር የኢኮኖሚው መዋቅራዊ ክፍተቶች ይቀራሉ. ስለዚህ በሽብርተኝነት ላይ ከሚፈፀም የጠለፋ ባህሪ መራቅ የዚያኑ ወሳኝ ውሳኔ ለገዢው ፓርቲ እና ለተወዳዳሪዎቹ ነው. እና ሽያጭን ሁሉን ያካተተ በማድረግ ሁሉንም ከፍተኛ ቁጥር ያላቸው ቡድኖችን በመቀበል, በተለዋዋጭ የኢኮኖሚ አጀንዳዎች ላይ መወያየትና በተጠበቀው የኢኮኖሚ ውጤት ላይ መደመጥን ይጠይቃል. በዘመናዊዎቹ ምሑራን ዘንድ ዘላቂ ሰላምና ብልጽግናን ሊያረጋግጥ የሚችለው ብቻ ነው.
Average Rating