Read Time:37 Minute, 48 Second
áˆáŠ•áˆ እንኳን- ጓንዴᣠá‹áŒ…áŒáˆ«áŠ“ ሰኔኔ የመሳሰሉትን “ኋላ-ቀáˆâ€ መሳáˆá‹«á‹Žá‰½áŠ• የታጠቀዠየኢትዮጵያ/የአáሪካ ጦáˆá£ እጅጠሜካናá‹á‹á‹µ ከሆáŠá‹ አá‹áˆ®á“á‹Š ጦሠጋሠጦáˆáŠá‰µ የገጠመ ቢሆንáˆá¤ ጦáˆáŠá‰±áŠ• በወኔና በá‰áŒ£ የተáŠáˆ³áˆ³á‹ የአáሪካ ጦሠለዓላማá‹áŠ“ ለሉዓላዊáŠá‰± ሲሠወራሪá‹áŠ• ኃá‹áˆ መሣሪያና ትጥቅ “ኢáˆáŠ•á‰µ አድáˆáŒŽâ€ አንኮታኮተá‹á¡á¡ ዜናá‹áˆá£ በቅአáŒá‹›á‰µáŠ“ በባáˆáŠá‰µ ጥላ ስሠለáŠá‰ ሩት ከደቡብ አሜሪካ እስከ አላስካና ደቡባዊ አáሪካᣠከናá‹áŒ„ሪያ እስከ አá‹áˆµá‰µáˆ«áˆá‹«áŠ“ እስያ ያሉትን ቅáŠ-የተገዙ ህá‹á‰¦á‰½ áˆáˆ‰ ለሰብዓዊ áŠá‰¥áˆ«á‰¸á‹áŠ“ ለáŠáƒáŠá‰³á‰¸á‹ እንዲታገሉ የአዋጅ አንቢáˆá‰³á‹áŠ•á£ ከá‹á‹µá‹‹Â ተራሮች አናት ላዠስለáŠá‹á‹á£ አድማሳትን ተሻáŒáˆ® አስተጋባá¡á¡Â á‹á‹µá‹‹áˆ የመላዠáŒá‰áŠ•/ተወራሪ ህá‹á‰¦á‰½Â የ“áŠáƒáŠá‰µ á‹áŠ“â€Â ተለኩሶ የበራባትᣠየሰብዓዊ እኩáˆáŠá‰µáŠ“ የዘሠመድሎ ቀንበሠየተሰበረባትᣠድሉሠዳሠእስከዳáˆáˆ ለዓለሠየተሰበከባት ደጀሰላሠሆáŠá‰½á¡á¡ የጥá‰áˆ ሕá‹á‰¥ የዜማᣠየáŒáŒ¥áˆá£ የስዕáˆáŠ“ የá–ለቲካ እንቅስቃሴዎች ማጠንጠኛ የሆአእንደአድዋ ማን አለ? (áŠáስ ሔሠለáŠá‰¡áˆ እመ áŠá‰¡áˆ«á‰µ – ሰማዕታት!)
Â
ከላዠእንዳáˆáŠá‹á£ የá‹á‹µá‹‹Â ጦáˆáŠá‰µ የሥáˆáŒ¡áŠ— አá‹áˆ®á“ና “የኋላ-ቀሯ†አáሪካ ááˆáˆšá‹« ተደáˆáŒŽ መታየቱ ጥáˆáŒ¥áˆ የለá‹áˆá¡á¡ (“ኋላ-ቀሯ†የሚለዠቅጽáˆÂ የአá‹áˆ®á“á‹á‹«áŠ‘ ስያሜ ስለሆአáˆáŒ½áˆž ስለማáˆá‰€á‰ ለዠáŠá‹ በትáˆáˆ…áˆá‰° ጥቅስ á‹áˆµáŒ¥ የቀáŠá‰ ብኩትá¡á¡ ሥáˆáŒ¡áŠ•áŠá‰µáŠ“ “ኋላ-ቀáˆáŠá‰µâ€ ራሳቸዠተáˆá‰³á‰µá‰°á‹-የሚያáˆá‰³á‰± ሃሳቦች ስለሆኑᣠáረጃá‹áŠ• አáˆáŠ– መቀበሉሠá‹áŠ¨á‰¥á‹³áˆá¡á¡ አንድ ጥያቄ ብቻ ብናáŠáˆ³ áŠáŒˆáˆ©áŠ• áŒáˆáŒ½ á‹«á‹°áˆáŒˆá‹‹áˆá¡á¡Â ለመሆኑ በማን á‹á‹áŠ• áŠá‹ “á‹áŠ¼ የሠለጠአáŠá‹á¤ ያኛዠደáŒáˆž á‹«áˆáˆ ለጠአáŠá‹!†ለማለት የሚቻለá‹?) á‹áˆ…ንን ጉዳዠበተመለከተᣠá•áˆ®áŒáˆ°áˆ መስáን ወáˆá‹° ማáˆá‹«áˆ በጻá‰á‰µÂ “መáŠáˆ¸á እንደኢትዮጵያ ታሪáŠâ€ በተሰኘዠመጽáˆá‹á‰¸á‹ (2005ᣠገጽ 137 ላá‹) እንደገለጹት “በá‹á‹µá‹‹á‹ ጦáˆáŠá‰µáŠ“ በኢትዮጵያሠድሠአድራጊáŠá‰µ የአá‹áˆ®á“ መንáŒáˆ¥á‰³á‰µ በእጅጉ ተረበሹá¡á¡ ኢጣሊያ በአድዋ ላዠየደረሰባት á‹áˆá‹°á‰µ የአá‹áˆ®á“ሠá‹áˆá‹°á‰µ ሆáŠá¡á¡ የኢትዮጵያሠድሠየአáሪካá‹á‹«áŠ•áŠ“ የጥá‰áˆ ሕá‹á‰¦á‰½ ድሠሆáŠá¡á¡ የኢትዮጵያá‹á‹«áŠ•áˆ የáŠáŒ»áŠá‰µá£ የአገሠáቅáˆá£ ቆራጥáŠá‰µáŠ“ የá‹áŒŠá‹« ችሎታ ተደማáˆáˆ¨á‹ አንድን የአá‹áˆ®á“ ኃá‹áˆ ለማንበáˆáŠ¨áŠ ወኔና á‰áˆáŒ áŠáŠá‰µ ከáተኛ ዋጋ እንዳላቸዠለሌሎችሠየአáሪካ áŠáሎች አáˆáŠ á‹« ሆኖ እንዳá‹á‹°áŒ‹áŒˆáˆ የአá‹áˆ®á“ ቄሳራá‹á‹«áŠ• ኃá‹áˆŽá‰½ áˆáˆ©á¡á¡ በተለá‹áˆ ብሪታኒያና áˆáˆ¨áŠ•áˆ£á‹ ከባድ ሥጋት አድሮባቸዠáŠá‰ áˆá¡á¡â€ ስለሆáŠáˆá£ በጣሊያን ጎትጓችáŠá‰µáŠ“ በእንáŒáˆŠá‹áŠ“ በáˆáˆ¨áŠ•áˆ£á‹ መንáŒáˆ¥á‰³á‰µ አሽቃላáŒáŠá‰µ (sponsorship)ᣠእንዲáˆáˆ በካቶሊካዊቷ ቫቲካን መሰሪáŠá‰µ የተቀáŠá‰£á‰ ረ የዕáˆá‰… ጥያቄ አቀረቡá¡á¡ ተሯሩጠá‹áˆá£ ኔራዚኒን የተባለá‹áŠ• መáˆá‹•áŠá‰°áŠ›áˆ ደብዳቤ አሲá‹á‹˜á‹ ወደአዲስ አበባ ላኩá¡á¡
የካቶሊኩን ጳጳስᣠየሊዮ 13ኛን ያህሠየተንገበገበሠያለ አá‹áˆ˜áˆµáˆáˆá¡á¡ ተáŠáˆˆ ጻድቅ መኩሪያ በ1983 á‹“.ሠባሳተሙት “አᄠáˆáŠ’áˆáŠáŠ“ የኢትዮጵያ አንድáŠá‰µâ€ በተባለዠመጽáˆá‹á‰¸á‹ (በገጽ 523 ላዠእንደገለጹት)ᣠሊዮ 13ኛ በጣሊያን ያሉት የáˆáˆáŠ®áŠžá‰¹ ቤተሰቦችና ወዳጆች áˆáŒ¥áˆ¨á‹ ስለያዟቸዠለአᄠáˆáŠ’áˆáŠ ደብዳቤ ጻáˆáŠ“ ላከá¡á¡ ደብዳቤዠእንዲህ á‹áˆ‹áˆá¤Â “እኛሠከጌታችን ከኢየሱስ áŠáˆáˆµá‰¶áˆµ በተቀበáˆáŠá‹ አደራ እንደáˆáŒ†á‰»á‰½áŠ• ያኽሠእንወዳቸዋለንና እáŠá‹šáˆ…ን áˆáˆáŠ®áŠžá‰½ በቶሎ በáŠáƒ እንዲለቋቸዠበቅድስት ሥላሴና በድንáŒáˆ ማáˆá‹«áˆ እየለመንኩáŠá£ በዓለሠካለዠበሚወዱት áŠáŒˆáˆ áˆáˆ‰ ስሠእማጸንዎታለáˆá¤â€ ሲሠá‹áˆ½á‰†áŒ ቆጣáˆá¡á¡
ቢሳካላቸዠኖሮá£Â ከዘመቻቸዠበáŠá‰µ በካቶሊአኃá‹áˆ›áŠ–ት ሰባኪáŠá‰µ ስሠበገቡ “ሰባኪ-áŠáŠ•â€ ባዠሰላዮች አማካáŠáŠá‰µ በተጠናዠመሠረትᣠበቅአሊገዙት በወጠኑት አገáˆáŠ“ ህá‹á‰¥ ላዠበቀላሉ አስተዳደራቸá‹áŠ• እንደቆዳ ሊገደáŒá‹±á‰µ áŠá‰ áˆá¡á¡ በዚሠቀቢጸ-ተስá‹áˆ የተáŠáˆ³áˆ³á‹ የኢጣáˆá‹«áŠ“ የእንáŒáˆŠá‹ መንáŒáˆ¥á‰³á‰µ በáˆáŠ«á‰³ አገሠአሳሾችን (Explorers) እና ቀሳá‹áˆµá‰±áŠ• (እáŠáŠ ባ ማስያስንና ሌሎችንáˆ) áˆáŠ® ከሰለለ በኋላ áŠá‰ áˆá£ ድሉን በወታደራዊ መስáŠáˆ ለማረጋገጥ ቆáˆáŒ¦ የተáŠáˆ³á‹á¡á¡ የኢትዮጵያá‹á‹«áŠ• ወኔና ጀáŒáŠ•áŠá‰µ áŒáŠ• á‹áˆ…ንን ዓላማቸá‹áŠ• “አከሸáˆá‹!†(á•áˆ®áŒáˆ°áˆ መስáን ወ/ማáˆá‹«áˆá¤Â “መáŠáˆ¸á እንደኢትዮጵያ ታሪáŠâ€ ገጽ 31)á¡á¡
በዚህ የከሸሠየቅáŠ-áŒá‹›á‰µ እቅድና የተኮላሸ የአá‹áˆ®á“á‹á‹«áŠ• ተስá‹áŠáŠá‰µ የተደሰቱ ሶሻሊስት አመለካከት ያላቸዠወገኖች በጣሊያንᣠበእንáŒáˆŠá‹áŠ“ በáˆáˆ¨áŠ•áˆ£á‹áˆ áŠá‰ ሩá¡á¡ ከáˆáˆ‰áˆ ከáˆáˆ‰áˆ áŒáŠ•á£ እንደኢጣሊያኑ áŠáˆªá‰²áŠ« ሶሻሌ (Critica Sociale) ጋዜጣ ዋና አዘጋጅᣠእንደ ቱራቲ በድáረት የጻሠአá‹áŒˆáŠáˆá¡á¡ ጋዜጠኛዠቱራቲ እንዲህ ሲሠበወኔና በáˆáˆá‹“ት ለእá‹áŠá‰µ ስለእá‹áŠá‰µ ጻáˆá¡á¡ “ጣሊያን ወደá‹á‹µá‹‹á‹áŠ“ ወደሌሎችሠከኢትዮጵያ ጋሠወደተደረጉት ጦáˆáŠá‰¶á‰½ የገባችá‹á£ ለእንáŒáˆŠá‹›á‹á‹«áŠ• አገáˆáŒ‹á‹áŠ“ አሽከሠሆኖ áŠá‹á¡á¡ በዚህሠየተáŠáˆ³ የኢጣሊያናá‹á‹«áŠ• ሀብትና ደሠያላáŒá‰£á‰¥ áˆáˆ°áˆ°á¡á¡â€ ሲሠበእጅጉ ተቸá¡á¡ ቀጠሠአድáˆáŒŽáˆá£ “የጣሊያንና የእንáŒáˆŠá‹ መንáŒáˆ¥á‰³á‰µ በአáሪካ ስለተቀዳáŒá‰µ የቅáŠ-áŒá‹›á‰µáŠ“ የተስá‹áŠáŠá‰µ ድሠእንደጽጌረዳ የáˆáŠ« á‹áˆ¸á‰µ እየáˆá‰ ረኩ á‹áˆ˜áŒ»á‹°á‰â€™áŒ‚á£Â በእáˆáŒáŒ¥ ኢትዮጵያ ድሠአድáˆáŒ‹áˆˆá‰½á¡á¡â€¦.ቪቫ áˆáŠ’áˆáŠ! ቪቫ ኢትዮጵያ!â€Â ሲሠአወድሷሠ(ሪቻáˆá‹µ á“ንáŠáˆ¨áˆµá‰µá¤ (1998 እ.አ.አ) ገጽ-531)á¡á¡ á‹áŠ¼áŠ•áŠ• የእንáŒáˆŠá‹ መንáŒáˆ¥á‰µ ሸáˆáŠ“ ተንኮሠየተረዳቸዠአንጎራጓሪሠእንዲህ ብላ áŠá‰ áˆá¡á¡
እንáŒáˆŠá‹á£ እንáŒáˆŠá‹
á‹áŒˆá‰£áˆƒáˆ መáˆá‹á¡á¡
ሸሞንሟናᣠሸሞንሟና
                                          á‹áˆáˆ‹áˆáˆ… ቡናá¡á¡Â   (ለዚያች አንጎራጓሪᣠ“ሸሞንሟናዠሰá‹â€ ያገሯ áˆáŒ… áŠá‹á¡á¡) (áˆáŠ•áŒá£ áŒáŒ¥áˆ™ ቅድመ-አያቴ ከáŠáŒˆáˆ©áŠ ማስወሻዬ ላዠየተገኘ áŠá‹á¡á¡)
Â
á‹áˆ… ሀሳብ የጋዜጠኛዠቱራቲ ብቻ አáˆáŠá‰ ረáˆá¡á¡ በተለá‹áˆá£ በኢጣሊያን á“áˆáˆ‹áˆ› á‹áˆµáŒ¥ የáŠá‰ ሩትን በሶሻሊስት á“áˆá‰² አባáˆáŠá‰µ የተደራጠከሕሊናቸዠጋሠያáˆá‰°áŒ£áˆ‰ ጣሊያናá‹á‹«áŠ•áˆ በየመድረኩና በየአደባባዩ “ቪቫ áˆáŠ’áˆáŠ! ቪቫ áˆáŠ’áˆáŠ!â€Â እያሉ á€áˆ¨-ቅአáŒá‹›á‰µ አቋማቸá‹áŠ• አንጸባáˆá‰€á‹‹áˆá¡á¡ ከላዠእንደገለጽáŠá‹á£ የáŠáˆªá‰²áŠ« ሶሻሌ ዋና አዘጋጅ-ቱራቲ “አቤáˆáŠ á‹á‹«áŠ•â€ ያላቸá‹áŠ• ኢትዮጵያá‹á‹«áŠ•áŠ“ መሪያቸá‹áŠ• አᄠáˆáŠ’áˆáŠáŠ•áˆ ካወደሰ በኋላᣠየኢጣሊያንንና የአá‹áˆ®á“á‹á‹«áŠ‘ንሠስáˆáŒ£áŠ” “የቃዬáˆáŠ á‹á‹«áŠ• ሥáˆáŒ£áŠ”â€Â áŠá‹ ሲሠኮንኖታáˆá¡á¡ ቱራቲ አጽንኦት ሰጥቶ እንደገለá€á‹á£ “የኢጣሊያን ሥáˆáŒ£áŠ”-የáŠáሰ በላዠየቃየሠሥáˆáŒ£áŠ” áŠá‹ አካሠስለሆáŠÂ  የተሸናáŠáŠá‰µáŠ“ የጨካáŠáŠá‰µ ሥáˆáŒ£áŠ” áŠá‹á¤â€Â ሲሠአትቷáˆá¡á¡
የቱራቲንሠሆአየሌሎቹን ተቺዎች ሃሳብ የሚያጠናáŠáˆ© በáˆáŠ«á‰³ áŒáŒ¥áˆžá‰½áŠ“ አባባሎች በአማáˆáŠ›áˆ አሉá¡á¡ ትáˆá‰ ገጣሚ áˆáˆ°áŠ• አማኑ እንደተጠበበá‹á£ የአᄠáˆáŠ’áˆáŠ ጀáŒáŠ•áŠá‰µ እንዲህ áŠá‰ ሠየተወደሰá‹á¡á¡Â           “ሸዋ áŠá‹ ሲሉትᣠá‹á‹µá‹‹ የታየá‹á¤
                                      “ሺናሻ መላሽᣠወንዱ አባ ዳኘá‹á¡á¡â€
á‹áˆáŠ“ ለጠቅ አድáˆáŒŽáˆá¤
                      “ወዳáŒáˆ ሣቀᣠጠላቱሠከሳá¤
                                      “ተንቀሳቀሰ ዳኘዠተáŠáˆ£á¤
                                       “አራቱሠአህጉáˆá£ ለሱ እጅ áŠáˆ£á¡á¡â€Â (á‹áŠáˆ¨ áŠáŒˆáˆá¤ ገጽ 880)
áˆáˆ°áŠ• አማኑ እንዲáˆáˆ ቱራቲ እንዳሉትᣠበአᄠáˆáŠ’áˆáŠ መሪáŠá‰µ የተደረገዠየá‹á‹µá‹‹ ጦáˆáŠá‰µ ከáተኛ á‹áŠ“ን ለመሪዠለአᄠáˆáŠ’áˆáŠáˆ ሆአለኢትዮጵያ አስገáŠá‰·áˆá¡á¡ áˆáˆ°áŠ• አማኑ እንዳለá‹á£ ወንዱ áˆáŠ’áˆáŠ አራቱንሠአህጉራት እጅ አስáŠáˆµá‰·áˆá¡á¡ የኢትዮጵያና የኦáˆá‰¶á‹¶áŠáˆµ ቤተáŠáˆáˆµá‰²á‹«áŠ•áˆ ወዳጆች በደስታ áንáŠáŠ•áŠ ብለዠከመሳቅሠአáˆáˆá‹á£á‹¨áŠ ብሲኒያን ባቢቲስት ቸáˆá‰¾á‰½áŠ• በሰሜንና በደቡብ አሜረካንᣠእንዲáˆáˆ በደቡብ አáሪካ ተመሥáˆá‰°á‹‹áˆá¡á¡ ዳዊት ለመድገáˆáŠ“ á‹á‹³áˆ´ ማáˆá‹«áˆáˆ ለማንበáˆá‰ ሠሲሉ áŒá‹•á‹ ማጥናት የጀመሩ ጥá‰áˆ አሜሪካá‹á‹«áŠ•áŠ“ ደቡብ አáሪካá‹á‹«áŠ• á‰á‰µáˆ ቀላሠአáˆáŠá‰ ረáˆá¡á¡ á‹áˆá‹áˆ©áŠ• “Adwaá¡ Victory Centenary Conference 26 Feb.- 2 March 1996†published in1998-AAU†እና “Adwa: A Dialogue between the Past and the Present (1997)†የተባለá‹áŠ“ የማá‹áˆáˆ¬ መናሰማዠ(Maimire Mennasemay) ጥናት ሰአሃተታን የሚያቀáˆá‰¥ ስለሆአማንበቡ የበለጠáŒáŠ•á‹›á‰¤ á‹áˆ°áŒ£áˆá¡á¡
በተመሣሣዠመáˆáŠ©áˆá£ ከá‹á‹µá‹‹ ጋሠበተያያዘ ስለወሎዠንጉሥ ሚካኤáˆáŠ“ ስለታላበጀáŒáŠ“ áŠá‰³á‹áˆ«áˆª ገበየሠ(አባ ጎራá‹) áˆáˆ°áŠ• አማኑ የሚከተሉትን የሙገሳ áŒáŒ¥áˆžá‰½ ተቀáŠá‰·áˆá¡á¡ ስለንጉሥ ሚካኤሠእንዲህ አለá¡-
“ማን በáŠáŒˆáˆ¨á‹ ለጣሊያን á‹°áˆáˆ¶á¤
“ማን በáŠáŒˆáˆ¨á‹ ለጣሊያን á‹°áˆáˆ¶á¤
                        “ሚካኤሠመጣ ረመጥ ለብሶá¡á¡Â (á‹áŠáˆ¨ áŠáŒˆáˆá¤ ገጽ 883)
(መጪዠ“ሚካኤáˆâ€ ሰá‹áˆ መáˆáŠ áŠáˆ áŠá‹á¡á¡ ሰዠሲሆንᣠንጉሥ ሚካኤሠáŠá‹á¡á¡ መáˆáŠ ኩ ሚካኤሠሲሆን á‹°áŒáˆž ቅዱስ ጎáˆáŒŠáˆµáŠ• አትጊና አጽኚሠáŠá‹á¡á¡)
ስለáŠá‰³á‹áˆ«áˆª ገበየሠየተገጠሙት áˆáˆˆá‰µ መንቶዎች áŒáŠ• በስá‹á‰µ የሚታወበናቸá‹á¡á¡ የáŠá‹šáˆ…ሠገጣሚ áˆáˆ°áŠ• አማኑ áŠá‹á¡á¡Â        “ታáŒá‹¶ ሲወቃᣠá‹á‹µá‹‹ ላዠገብስá¤
                                                   “አናá‹á‹ ዘáˆá‰†á£ (ጎራá‹) በመትረየስá¡á¡
                                                  “á‹á‹µá‹‹ ሥላሴንᣠጥሊያን አረከሰá‹á¤
                                                  “ገበየሠበሞቴᣠáŒá‰£áŠ“ ቀድሰá‹á¡á¡â€       (á‹áŠáˆ¨ áŠáŒˆáˆá¤ ገጽ 885)
ተብሎለታáˆá¡á¡ ገጣሚዠáˆáˆ°áŠ• አማኑᣠከአስሠሰላዠ“የካቶሊአቄሶችና ሚሽáŠáˆª áŠáŠ• ባዮች†á‹áˆá‰…ᤠዳዊት ደጋሚá‹á£ ጾáˆáŠ“ ጸሎት አዘá‹á‰³áˆªá‹ áŠáˆ«á‹áˆ«áˆª ገበየሠ(አባ ጎራá‹) የተሻለ ቀዳሽáŠá‰µáŠ“ ብጽዕና አለá‹á£ ለማለት (ሊáˆ) áˆáˆáŒ“áˆá¡á¡ ወዶ አá‹á‹°áˆˆáˆá¡á¡ በካቶሊካዊ አስተáˆáˆ…ሮትና ስብከት ያደጉት የጣሊያን ወታደሮች በየሄዱበት áˆáˆ‰ የኦáˆá‰¶á‹¶áŠáˆµ አብያተ-áŠáˆáˆµá‰²á‹«áŠá‰µáŠ• የጦሠáŒáˆáŒƒ ቤትና áˆáˆ½áŒ አድáˆáŒˆá‹ ስለተጠቀሙበትᣠየáˆáˆ¨áˆµáŠ“ የበቅሎዎችሠማሰሪያ አድáˆáŒˆá‹á‰µ ስለáŠá‰ ረ áŠá‹á¡á¡ áˆáˆ°áŠ• አማኑ የሕá‹á‹ˆá‰µ ታሪኩ እንደሚያመለáŠá‰°á‹ ቦሩ ሜዳ ላዠከáŠáŠ•áŒ‰áˆ¥ ሚካኤሠጋሠወደኦáˆá‰¶á‹¶áŠáˆµ áŠáˆáˆµá‰²á‹«áŠ•áŠá‰µ አማኒáŠá‰µ የተመለሰ ሰዠስለáŠá‰ áˆá£ ጣሊያን ያንን በማድረጉ ከáተኛ á‰áŒá‰µáŠ“ እáˆáˆ… ተሰáˆá‰¶á‰³áˆá¡á¡ ወá‹áˆ á‹°áŒáˆž አጠገቡ የáŠá‰ ሩትን ሰዎች እáˆáˆ…ና ብስáŒá‰µ አስተá‹áˆáˆá¡á¡ አስተá‹áˆŽáˆ አላበቃᣠ“ጥሊያን (ጠላት) አረከሰá‹â€ ሲሠá‹áŠ•áŒˆá‰ ገባáˆá¡á¡ መáትሔá‹áˆá£ ገበየሠ(ጎበዠአየáˆ!) ገብቶ ቢቀድሰዠእንደሚሻáˆá£ “በሞቴ†ሲሠተማጽኖ á‹áŒ á‹á‰€á‹‹áˆá¡á¡
ጣሊያኖች በኦáˆá‰¶á‹¶áŠáˆµ ቤተ áŠáˆáˆµá‰²á‹«áŠ• ላዠየáˆáŒ¸áˆ™á‰µ ድáˆáŒŠá‰µ ከáŠáˆáˆµá‰²á‹«áŠ–ች የሚጠበቅ አá‹áŠá‰µ አáˆáŠá‰ ረáˆá¡á¡ በተለá‹áˆ ማጆሠ(ሻለቃ) ቶዞሊ በáˆáˆ‹á‹ በተባለ ቦታ-ደጃá‹áˆ›á‰½ ባሕታ áˆáŒŽáˆµáŠ• ተዋáŒá‰¶ ከገደለዠበኋላ ለሌሎች የኢትዮጵያ ተዋጊዎች መቀጣጫ እንዲሆን ብሎ አስáŠáˆ¬áŠ‘ን እንዳá‹á‰€á‰ ሠአደረገá‹á¡á¡ አሞራና ጥንብ አንሣ ተጫወተበትá¡á¡ (á‹áˆ…ንኑ ኢ-ሰብአዊ የሆአአá‹áˆ®á“á‹Š ሥáˆáŒ£áŠ” á‹á‹˜á‹ áŠá‹ እንáŒá‹²áˆ…ᣠእኛን ኋላ-ቀሠየሚሉንá¡á¡) ሆኖáˆá£ በኅዳሠ28 ቀን 1888 á‹“.ሠአላጌ ላዠበተደረገዠጦáˆáŠá‰µ ማጆሠቶዞሊሠበሰባት á‹áˆ¨áˆ ተመትቶ ተገደለá¡á¡ ራስ መኮንንና áŠá‰³á‹áˆ«áˆª ገበየáˆáˆ በኢትዮጵያዊ ጨዋáŠá‰µ አስáŠáˆ¬áŠ‘ን አጅበá‹áŠ“ ወታደራዊ ሰáˆá አዘዠበáŠá‰¥áˆ ቀበሩትá¡á¡ በቶዞሊ መገደሠአንጀቱ ቅቤ የጠጣዠአá‹áˆ›áˆª/ገጣሚ እንዲህ ሲሠተቀኘá¤Â                                                              “አላጌ አገሩ ላá‹á£ ሲወድቅ ማጆáˆá¤
                                    “እንደáŒáˆ«áŠ áˆáˆ‰á¤ በሰባት á‹áˆ¨áˆá¡á¡â€Â ተባለá¡á¡ áˆá‰¥ በሉᣠመጆሠቶዞሊሠእንደáŒáˆ«áŠ በሰባት á‹áˆ¨áˆ እንዲገደሠየተደረገዠበዘáˆá‰€á‹° አá‹á‹°áˆˆáˆá¡á¡ ትáˆá‰ የቤተ áŠáˆáˆµá‰²á‹«áŠ• ጠላት áŒáˆ«áŠ ማህመድ ያንን áˆáˆ‰ አብያተ-áŠáˆáˆµá‰²á‹«áŠ• ሲዘáˆáና ሲያቃጥáˆá£ እáŠá‹šá‹«áŠ• áˆáˆ‰ መáŠáŠ®áˆ³á‰µáŠ“ ቀሳá‹áˆµá‰µ ካáˆáˆ°áˆˆáˆ›á‰½áˆ እያለ ከ15 ዓመታት በላዠሲያጠá‹áŠ“ ሲያቃጥሠቆá‹á‰¶ እንዴት በሰባት á‹áˆ¨áˆ “ብቻ†እንዲገደሠእንደተደረገ መገመት á‹á‰»áˆ‹áˆá¡á¡ በዘመኑᣠየáŠáˆáˆµá‰²á‹«áŠ–ቹ ተዋጊዎች áˆáˆªáˆƒ-እáŒá‹šáŠ ብሔሠስለáŠá‰ ራቸዠáŠá‹á¡á¡
በተቃራኒá‹á£ áˆáŠ•áˆ áˆáˆªáˆƒ-እáŒá‹šáŠ ብሔáˆáˆ ሆአáˆá‹•á‹®á‰°-ዓለሠያáˆáŠá‰ ረዠየንጉሥ ኡáˆá‰¤áˆá‰¶áŠ“ የጠቅላዠሚኒስትሠáŠáˆªáˆµá’ ጦáˆá£ ደጋáŒáˆ˜á‹ አᄠáˆáŠ’áˆáŠáŠ“ ራስ መኮንን የጻá‰áˆ‹á‰¸á‹áŠ• ደብዳቤዎች ከááˆáˆƒá‰µ ቆጥረዠከሰሜን/ከኤáˆá‰µáˆ« ወደመኻሠአገሠመትመáˆ/መáŒá‹á‰µ ጀመሩá¡á¡ አᄠáˆáŠ’áˆáŠáŠ“ ራስ መኮንንሠበተደጋጋሚ ስለáˆáˆˆá‰µ መáˆáˆ†á‹Žá‰½ ብለዠያáˆá‰°áŒˆáˆ©á‰µáŠ•áŠ“ ለእንáŒáˆŠá‹ መንáŒáˆ¥á‰µ ሎሌáŠá‰µ የገቡትን የጣሊያን መሪዎች በáŠá‰¥áˆ ጠá‹á‰€á‹‹áˆá¡á¡ የደብዳቤዎቻቸዠáˆáˆˆá‰± ሃá‹áˆˆ-ሃሳቦች እንዲህ á‹áˆ‹áˆ‰á¤Â “አንደኛᣠጉዳያችንን በሰላáˆáŠ“ በወዳጅáŠá‰µ መንáˆáˆ¥ እንጨáˆáˆµá¤â€ የሚሠሲሆንᣠ“áˆáˆˆá‰°áŠ›á‹ á‹°áŒáˆžá£ የáŠáˆáˆµá‰²á‹«áŠ–ችን ደሠበከንቱ እንዳá‹áˆáˆµ እናድáˆáŒ!â€á‹¨áˆšáˆ áŠá‰ áˆá¡á¡ ሆኖáˆá£ ተደጋጋሚዎቹ ጥያቄዎችና የደብዳቤ መáˆá‹•áŠá‰¶á‰½ በጣሊያን መሪዎች ዘንድ እንደááˆáˆƒá‰µ ሳá‹á‰†áŒ ሩሠአáˆá‰€áˆ©á¡á¡ ስለሆáŠáˆá£ የጣሊያን መሪዎችᣠእንደጽጌረዳ አበባ የáˆáŠ«áŠ“ ያማረ መረጃ ለá“áˆáˆ‹áˆ› አባላቶቻቸዠእየቆáŠáŒ ሩ በመስጠትᣠáˆáŠáˆ ቤቱ ጣሊያን በኢትዮጵያ ላዠየሚያደáˆáŒˆá‹áŠ• ወረራ በከáተኛ ድáˆáŒ½ እንዲደáŒá አደረጉት (áŠáˆªá‰²áŠ« ሶሻሌ)á¡á¡
መደáˆá‹°áˆšá‹«á£
ከጥቅáˆá‰µ 2 ቀን 1888 á‹“.ሠከአዲስ አበባ ተáŠáˆµá‰¶ በ87ኛ ቀኑ መቀሌ የገባዠየኢትዮጵያ ጦሠከáተኛ የሆአየሞራáˆáˆ የሰብዕናሠአቅሠየáŠá‰ ረዠጦሠáŠá‹á¡á¡ በተለá‹áˆá£ “አᄠáˆáŠ’áˆáŠ የመንáˆáˆ¥ áˆá‹•áˆáŠ“ና ቆራጥáŠá‰µ የሚያስከብራቸá‹áŠ“ የኢትዮጵያን ሕá‹á‰¥áˆ የሚያከራ áŠá‰ áˆá¡á¡â€ (መáŠáˆ¸á እንደኢትዮጵያ ታሪáŠá¤Â ገጽ 136)á¡á¡ አᄠáˆáŠ’áˆáŠ ለጋሊያኖና ለሚመራዠጦሠ500 áŒáˆ˜áˆŽá‰½áŠ“ በቅሎዎችን እንዲገዙ áˆá‰…á‹°á‹áˆ‹á‰¸á‹ ሲያበá‰á£ ለሻለቃ ጋሊያኖሠ“በማለáŠá‹« መáˆáŒˆá ኮáˆá‰» የተጫáŠá‰½ በቅሎ ሰጥተዠወደእናት áŠáለ-ጦሩ እንዲሄድ አደረጉትá¡á¡ á•áˆ®áŒáˆ°áˆ መስáን ከላዠበጠቀስáŠá‹ መጽáˆá በገጽ 135 ላዠእንዲህ ሲሉ á‹áŒ á‹á‰ƒáˆ‰á¤ “በየት አገሠáŠá‹ ጠላቱን ካሸáŠáˆáŠ“ ካንበረከከዠበኋላ እንዲህ ያለ ንáŠá‰¥áŠ«á‰¤ የሚደረáŒáˆˆá‰µ?†ሲሉ á‹áŒ á‹á‰ƒáˆ‰á¡á¡ እá‹áŠá‰µ አላቸá‹á¡á¡ á‹áˆ…ሠእá‹áŠá‰°áŠ› ጨዋáŠá‰µáŠ“ áˆáˆªáˆƒ-እáŒá‹šáŠ ብሔሠáŠá‹ የጣሊያናዊá‹áŠ• ቱራቲን áˆá‰¥ ማáˆáŠ®áŠ“ ለአድናቆት አáŠáˆ³áˆµá‰¶Â “ቪቫ áˆáŠ’áˆáŠ!â€Â ያሰኘá‹á¡á¡ (በáŠáŒˆáˆ«á‰½áŠ• ላá‹á£ በጣሊያንኛ “ቪቫ†ማለት “ረጅሠእድሜ á‹áˆµáŒ¥áˆ…!†እንደማለት áŠá‹á¡á¡ ስለሆáŠáˆá£ “ቪቫ áˆáŠ’áˆáŠâ€ ሲባáˆá£ “ረጅሠዕድሜ-ለáˆáŠ’áˆáŠ!†እንደማለት áŠá‹á¡á¡)
ሌላሠመታወስ ያለበት áŠáŒ¥á‰¥ አለá¡á¡ የአድዋን ድሠተከትሎ ስለመጣዠየኢትዮጵያ ወሰን ጉዳዠáŠá‹á¡á¡Â  በáŒáŠ•á‰¦á‰µ 1889á‹“.ሠጣሊያኖቹ ከአᄠáˆáŠ’áˆáŠ ጋሠስለወሰን ጉዳዠእንዲáŠáŒ‹áŒˆáˆ ኔራዚኒ የተባለá‹áŠ• መáˆá‹•áŠ¨á‰°áŠ› ላኩትá¡á¡ አᄠáˆáŠ’áˆáŠ ራሳቸá‹á£ በአንድ ካáˆá‰³ ላዠየኢትዮጵያን ወሰን አስመáˆáŠá‰°á‹ መስመሠአሰመሩና ማስመሩሠላዠማኅተማቸá‹áŠ• አድáˆáŒˆá‹á‰ ት ሲያበá‰á£ “የኢትዮጵያ ወሰን ከዚህ እስከዚህ ድረስ áŠá‹á¤â€ ብለዠለኔራዚኒ ሰጡትá¡á¡ ከáˆáˆˆá‰µ ወራት በኋላሠየጣሊያን መንáŒáˆ¥á‰µ የአᄠáˆáŠ’áˆáŠáŠ• የወሰን ካáˆá‰³ እንደተቀበለዠአስታወቀá¡á¡ ሆኖáˆá£ አᄠáˆáŠ’áˆáŠ አንድ ትáˆá‰… ስኅተት ሠሩá¡á¡ ለኔራዚኒ ካáˆá‰³á‹áŠ• ሲሠጡት ለራሳቸዠቅጂ አላስቀሩሠáŠá‰ ሠ(መáŠáˆ¸á እንደኢትዮጵያ ታሪáŠá¤ ገጽ 148)á¡á¡ ከዚህሠጊዜ ጀáˆáˆ® እስካáˆáŠ• ድረስ የኢትዮጵያ ወሰን በሰሜን-ከኤáˆá‰µáˆ«á£ በáˆáˆµáˆ«á‰… ከሶማሊያ እና በáˆá‹•áˆ«á‰¥áˆ ከሱዳን ጋሠእንደላስቲአእንዳንዴ ሲሳብ ሌላ ጊዜ á‹°áŒáˆž ሲሰበሰብ አንድ መቶ አስራ አáˆáˆµá‰µ አመታት ተቆጠሩá¡á¡
የአዲስ አበባ ዩኒቨáˆáˆ²á‰² á•áˆ¬áˆµ በ1999 á‹“.ሠባሳተመá‹á£ áŠ/ሪ ተáŠáˆˆ áˆá‹‹áˆá‹«á‰µ ተáŠáˆˆ ማáˆá‹«áˆÂ “የሕá‹á‹ˆá‰´ ታሪáŠ/ኦቶባዮáŒáˆ«áŠâ€ ብለዠበጻá‰á‰µ መጽáˆá‹á‰¸á‹ በገጽ 73 ላዠእንደገለጹትᣠ“ራስ መኮንንና አᄠáˆáŠ’áˆáŠ በዘመናቸዠየሠሩት ሥራ የሚደáŠá‰… áŠá‹á¡á¡ áŠáŒˆáˆ áŒáŠ•á¤ ስኅተታቸá‹áŠ•Â  አá‹áˆ®á“ ለትáˆáˆ…áˆá‰µ ከሔድኩ በኋላ እየገመትኩት መገረሜ አáˆá‰€áˆ¨áˆá¡á¡ á‹áˆáŠ• እንጂᣠየዚያን ጊዜ á‹•á‹á‰€á‰µáŠ“ ኃá‹áˆ በማáŠáˆ± á‹á‰…áˆá‰³ ሊደረáŒáˆ‹á‰¸á‹ የተገባ áŠá‹á¡á¡ እáŠáˆ± በደከሙበት ሥራ ብዙ ተጠቅመናáˆá¡á¡ በስህተታቸá‹áˆ አደጋ ተቀብለንበታáˆá¡á¡ …የጣሊያን መንáŒáˆ¥á‰µ በá‹á‹µá‹‹ ጊዜ á‹•á‹á‰€á‰±áˆ ኃá‹áˆ‰áˆ ትንሽ áŠá‰ áˆá¡á¡ …በእኛ ስህተት አገሠበጠእንደሆአስለቀረ (ኤáˆá‰µáˆ«áŠ• ማለታቸዠáŠá‹á¤) ሃáˆáˆ³ ዓመታት ያህሠቆá‹á‰¶ ተሰናዳና አጠቃንá¤â€¦.†ሲሉ እáˆáˆ ድብን á‹áˆ‹áˆ‰á¡á¡Â  ከá ብለá‹áˆá£ “á‹á‹µá‹‹ ላዠያን ያህሠሰዎች ተላለá‰áŠ“ᣠጣሊያን የወሰደብንን አገሠሳናስለቅቅ ሄድንá¡á¡â€¦á‹¨á‹µáˆ‰áŠ• ዋጋ á‹á‹°á‹‹ ከራስ መኮንን ጋሠበዘመትኩ ጊዜ ለመገመቻ የሚሆን á‹•á‹á‰€á‰µ አáˆáŠá‰ ረáŠáˆá¡á¡ ኋላᣠበአá‹áˆ®á“ መማሠከጀመáˆáŠ© በኋላ áŒáŠ• እያስታወስኩት እንደ እሳት ያቃጥለአጀመáˆá¡á¡â€ እያሉ  ስለá‹á‹µá‹‹ ድáˆáŠ“ ጥሎት ስላለáˆá‹ ጠባሳ á‹áŒˆáˆáŒ»áˆ‰á¡á¡ (የሳáˆáŠ•á‰µ ሰዎች á‹á‰ ለንá¡á¡)
በሳáˆáŠ“ታዊዠየአዲስጉዳá‹Â መጽሔት ቅጽ 7ᣠá‰. 153 ላá‹á¤ በየካቲት 23 ቀን 2005 á‹“.ሠየወጣ áŠá‹::
Average Rating